adv. interrog. & conj.
I. Adv.
A.
(1) Comment.
●(1499) Ca 155a. Penaus. g. comment. en qnelle (lire : quelle) maniere.
●(1732) GReg 183b. Comment, de quelle maniere, tr. «Penaus. Van[netois] penos. peunes.»
●(1849) LLB 60. Ha penauz é labour en dud ag er harter.
●(1928) FHAB Mezheven 208. penaos eo deuet sant Tujen da veza patron ar chas klanv.
(2) Quel.
●(1906) DIHU 9/149. ne vé ket sellet penaus bouitaj rein dehé. ●(1906) DIHU 11/182. Penaus tud omb-ni enta. ●(1911) DIHU 77/341. pisked a bep sort (...) ré vihan, ré vras ; ré guen, ré rous, ré bréh (...) ha me houer penaus ré hoah ! ●(1935) DIHU 285/239. Mechal penaos brud e hrei ur bléad hadet d'er hours-man ?
(3) Comment !
●(1925) DLFI n° 6/2c. Penonz ! ne peus ked klevet e zeus bet eur revolusion e Quimper disul all ?
(4) Penaos tra =
●(c.1836) COM vi moj. 4. Unan a lavaré pénõz-tra ann doûar / A ioa kriz ha koustuz. ●(1847) MDM 17. ha penaoz-tra ar beorien a en em entento ive gant ha, guella ma c'hellint.
(5) Dre benaos : de quelle manière.
●(1902) PIGO I 87. den ne ouie dre benôz ti Arnus a oa deut da vean eur gwir toull-ifern. ●(1910) BOBL 15 janvier 264/2b. Ha dre benoz a zo moien da'n em lakaat d'ho zresa ? ●(1926) BIVE 7. Ne welan ket kaer dre benôs e c'halles laerez al leue war zigare e oa toull botou ar c'higer. ●(1935) BREI 419/1b. Lennet hoc'h eus aman dre benôs an Tad Maner a c'honezas kalonou ar Vretoned.
(6) Penaos bennak =
●(1575) M 2043-2044. Eno nemet goeluan, ha poan dicontananç, / Penaux pennac ha cry, entre pep alianç, tr. «Là rien que pleurs et peine continuelle / De toute façon, et cri, entre chaque groupe.» ●(1621) Mc 106. penos bennac ve bet.
●(1909) NOAR 158. Penaos bennak edo ar vuhez ganto, ar re goz a gendalc'he da douin e oa maro ar vaouez geaz gant an naon.
(7) Penaos eo : comment faut-il s'y prendre, comment faire.
●(1868) KMM 260. Penaoz eo beza devod d'ar Verc'hez.
B. [en formule de salutation]
(1) Penaos ac'hanoc'h ? : comment allez-vous ?
●(1857) CBF 13. Penaoz ac'hanoc'h, Marc'harit ?, tr. «Comment allez-vous, Marguerite ?»
(2) Penaos e rit ? : comment allez-vous ?
●(1912) MMPM 154. Ac'hanta ! den yaouank, penaoz a rit ?
II. Loc. conj. Penaos bennak ma : bien que.
●(1744) L'Arm 30b. Bien que, tr. «Pénauss-bénac.» ●(1790) MG 3. penaus-benac ma heèllai gobér ur Rouannès a nehi. ●5. penaus-benac n'ou hanàuamb quet. ●14. N'en dès hoah meit rai a lairon, penaus-benac ma crouger bamdé. ●46. n'en don quet abiloh eid er-ré-ral, penaus-benac ma houian leine.
●(1839) BEScrom 276. Penaus-benac ne voé quiet pinhuicq Isidor. ●(1849) LLB 891. Penauz penak n'en doé meid ul liorh dister.
III. Relatif.
●(1576) Cath p. 11. hac ez lauar penaux hon doueou ez ynt diaoulou, tr. «elle dit que nos dieux ce sont des démons.»
●(1689) DOctrinal 201. hac an Habitantet à Occismor à allegué penaos ezoa bet ho Escop, ha dre se ezoa ræsonabl evise sebeliet en é Ilis Cathedral.
●(1834) HEB 349. Mæs an den maleürus-mâ a nac'has tout, ha touet a reas penaus n'en devoa biscoas recevet netra digant an den-ze.
●(1907) KORN 9. Ha me lavar ivez penaos an teatr brezonek a skolio hag a skleraio ar bobl en eun doare burzudus. ●(1925) DLFI n° 7/2a. Ia, ha ne ket me a lavar an draze, mez an dud oll, ha desket sklear ez euz dezho, da eleksion miz mae, penonz an dud ne gredont mui da rimodellou sod evelse !
IV. Penaos emañ pegement : comment cela fonctionne.
●(1932) CDFi 24 décembre (L) *Ab-Sulio. Eno e kavi tri pe bevar gernevad, mignoned d'in-me, deut di da zeski penaos eman pegemend gand ar vilin-boultr.