Recherche '"c'hoant"...' : 19 mots trouvés
Page 1 : de choant (1) à choantuzennin (19) :- c'hoant c'hoant
m./f. –où
I.
A.
(1) Envie, désir.
●(1499) Ca 5b. affection. g. idem. l. affectio. onis. Jtem vide in hoant. ●1226. De disquar en carez, pemdez ho deuez hoant, tr. «Il ont envie de la faire tomber en faute, chaque jour.» ●(1580) G 553. Me bevo lem em hoant, tr. «Je vivrai gaillardement à mon gré.»
●(c.1680) NG 813. ma e hes houant. ●(1732) GReg 356b. Envie, desir, tr. «C’hoand. p. c’hoanchou.»
●(1867) MGK 18. hag anez m’oa edro, / Anez ma e doa c’hoant mont da welet ar vro. ●(1893) DES 9. Sonnen en hoant, tr. « Sone du désir ».
●(1905) IVLD 176. o devez c’hoant rei eun dra benag. ●(1907) KANngalon Mae 407. ar c’hoant birvidik en deuz. ●(1911) BUAZperrot 407. Var c’hoant ar pab, ez eas d’ar Spagn.
(2) C’hoant da + n. verb. : envie, désir.
●(1575) M 686. Na mar biot coutant, dre hoant da assantaff, tr. «Et si tu fus content de consentir, par désir.» ●(1612) Cnf.epist 31. hoant da hoarzin. ●(1621) Mc 92. an choant da ober drouc.
●(1774) AC 39. eur choant continuel da stotet, tr. «des envies fréquentes d’uriner.» ●(17--) BMa 521. Teribl emeus choant da bisset, tr. «J’ai une très forte envie de pisser.» ●1637. Choan bras a meus da voredin, tr. «J’ai forte envie de sommeiller.»
●(1872) GAM 14. C’hoant am euz da velet. ●(1877) EKG i 42. Eb gouzout petra rea, poulzet gand ar c’hoant, lakeat gant Doue e kaloun peb den, da bellaat diouc’h ar maro. ●(1877) BSA 160. c’hoant vras o peuz da velet santes Anna enoret !
●(1908) PIGO ii 8. eur barrad c’hoant a grogas ennan da vont en ti. ●(1963) LLMM 99/265. met c’hoant bras ivez dezho da gemer o zamm perzh el lazhadeg.
(3) Sevel c’hoant gant ub. : prendre l’envie.
●(1911) BUAZperrot 438. sevel a reas c’hoant gantan da veza roue. ●811. Sevel a reas c’hoant gantan da vont en Urz ar Jartreuzed.
(4) Birviñ gant ar c’hoant : brûler d’envie.
●(1903) MBJJ 3. birvi a ra gant ar c’hoant da deski e-unan eur bern treo.
(5) plais. Direvrañ gant ar c’hoant : brûler, crever d’envie.
●(1908) PIGO ii 23. Fanch an evoa c’hoant da vont da Bariz : dirêran a re gant ar c’hoant an evoa. ●(1965) BAHE 44/58. perak bezañ o tirevriañ gant ar c’hoant du d’hen degemerout bremañ ?
(6) Krennañ e c’hoant da ub. : faire passer l’envie à qqn.
●(1944) ATST 114. da grennañ dezhañ e c’hoant da drubuilhañ repoz ar gristenion.
(7) Bezañ poazh gant ar c’hoant : brûler d’envie de.
●(1955) LLMM 50/18. Poazh eo gant ar c’hoant dimeziñ.
(8) Seveniñ ouzh c’hoant ub. : satisfaire l’envie de qqn.
●(1889) SFA 134. Orlando a lavaraz e viche sevenet ouz he c’hoant.
(9) Magañ nemet ur c’hoant : n’avoir qu’une envie.
●(1986) MLLH 296. Ha ne vagom nemed eur c’hoant : mond dirag ar zeizved tarz, an hini kaleta. Ne heller ket dond da waz mod all, tr. (version française p. 303) « Et nous n’avons qu’un désir : affronter la neuvième vague, la plus dure. On ne saurait devenir un homme à moins. »
B.
(1) Appétit, désir.
●(1633) Nom 260b. Malacia, pica : l’appetit estrange des femmes enceintes : an chouant bras en deuez an graguez brases.
(2) Désir sexuel.
●(1580) G 687-689. Effaf dybryf ne lesyf quet, / dançzal, corol pañ veñ follet / Ha terryf hoaent an galantet, tr. «Boire, manger, je n’y manquerai pas, / Danser, baller, quand je serais affolée, / Et contenter le désir des galants.»
(3) (en plt des femelles d’animaux) Bezañ e c’hoant (leue, moc’h, etc.) : être en chaleur.
