Devri

Recherche 'pig...' : 47 mots trouvés

Page 1 : de pig-1 (1) à pigouilher (47) :
  • pig .1
    pig .1

    f. –ed, i

    I.

    (1) (ornithologie) Pie.

    (1499) Ca 157b. Pic. g. pie. vng oysel. ●(1633) Nom 41a. Pica : pie, agasse : picq, agaçc.

    (1659) SCger 92a. pie, tr. «piq p. piquet.» ●164a. pic, tr. «pie.» ●(1732) GReg 720b. Pie, oiseau noir & blanc, tr. «Picg. p. pigued. Van[netois] picg. p. picqet

    (1867) MGK 21. Ar big hag ar pintik. Eur bik a voa enn eur gaoued. ●(1870) MBR 240. merc'hed o walc'hi, eur ragach gant-ho evit na vez gant eur vandenn biged. ●(1878) EKG II 129. ar piked a ia da guet ho neiz e bek ar guez.

    (1939) RIBA 45. ne vè ket er pigi na taolet pikol, na duah de labourat.

    (2) Marc'h-pig : cheval pie.

    (c.1718) CHal.ms i. cheual pie, tr. «marh pic.» ●(1732) GReg 162a. Cheval pie, blanc et noir, tr. «Marc'h picq

    II.

    (1) Bezañ pig pe vran : il y a anguille sous roche.

    (1890) MOA 116 (L). Il y a anguille sous roche, tr. J. Moal «bez' a zo pik pe vran. Fam.» ●271. Ces bruits ont quelques fondements, tr. Moal «pik pe vran a zo. (Fam.)»

    (2) (Intent, klevet, kemer, kompren) pig e-lec'h bran : comprendre, entendre de travers.

    (1905) ALLO 69 (L) Y.-V. Perrot. Ha perak ivez, aotrou Lan, / E leac'h pik ec'h intentit bran ? ●(1923) FHAB Mezheven 208 (L) J.-M. Uguen. Eun all en deus kavet bravoc'h c'hoaz marteze : «la soupe chez le petit François : soubenn e ti Zaïk !! Setu aze petra eo klevet pig elec'h bran ! ●(1928) FHAB Gwengolo 349 (L) Y.-V. Perrot. Yann hag a entente atao pik e lec'h bran a gredas en doa (lenn : he doa) lavaret e vamm d'ezan kas an nor gantan. ●(1955) VBRU 50 (T) *Jarl Priel. Emaout o kemer pig evit bran. ●(1964) BRUD 18/5 (L) *Mab an Dig. Aliez e komprenont pik e-leh bran, hag e skrabit ho penn, c'hwi, pa glevit dibuna mojennou nevez iskiz war ho pro.

    (3) Unan o lavaret pig, egile o lavaret bran : se contredire l’un l’autre.

    (1950) KROB 25/6 (L) J. Seite. Tro a gave alies d'hen ober vat, rak pa lavare pig Marianna, Paol a lavare bran.

    (4) Pig pe vran a gan : il y a toujours qqun pour répéter ce qu’il a entendu.

    (1918) LZBt Mae 3 (T). Kaër 'm oa bean (...) chomet hep rannan eur gir eus ma chenchamant, pik pe vran a ouveas eun dra benag. ●(1924) LZBt Meurzh 32 (T). Dalc'hmad, pik pe vran a wel pe a glev. ●(1936) IVGA 223 (Ki) Y. Drezen. Rak, abred pe ziweat, e kan pig pe vran. ●(1970) BHAF 29 (T) E. ar Barzhig. Evel ma ouzoh, pig pe vran a gan ! Ya, bez e veze ordinal eur Mari-Bil-beg bennag kaer e veze kana d'an drubarded : «Flatoull, flatoull !» ●247-248. Med pig pe vran a gan ! Eun devez e klevas eur gerig bennag diwar-benn resever ar post... ●342. Med pig pe vran a gan ! Digemennet e oe buan dezañ e peseurt gwall enkadenn en em gave. ●(1972) SKVT I 31 (Ki) Y. Drezen. Gant ma n'he devo ket kanet pig pe vran e kêr !... ●(1974) SKVT III 103 (Ki) Y. Drezen. Mes, n'eo ket posubl. Kanet 'n ije pig pe vran.

