v.
I. V. intr.
A.
(1) Cesser, s'arrêter.
●(1499) Ca 111a. Hezaff et poues tout vng. ●162b. Poues. g. cesser. ●(1647) Am 568. Foi paouesit, tr. «Fi ! cessez !»
●(1659) SCger 21a. cesser, tr. «paoués.» ●162b. paoués, tr. «cesser.» ●(1732) GReg 53a. S'arrêter, cesser de faire quelque chose, tr. «Paoësa, paoës. ppr. paoüeset.» ●146a. Cesser, discontinuer, arrêter le cours de quelque chose, tr. «paouës. pr. paoüeset.»
●(1923) KTKG 7. Er zeizved dervez, Doue a baouezas.
(2) Faire une halte.
●(1732) GReg 30a. Faire alte en marchant, tr. «Paoüeza.» ●(1744) L'Arm 17b. Arrêter, demeurer, tr. «Poésein ou Poésel ou Poéss.»
(3) Chom da baouez : rester inactif.
●(1790) Ismar 9. Ne chomamb quet enta de boèz, geut eun n'hul laquehai er goal-speret de gouéh ér péhet.
●(1904) DBFV 38a-b. chom de boéz, tr. «rester inoccupé.» ●(1907) VBFV.bf 11a. chom de boéz, tr. «rester innocupé.» ●(1936) DIHU 295/5. Kenlabourerion ampert hon es ha ne chomeint ket de boéz. ●(1939) KOLM 2. nen dint ket biskoah chomet de bouéz.
(4) Se reposer.
●(1659) SCger 41b. se delasser, tr. «paoués.»
(5) Ober, lavarout gwashoc'h eget paouez =
●(1872) GAM 12. Ac'hanoc'h-hu, Aotrou, euz bet lavaret d'ar veleien, goasoc'h eget paouez.
●(1908) PIGO II 114. Gwasoc'h 'vit paouez a rêr, eme unan, o stourm ouz ar gouarnamant. ●139. marteze 'm eus gret gwasoc'h 'vit paouez o tec'hel e-kwit... ●(1935) BREI 416/3c. En Alamagn, ar re a savas Hitler betek er renk uhelan o deus graet gwasoc'h evit paouez : ken bleiz eo hag ar bleiz e-unan.
(6) Mont en-dro gwazh eget paouez =
●(1906) BOBL 13 octobre 108/1b. o zeodou fall a ia en dro gwaz evid paouez.
B. (agriculture)
(1) Être en jachère, en repos.
●(1732) GReg 808b. Reposer, se reposer, parlant de la terre qu'on laisse en jachère, tr. «paoëza. paouëz. ppr. et.»
(2) Bezañ o paouez : être en jachère, en repos.
●(17--) VO 62. en doar e zou é poæz.
(3) Chom da baouez : être en jachère.
●(1935) DIHU 288/286. poéz ha pouiz, é chom de boéz. Douar lesket hep bout labouret.
II. V. tr. d. [devant un v.]
(1) Paouez da : cesser de, s'arrêter de.
●(1867) MGK 22. AR big a-vad, o ragachat, / A dorre pennou tud ann ti. Ne baoueze ket da chaogat. ●(1867) BUE 135. red d'ann dougerien paouez da gerzet. ●208. Pa baouezaz Breiz da vean eur bobl distag. ●(1877) EKG I 218. eur vanden soudarded na baouezent da ober klask ha furch dre ar vro.
●(1903) MBJJ 28. Pa 'c'h eo paouezet ar prezeger da gomz. ●(1910) MBJL 101. goulio euzus ha na baouezent ket da ziskargan.
(2) Bezañ o paouez : venir de.
●(1834) SIM 14. Emedoc'h o paouez prena goalinier ha dantelezou da orni ho pried. ●24. an den-hont emedomp o paouez kuitaat.
●(1907) KANngalon Here 514. o paouez achui loja koat. ●(1911) SKRS II 52. ar pez emaoun o paouez lenn var al leorik-man. ●(1925) FHAB Du 433. Eman o paouez tec'het warzu an ti kouezet.
III. V. tr. i.
(1) Paouez ouzh ub. : laisser qqn tranquille, cesser de l'importuner.
●(1872) ROU 94a. Il ne lui donnait ni paix ni relache, tr. «ne baoueze outa.» ●(1874) FHB 493/182b. ar beleg a c'houlennas paouez outhan eur pennad. ●(1894) BUZmornik 9. Sentit'ta ouz ann impalaered, ma paouezo ar vourrevien ouzoc'h.
●(1936) CDFi 18 janvier. Paouezit ouzin ! Paouezit ouzin ! a youc'has, diou wech, ar vouez maouez.
(2) Paouez gant ub. : laisser qqn tranquille, cesser de l'importuner.
●(1911) BUAZperrot 837. n'int ket gouest da badout, anez paouez eur pennad bennak ganto.
VI. Prép. & adv.
(1) Prép. A-baouez + inf. : venir de.
●(1865) LZBt Here 34. unan euz ar penno braz a zo a baouez mervel. ●(1899) LZBt Meurzh 5. Abaouez caout eun tamm peadra on. ●(1874) POG 22. Ec'h oc'h a-baouez, ma Doue, en em lakaad d'ar maro evid-oun. ●23. ar c'hras oc'h a-baouez rei d'in. ●27. ec'h ounn a-baouez beza absolvet. ●(1891) RECe xii 274. an hini a oa a baouès merwel.
●(1918) LZBt Mae 11. Daou visioner Pa-Keou a zo abaouez ober zin ar groaz goude o c'hoan.
(2) Adv. Il y a un instant.
●(1962) TDBP I 108. a-baouez, tr. «il n'y a qu'un instant.» ●(1969) BAHE 59/34 . A-baouez em eus e welet o tonet a-lammat.