●(1879) ERNsup 149. On dit des animaux en chaleur : ’Mañ ar vuoc’h e c’hoañd lé, emañ ar wiz e c’hoañd moc’h ou moc’h bihañn ; ’mañ ar gazek ’c’hoant marc’h (moins souvent c’hoañt eubel), Trév[érec].
II. C’hoant + nom verbal.
A.
(1) C’hoant-debriñ : appétit. Voir c’hoant-debriñ.
(2) C'hoant-kousket : (avoir) sommeil.
●(1954) VAZA 171. Brav e oa an amzer hag o vezañ n’am boa ket c’hoant kousket e oan chomet war ar pont em c’hoazez war ur rollad tortisoù gant ul levr em dorn.
B. C’hoant monet.
●(1942) DHKN 69. Hoant en des bet Vonick monet d’en Oriant a vitin, ar é arben met n’hé des ket kredet, get eun ag en teadadeu.
III.
(1) Faim.
●(1790) MG 30. reit teign de zaibrein, a p’em boai hoand.
●(1856) VNA 192. je n’ai point de faim, tr. «ne mès chet a hoant.» ●(1879) GDI 14. rein de zaibrein d’er ré en dès hoant. ●(1897) EST 22. er vederion (…) e dorr ou hoant, tr. «les moissonneurs apaisent leur faim.»
●(1912) AHBT 10. Hoand em eus neoah ! tr. «Et pourtant j’ai faim !» ●(1922) EOVD 263. ma laka en dud de gol en hoant hag er séhed. ●(1934) BRUS 227. L’appétit, tr. «en hoant.»
(2) Chom war e c’hoant : rester sur sa faim.
●(1924) BILZbubr 45/1088. rak ne garie ket kalz chom war e c’hoant.
IV. Zèle, ardeur.
●(1530) Pm 6. En homan ez voe doe ro en bet / En vn poent gant hoent enioentet, tr. «En elle, Dieu le roi du monde fut / En un moment avec ardeur engendré.» ●226. Lauar hy gant eoll ha hoant, tr. «Dis-la avec zèle et désir.»
- c'hoant-debriñc'hoant-debriñ
m. Appétit.
●(1899) BSEc xxxvii 161 / KRL 26. Gwelloc'h c'hoant-dibri eged boed mad, tr. «Bon appétit vaut mieux que bonne nourriture.»
●(1928) KANNkerzevod 21/6. e klevfoc’h al loened o chelpel barz ar c’hraou gant an naon pe ar c’hoant debri.
- c'hoantaatc'hoantaat
v. tr. d.
(1) Convoiter.
●(1499) Ca 49b. hoantat. ●111b. Hoantat. g. desirer. ●(c.1500) Cb 44b. conuoitier. b. hoantat. ●58b. [delectation] charnellement deliter. b. hoantat delectation.
●(1659) SCger 31b. conuoiter, tr. «c'hoantaat.» ●(1732) GReg 356b. Avoir envie, tr. «c'hoantaat. pr. c'hoanteët.»
●(1834) SIM 123. Arabat eo c'hoantât tout evidomp. ●(1862) JKS 362. kement tra a hellann hag a dleann da c'hoantaat.
(2) Désirer, souhaiter, vouloir.
●(1659) SCger 43a. desirer, tr. «c'hoantaat.» ●126a. vouloir, tr. «c'hoantaat.»
●(1904) SKRS I 186. hag emeuz dija kement a c'hellan da c'hoantât. ●(1907) PERS 321. ar pez a c'hoanta he vignoned.
►[empl. devant un v., une subord.]
●(1862) JKS 362. Va ene a c'hoanta digemeret ho korf sakr.
●(1900) MSJO 212. en deus c'hoanteat beva en doare-ze. ●(1904) ARPA 202. C'hoantaat a rea carga he gof gant ar c'hossennou a zrebe ar perc'hel. ●(1905) BOBL 14 octobre 56/1b. Beza republikan a zo c'hoantaad en defe ar bobl eur gwir c'halloud. ●(1907) PERS 96. C'hoantad beza paour. ●102. pa c'hoantee drebi bara. ●(1911) BUAZperrot 49. E Rom kear ar grizder, an impalaër a c'hoanta tremen evit Doue. ●562. C'hoantât a rit va spounta.
(3) spécial. Désirer sexuellement.
●(1913) AVIE 81. En neb e sel doh ur voéz eit hé hoantat e zou kablus a avoutrieh geti én hé galon.
- c'hoantadennc'hoantadenn
f. –où
(1) Envie (de qqc.).
●(1838) CGK 3. Aboue an devez milliguet ma chançes d'or mam genta / Cahout eur c'hoantadén avalou. ●(1974) TDBP III 205. Soñj am-eus en deiz-se em-oa bet ur c’hoantadenn sivi, tr. « je me souviens que ce jour-là j’avais eu une envie de fraises »
(2) Chose convoitée.