    (5) Dont pig ha bran gant ub. : propager des racontards, médire.

    (1944) VKST Meurzh 71 *Melegan. Ken dallet eo Yann gant e fallagriez, ma teu gantañ pik ha bran, en e damallou gaouiat.

    (6) Bragal evel ur big : se vanter bruyamment.

    (1909) KTLR 26 (L) K. Jezegou. Ac'hanta ? emezhan, n'e moa ket lavaret deoc'h ? Hag e c'hen em lakeaz da vragal evel eur bik.

    (7) Bezañ kroget ar big en (he / e) skouarn : avoir envie de se marier ou être en apétit sexuel (pour une femme).

    (1732) GReg 34b. Amoureuse, tr. G. Rostrenenn «nep so croguet ar bicq èn he scoüarn

    (1866) BOM 90 (Ku) P. Proux. Ar mellezour, ar c'hloc'h, bemdez, / A lavar d'hei : «Dimez ! dimez !» / Ar big a grog enn he skouarn, tr. la pie lui pince l'oreille. (not. Locution proverbiale bretonne, qui équivaut au dicton français : avoir la puce à l'oreille; se dit plus souvent du désir de se marier). ●CRYP II 311. Pik, pie. Ar bik a grog enn he skouarn, la pie lui pince l'oreille, = il (ou elle) a envie de se marier; cf. 'Bomb. K.' 90. ●(1868) SBI II 6 (T). Ma merc'h, ha beza pô cod ? / Ma mamm, gwell ve ganin eur pôtr. / Ma merc'h, ha c'hui, 'mezhi, pô scorn ? / Abredic crog ar bic 'n ho scouarn, tr. F.-V. an Uhel «la pie vous mord, un peu tôt à l'oreille». (1) Dicton pour faire entendre qu'une femme est amoureuse.) ●CRYP VI/45. Abredic crog ar bic 'n ho skouarn, la pie, l'envie de vous marier vous mord un peu tôt à l'oreille, Son. Br. Iz. II, 6. ●(1869) TDE BF 40. En parlant d'une femme d'amour passionné, le P. Gr. dit : Kroget eo ar bik enn he skouarn. ●(1878) SVE 383. Ar big a grog en he skouarn, tr. L.-F. Salvet «la pie lui pince l'oreille. (C.-à-d. : elle meurt d'envie de se marier.)»

