m. & adv.
I. M.
A.
(1) Élan, vitesse, allure.
●(c.1660-1670) VEach 57. ha neüsé an herr ames an dour er strincquas var rot ar milin. ●(1732) GReg 327b. Élan, action de celui qui s'élance, tr. «Hezr.» ●(1790) Ismar 57. eit ne glasquehèmb quet er madeu ag er béd guet un hærr néhançus. ●(17--) TE 13. ol en deur dastumét én æbr, e gouéhas ar en doar guet un hærr blaouahus. ●186. er vulès ar béhani é hoai, e yas qùit guet hé hærr.
●(1849) LLB 201-202. er huinterel ged her / E saw a plomb d'el lué hag el las en hum cherr. ●(1860) BAL 13. ar pez a ra dezo asta o ziz ac o err etrezec eno. ●(1872) ROU 82b. Elan, tr. «Err.»
●(1906) KANngalon Here 220. pa vez re a er gant ar mare. ●(1942) FHAB Du/Kerzu 224b. terri a ra warno, trouc'het eo o alan, bihanaat a ra o herr. ●(1963) LLMM 99/263. Daoust ma troe gant herr ar gwenterezed.
(2) Empressement.
●(1939) KOLM 69. Degeméret é vezè get el léañned estren get kement a her hag a vri èl get é ré.
(3) Herr warnañ : pressé.
●(1876) TDE.BF 434b. hag enn hent err war-n-han endra c'helle.
●(1955) VBRU 30. A-greiz-holl e tiredas un ofiserig herr warnañ hag eñ da vlejal ken ma vouboue gwer ar prenestroù.
(4) Bout herr labour àr ub. : être débordé de travail, fort occupé.
●(1914) DIHU 108/89. En E. Kuré e zo hèr labour arnehon ha ne houlen ket a briz erbet ma vou distréhet anehon. ●(1939) RIBA 80. Hèr labour e oè ar er hemenér.
(5) Lakaat herr en udb. : activer qqc.
●(1872) ROU 72b. Activer, tr. «Lacaat err en un dra.»
(6) Lakaat herr en ub. : chasser qqn.
●(1941) FHAB Meurzh/Ebrel 33. a-vec'h ma kave eun ti bennak war e-hent, ma veze lakaet herr ennan gant an dud digar a oa enno.
(7) Lakaat herr : aller très vite, se précépiter.
●(1825) COSp 265. hemp um véhein na lacat heêrre.
●(1929) FHAB Genver 26. ni a lako err pa loc'himp.
(8) Derc'hel udb. war e herr =
●(1924) NFLO. bien diriger. derc'hel a rankan an ti war e herr.
(9) Kemer e benn-herr : prendre son élan.
●(1766) MM 961. quemeret he ben err souden, tr. «Il prend son élan presto.»
●(1878) EKG II 24. Kemeret a riz penn-her, ha mont a riz adreuz ar goueriou bian.
(10) Taol-herr : action empressée, précipitation.
●(1838) OVD 144. dré un taul hærre èl-cé.
(11) Kemer e herr : prendre de l'erre, de l'élan.
●(1732) GReg 327b. Prendre son élan, tr. «Qemeret e lançz, ou, e hezr.»
●(1854) MMM 293. e qemeras erfin he err evit nijal d'ar vro eus ar c'hloar.
(12) Lakaat herr gant e gammedoù : se hâter.
●(1869) BEN 913a. Benedisite n’oa ket eat oc’hpenn eur c’halvadenn ac’hano, kaer en doa bet lakaat herr gant he gammejou, na oe tizet gant al levran.
B. par ext. Différence.
●(1906) DIHU 17/284. Hèr bras e zou neoah étré Jézuz-Krist ha mé.
II. Adv.
(1) Rapidement.
●(1903) CDFi août. sant Per a wel eun ene o sevel herr war-du e zor. (d'après KBSA 11). ●(1904) KZVr Gouere. Hag an daou labous da vont herr e-giz eur bolod. (d'après KBSA 36).
(2) A-herr : rapidement.
●(1790) MG 123. ur promèss groeit a hærr.
●(1829) CNG 112. Sant Yehan e ridas a hær. ●(1880) SAB 230. Ac ii o vont a err da lavaret d'an Ebestel. ●(1896) HIS 85. monèt e hrant d'ino a hèr.
●(1939) RIBA 72. Hag ean tih a her éraok er mein.
(3) A-benn-herr : à toute vitesse.
●(1868) FHB 192/288a. ar c'hezeg a benfollaz hag a ieaz a benher e touez ar blocad tud-ze. ●(1877) EKG I 282. A benn herr var an dispac'herien ! ●(1882) BAR 58. hag a ieaz a benn her a-dreuz ar meneziou. ●167. arme an Turket o tont varnezo a benn her.
●(1909) FHAB Meurzh 91. eun «train» a dremenas abenn ear abiou d'eomp. ●(1923) KNOL 116. Hag e tilamme a benn-hêr warnon.
(4) A-brez-herr = buan-tre.
●(1943) SAV 27/83. p'hoc'h eus ranket dont a-brez-herr. ●(1957) BRUD 2/36. pa'z oh deuet a-brez-herr.
(5) Diwar herr : en hâte.
●(1866) FHB 61/69a. Guelet a rea he dad o vond divar herr varzu ar bez. ●(1878) EKG II 69. ez ejont divar err d'ar c'hreier.
●(1942) FHAB Gouere/Eost 187. ar re a ya bepred diwar herr, a gav abeg, ennomp-ni. ●(1948) KROB 4/11. eur varrakenn diskloz a-walc'h, savet diwar herr.
(6) En herr : précipitamment.
●(1710) IN I 208. ar glao bras, pehini a gouez a strounç hac en her. (…) Jamæs un dra en her hac en hast, ne vez great mat.
●(1877) BSA 287. Nicolazic estonet a zav en herr.
(7) A-dro-herr : à tour de bras.
●(1919) DBFVsup 1a. adroher (Locminé), adv., tr. «à tour de bras.»
(8) En un taol-herr : précipitamment.
●(1839) BESquil 302. Un dé ma oé é labourat guet é arær, é tas é væstre én un taul-herre, guet un habid dû, ér parque, en deu éjon, péré e oé youancq, e scontas.