●(1908) PIGO II 31. n'e ket eno e kavin ma c'hoantaden. ●(1913) AVIE 108. néhanseu er bed, lorbereh er madeu, plijadurieu ar vuhé hag en hoantadenneu aral. ●(1927) FHAB Genver 17a. eur c'hoantadenn diwanet e spered eun den holl-c'halloudek. ●(1927) GERI.Ern 10. c'hoantadenn, tr. «une envie (de femme grosse, etc.»
(3) Terriñ e c'hoantadenn : passer son envie.
●(1925) VINV 2. ahoel em bou torret me hoantaden.
(4) (pathologie) Envie (tache sur la peau).
●(1934) BRUS 223. Une envie (tâche), tr. «un hoantaden –neu.»
- c'hoantaennc'hoantaenn
f. –où
(1) Envie (de qqc.).
●(1838) OVD 228. rac en houantaenneu hemb quin péré ne hroant nameit tremeine, ne hroant quet paud a zommage. ●(1874) POG 69. C'houi a wel ar c'hoantaennou / A dremenn em c'halon dister. ●171. En em dispegomp euz a c'hoantaennou ar c'hik.
●(1927) GERI.Ern 82. c'hoantaenn f., tr. «(un) désir, (une) envie.»
(2) Envie (tache sur la peau).
●(1927) GERI.Ern 82. c'hoantaenn f., tr. «tache naturelle.» ●(1977) PBDZ 329. (Douarnenez) c'hoantaenn, tr. «envie (tache sur la peau).»
- c'hoantaet
- c'hoantañ / c'hoantiñ
- c'hoantaplc'hoantapl
adj. Convoitable.
●(1732) GReg 208b. Convoitable, tr. «c'hoantapl.» ●209a. Rien en ce monde n'est convoitable que la vertu, tr. «netra var an douar ne deo c'hoantapl nemed ar vertuz heb-qen.»
- c'hoantasikc'hoantasik
voir c'hoantastik
- c'hoantastik / c'hoantasikc'hoantastik / c'hoantasik
adj. Envieux.
●(1912) BUAZpermoal 745. Kalon an den a zo c'hoantastik, ha n'en em gavo en e êz nemet pa vezo er baradoz. ●(1931) GWAL 136-137/428. (kornbro Perroz, Treger-Vras) C'hoantasik : hedro (ha c'hoantek). ●(1956) BAHE 9/5. Gwashoc'h eget ur bugel c'hoantasik, e talc'hen warni, ken na groge da ganañ.
- c'hoantaus
- c'hoantegezhc'hoantegezh
f. –ioù
I. (sens péjoratif)
(1) Désir.
●(1838) CGK 14. ar c'hoanteguès da gaout yalc'h ar benherés. ●(1872) DJL 16. d'ar mare m'ede ar re n'oa c'hoanteghez da veza hanvet evit ar C'honseil departamant. ●(1894) BUZmornik 180. n'or boa ket eur guir volontez da jench buez, mes eur c'hoantegez vean hebken. ●(18--) SAQ I 142. gueach hebed eur c'hoantegez guirion.
●(1911) SKRS II 32. morse ne zigorot nag ho spered d'ar zonjou sod nag ho kaloun d'ar c'hoantegeziou goullo.
(2) Convoitise.
●(1862) JKS 54. Ho c'hoantegesiou fall a gas ac'hanoc'h tu-ma tu-hont. ●(1877) EKG I 44. heuila c'hoantegesiou fall ho c'haloun.
●(1927) GERI.Ern 82. c'hoantegez f. pl. iou, tr. «convoitise.»
(3) Plegañ, kabestrañ e c'hoantegezhioù : vaincre ses convoitises.
●(1862) JKS 239. plega c'hoantegesiou hor c'haloun.
●(1906) KPSA 112. Eur vertuz all euz ar re genta eo kabestra hor c'hoantegesiou.
II. (sens mélioratif)
(1) Bonnes envies.
●(1867) FHB 102/396a. An Aôtrou Kure pe Vikel euz ar barrez, beleg santel, leun a skiant, a vouiziegez, a c’hoantegez ag a bep sort donezou mad, a voa o klask, pell a voa, eur voyen benâg da lakaat gwellaenn er barrez.
(2) spécial. Libido.
●(1982) TREU 6. a wele enno, da vihanna pa deuent er-mez anezo o-unan, arouez al « libido », (c’hoantegez), eur merk gouest da lakaad ar medisin war an hent mad.
- c'hoantekc'hoantek
adj.
I. Attr./Épith.
(1) Désireux.