    (1905) BOBL 14 octobre 56/2a (K) Y. ar Floc’h. Paotr koant e oa ar manac'h, ha merc'h an Aotrou a grogaz ar bik en he skouarn kerkent ha ma welas anezan. ●(1912) MELU XI 312. Pa grog ar pig en he skouarn / Ar plac'hik paour a zo dishouarn, tr. E. Ernault «Quand la pie la mord à l'oreille, la pauvre fillette est déferrée.» ●(1914) PCUG 5 (T) *Mabnoni. Koustele ema hounnez o c'honit al loerou ruz ? Merc'h Penazen ema krog ar big en he skouarn, ha me gred ec'h ey da lakat he hano 'benn disadorn kenta. ●(1924) META 78 G. Esnault. grég. donne le br. picq, Vertigo, Caprice, Colère soudaine, «croguet eo ar bycq èn e scoüarn», (crochée est la pie dans son oreille) il a du vertigo; dans cette locution le genre féminin de ar bicq décèle bien l'oiseau pik, (pie) mais c'est par calembour sur le radical de piquer. ●(1935) ANTO 163 (T) *Paotr Juluen. Kalz yac'husoc'h, chom brao ha sioul er gêr, eget mont du-mañ ha du-hont, krog ar big er skouarn, da redek an hentou treuz pe da heja ar c'houen, war leurenn pe abadenn... ●(1944) FHAB Meurzh-Ebrel 42 S.S. Met pa grog ar big e skouarn ar plac'h, hag e ve berr he nask e kav an tu da fringal. ●(1956) BLBR 89/7 (T) *Abnoni. Krog eo ar big en ho skouarn, plac'h yaouank ! (...) Krog eo ar big en he skouarn ? Ne gredan ket. Ne deu paotr yaouank ebet amañ d'ober dezi al léz. ●(1958) BLBR 108/4 (T) *Abnoni. Komzet din euz ho merh. Na zislavaret-ket ahanon. Hag hen n'eo ket krog ar big n'he skouarn ? ●(1962) TDBP II 414 (T). Krog eo ar bik en he skouarn, tr. J. Gros «elle a envie de se marier.» ●(1985) ANEX 90. Ar bik a grog en he skouarn. La pie lui pince l'oreille. Tout à fait obscure dans sa traduction littérale cette expression s'emploie au sujet des jeunes filles qui ont une grande envie de se marier et font tout ce qu'elles pensent devoir faire pour y parvenir. Ar bik, c'est certes l'oiseau noir et blanc à la mauvaise réputation; mais le même mot, au genre masculin, ar pik, c'est le plantoir indispensable pour le repiquage manuel des choux avant la mécanisation. Or, le plantoir désigne aussi métaphoriquement le sexe masculin : Hennez eo lemm e bik (son plantoir est pointu) qualifie plaisamment un homme qui passe pour particulièrement viril et possède pour le prouver une nombreuse troupe d'enfants. Quant à l'oreille, ainsi associée au plantoir, que pourrait elle figurer d'autre que le sexe féminin. Claude Duneton a naguère commenté l'expression «avoir la puce à l'oreille», tirant pour le français des conclusions très similaires à celles que nous avançons pour le breton. ●(1986) (Ki) L. Kergoad PLOGONEG. Peget eo ar big en he skouarn : elle a le béguin.

    (8) Bezañ kroget ar big en (he / e) skouarn : avoir envie de se marier ou être en apétit sexuel (pour un homme).

    (1906) BOBL (d’après KBSA 221) Y. ar Floc'h. Hemañ a glev Spered-Berr o kana, hag ar big a grog en e skouarn. ●(1908) PIGO II 144 (T) E. ar Moal. Setu kroget ar big en skouarn an trubard kemener. (1935) FHAB Genver 18. Kroget eo ar bik en e skouarn hag evit plijout d'ar plac'h yaouank ez a da c'hourin.

    (9) Bezañ kroget ar big en (he / e) skouarn : être jaloux.

    (1890) MOA 313. Jaloux, on dit aussi, en général : krog eo ar bik enn he skouarn, f. et m.

    (1953) BLBR 63/5 (K) *Yann ar Gwiader. Lod o c'hav mat hep o flus, kreienet er chidouarn / Ha nep n'en devez bet tamm a grog ar big 'n e skouarn.

    (10) Bezañ kroget ar big en (he / e) skouarn : être éméché, gris.

    (1868) FHB 193/293b (L) Gabriel Morvan. n'em euz remerket nicun hag a vije anad an disterra e vije crog ar bic en he scouarn. ●(1869) FHB 250/327b (L) Goulc'hen Morvan. Eur c'hantonier (...) a azezas var e garrigel (...) en em lakeas d'ober ur brezegen dezhi. Ne ouzon ket hag hen a voa crog ar big en he scouarn, ar re o deus degaset din he gomzou, n'o deus lavaret ger a gementse.

    (1935) ANTO 163 (T) *Paotr Juluen. Kalz yac'husoc'h, chom brao ha sioul er gêr, eget mont du-mañ ha du-hont, krog ar big er skouarn, da redek an hentou-treuz pe da heja ar c'houen, war leurenn pe abadenn, ouz son lubrik ar «Jas» pe «Bigano» lous an diaoul, eun heug, ya, o c'hlevout, pe gollin-me ma ano. ●(1945) DWCZ 61 (L) *Tad Medar. Mezo-dall ne vez ket; a-wechou evelato e vez krog mat ar big en e skouarn. ●(1981) ANTR 29 (L) *Tad Medar. Dour feunteun pe dour puñs eo evaj pemdezieg Yann-Gouer (...) Eaz eo kompren e krog buan ar big en e skouarn diwar un nebeudig banneou... ●(1995) EIGV 56 (L) Yann-Vadezour Lagadeg. Gwin «Per Bon Dieu» en-deus lakeet ar big da gregi em skouarn ha netra ken.

    (11) Bezañ kroget ar big en (he / e) skouarn :

    (1929) SVBV 119 (L) *Ab-Sulio. P'edo war var da wilioudi, krog a-zevri ar big en he skouarn.

    (12) Bezañ kroget ar big en (he / e) skouarn :

    (1868) FHB 157/7a. Guelet oc'h eus biscoaz eun den diskiant evelse ? Collet sur eo he benn gantha pe e rank beza crog ar big en he scouarn.

    (13) Kemer ar big :

    (17--) FG I 26 (Lu) P. Kerenveier. Ne vanko mui némèd ar baz balan, al lerou du gand fourchettèzenno melen, èvit beza ker gwizieg ha kèmeroud ar bik.

    (14) Mont gant ar piged : être jaloux du succès des autres.

    (1912) MELU XI 312. Mont gant ë piqet, tr. E. Ernault «Aller avec les pies, être jaloux du succès des autres. (Trév[érec]).»

    (15) Kas ar big da gac'hat : porter quelqu'un à deux, sur les mains réunies, au jeu de «madame en chaise». Cf. ober kazeg an u ; ober kroazig alaouret. Cf. le numéro suivant.

    (1902) CRYP VIII 280 (T). Kas ë bik dë gac'het, tr. E. Ernault «mener chier la pie, porter quelqu'un à deux, sur les mains réunies, au jeu de «madame en chaise».

    (16) Dougen ar big da gac'hat : porter la femme ou la fille de la maison, assise sur une gerbe, à la fin du battage de la moisson.

    (1902) CRYP VIII 280 (T). Dougen ar bik dë gac'het, tr. E. Ernault «porter la pie à chier, porter la femme ou la fille de la maison, assise sur une gerbe, à la fin du battage de la moisson, Trég[or].»

    (17) Se a ya gant ub. evel gant ur big lonkañ kaouled : ça ne lui va pas.

    (1991) NABR 35. Ze 'ha gantan evel gant eur big lonkan kaouled, tr. «Cela lui va comme à la pie d'avaler des cailles.»

    (18) Batouilhat evel piged born : raconter n’importe quoi.

    (1867) FHB 136/249a. Sclancat ha batouillat a reant evel piket born.

    (19) Klask neizhioù pig : voir neizh.

  • pig .2
    pig .2

    f. Pic, pioche.

    (1499) Ca 158a. Pig. g. pic a piocher.

    (1659) SCger 164a. pig, tr. «houë.» ●(1732) GReg 720a. Pic, instrument à foüir la terre, tr. «pig. p. pigou. picq. p. picqou

    (1857) CBF 103. Pik, f., tr. «Pioche.»

    (1960) EVBF I 336. La pioche. Les termes les plus employés sont pig et son dérivé pigell (verbe : pigellad, Gouarec).

  • pig .3
    pig .3

    m. Pieu.

    (1633) Nom 181a. Sudes vel sudis : pieu, perche : picq, perig.

  • pig-grizias
    pig-grizias

    f. (ornithologie) Pie-grièche.

    (1866) FHB 72/160a. Ar piket grisias pe ar piket-spern a zebr mulot.

  • pig-spern
    pig-spern

    f. (ornithologie) Pie-grièche.

    (1732) GReg 141a. Elle cause comme une pie borgne, tr. «Caqetal a ra ec'hiz da ur ur bicq-spern.» ●720b. Pie grieche, tr. «Picg-spern. p. pigued-spern

    (1866) FHB 72/160a. Ar piket grisias pe ar piket-spern a zebr mulot.

  • pigailhat
    pigailhat

    v. pron. réci. En em bigailhat : se chamailler, se disputailler.

    (1931) VALL 108a. Chamailler (se), tr. «en em bigailhat.» ●(1972) SKVT I 125. Gwelloc'h c'hoazh en dije bet graet (...) o chom (...) d'en em bigailhat gant Koko.