●(1575) M 2098. Ne guell yuez mezec, mar hoantec ho recour, tr. «Un médecin non plus ne peut, malgré son désir, les aider.»
●(1741) RO 1055. rac nen doch quet hontec da houlen ma guet. ●1058-1059. Rac me à gret er fat nen doch quet hoantec / besan guenen enep feson jimportunet.
●(c.1825/30) AJC 5859. tud disquis a capab a hoantec da gonbatin. ●(1865) LZBt Gouere 17. C'hoantek oc'h, e michans, da lenn setans divezan ar misioner santel man.
●(1909) FHAB Gouere 197. c'hoantekoc'h da zeski. ●(1927) GERI.Ern 82. c'hoantek adj., tr. «désireux.»
(2) Envieux.
●(1530) Pm 245. Hoantec ezeu claff gant auy, tr. «il est envieux, malade d'envie.»
(3) Zélé, ardent.
●(1867) MGK 144. C'hoantek eo da galoun, ha da gorf maget mad, / A zo kre ha nerzuz.
II. Adv.
(1) (Manger) avec appétit.
●(1937) DIHU 313/304. Dèbrein e hramb hoantek.
(2) Avec zèle.
●(1530) Pm 103. He doudornn (variante : daou dorn') hoantec mezeguet, tr. «Ses mains avec zèle guéries.» ●(1580) G 499. prezec hoantec hep dyeguy, tr. «prêcher avec zèle sans négligence.»
(3) Volontiers.
●(1890) MOA 213b. Je suis désireux de le faire, tr. «c'hoantek her grinn.»
●(1927) GERI.Ern 82. c'hoantek adv., tr. «volontiers.»
- c'hoantennc'hoantenn
f. –où Envie.
●(1922) EOVD 231. rak en hoantenneu hembkin ha ne hrant meit tremén, ne hrant ket kalz a zroug, adal ma ne veint ket re stank.
- c'hoantezon c'hoantezon
f. –où Désir.
●(1920) LZBt Here 3. Evit derc'hel da vean aru mad gant ar roue, Moukasa an ije dleet rei ton d'e c'hoantezonou fall.
- c'hoantidigezh
- c'hoantusc'hoantus
adj.
I. Attr./Épith.
(1) Envieux.
●(1869) EGB 143. Il est envieux de tout, tr. «c'hoantuz eo a bép tra.»
●(1907) PERS 136. ober eur zell c'hoantuz var eun ti nevez a oa eno. ●(1977) PBDZ 245. (Douarnenez) nag ur verc'h c'hoantus, tr. «quelle fille envieuse.»
(2) Désireux.
●(c.1500) Cb 44b. g. conuoiteux. b. hoantus. ●51a. [couuetaff] gal. couueteux / ou orgueilleux. bri. hoantus / pe orgouillus. ●58b. [delectation] g. delectable en charnalite. b. hoantus.
●(1732) GReg 356b. Envieux, desireux, tr. « C'hoantus.»
●(1927) GERI.Ern 82. c'hoantus, tr. «porté à désirer, cupide.» ●(1934) BRUS 116. Désireux, tr. «hoantus.»
(3) =
●(1949) LLMM 16/45. an hini c'hoantusañ, an hini dommañ eus holl verc'hed ar vro ! ●(1959) TGPB 32. Selloù c'hoantus a baren warni, rak he gwelout a raen dija kuit a sae, hep lostenn nag hiviz, e noazh-pilh, prest da c'hoari las ganin-me.
II. Adv. Ez c'hoantus : convoiteusement, avec convoitise.
●(c.1500) Cb 44b. g. conuoiteusement. b. ez hoantus.
- c'hoantuzennc'hoantuzenn
f. –ed Personne ou animal envieux.
●(1952) LLMM 34/44. (Douarnenez) C'hoantuzenn : plac'h he devez atav c'hoant eus un d.b. ●(1957) ADBr lxiv 4/450. (An Ospital-Kammfroud) C'hoantuzenn : n. f. pl. c'hoantuzenned. – Se dit couramment d'une personne ou d'un animal femelle qui désire avoir tout ce qu'on offre à ses semblables (jouets, friandises, nourriture...) : n'am-eus ket bet anavezet morse gwasoh c'hoantuzenn. ●(1977) PBDZ 797. (Douarnenez) c'hoantuzenn, tr. «fille qui a toujours envie de quelque chose.»
- c'hoantuzenniñ c'hoantuzenniñ
v. intr. Convoiter, envier.
●(1957) ADBr lxiv 4/450. (An Ospital-Kammfroud) Pa daoli eur 'forhad velchon d'ar vuoh zu, arabad dit laosker an hini zo en he hichenn da hoantuzenni, peotramant e laki anei da goll he leue.