  • pigal
    pigal

    m. (botanique)

    (1) Pois sauvages.

    (1848) SBI I 148. Clasket gwiniz deuz ar c'haeran, Pigal pe gorbon vo en-han, tr. «Cherchez un froment, des plus beaux, / Pois sauvages et charbons il y aura en lui.»

    (2) Ivraie.

    (1849) GBI I 50. Aman a-vad, eme-z-hi, 'zo 'r parkad kaer 'segall / Hag a-benn ma retornfomp, na vo nemet pigall, tr. «... il n'y aura que de l'ivraie !»

  • pigañ
    pigañ

    v. Poindre.

    (c.1500) Cb 73a. [dren] g. poindre despines. b. piguaff gant dren.

  • pigano
    pigano

    m. Instrument de musique (?) piano (?).

    (1935) BREI 429/4b. Aotrou Person, e vizied war glaouier ar pigano. (…) peger brao-all e c'halle lakaat e bigano da ambroug mouez ken dudius all an Ao. Rouaux.

  • pigell .1
    pigell .1

    f. –où

    I. (agriculture) Houe, pioche.

    (1732) GReg 501b. Houe, hoïau, outil de laboureur, qui est mitoïen, entre la marre, & la tranche, tr. «Piguell. p. piguellou.» ●(1752) PEll 701. Pighell, tr. «Pioche, instrument servant à déraciner les mauvaises herbes.»

    (1849) LLB 110. Er bigel hag er ran. ●382. ged kain hou pigeleu. ●915. hou forh ha hou pégel. ●(1856) VNA 55. une Pioche, tr. «ur Biguêl.» ●(1857) CBF 102. Pigel, f., tr. «Houe.» ●(1878) BAY 14. pigel, tr. «houe.» ●(1893) BIK 3. Bec'h d'he o sevel ho figel. ●(1896) GMB 489-490. pioche (…) à Sarzeau pedjiall.

    (1912) BSGU 8. ur bigel ar é skoé deheu. ●(1960) EVBF I 336. La pioche. Les termes les plus employés sont pig et son dérivé pigell (verbe : pigellad, Gouarec). ●(1976) LIMO 07 août. bohaleu, pigelleu, penneu-mar, strépeu, soheu, koutelleu-voem, é hortoz boud luemmet.

    II. sens fig.

    (1) Bec.

    (1920) FHAB C'hwevrer 244. lec'h ma vije gant he figell o pigellat.

    (2) Bagarre.

    (1924) NFLO. coup. il y a des coups entre eux, tr. «pigell a zo etrezo.»

    (3) par ext. Fréquentation, allées et venues.

    (1985) AMRZ 228. Ar 'feunteun zantel, e traoñ ar bourk, a veze kalz pigell war he zro.

    III.

    (1) Ober pigelloù ub. : médire de qqun.

    (1903) MBJJ 202-203 (T) L. le Clerc. Neal, ma fautr, a lar d'ean neuze eun Tad Fransiskan a oa ganimp, me 'c'hei da gâd an Tad Smith, a zo deuz ma Urz, hag a rei d'ean da bigelo. ●(1908) PIGO II 132 (T) E. ar Moal. Kwitan mad 'teus d'ober eo mont da gaout jandarmed Lanuon hag ober d'ê e bielou. Evelse te'n em jacho bopred. ●(1913) KOME 6 (T) *Dir-na-Dor. N'eus ket ezi (lire : eiz) miz aboue eman er gêr-man, hag eo grêt e bielou dre bevar c'horn ar vro. ●(1928) BREI 56/4c (T). Nicolas, eus Sant-Trifin, 'zo drouk ouz e wreg, pa ve meo. Houman he deus grêt e bielou d'an archerien. ●(1935) BREI 431/3d (T). Met ar sturier, Y. Marzin, eus Landerne, a sav en e avalen. Tomm eo d’ezan ha ne baouez da riotal an archerien ha da lavaret deze e reio o fielou d’o letanant.

    (2) Klevet pigellou ub. : entendre médire de qqun.

    (1962) TDBP II 413 (T) J. Gros. A-raog ma oa deut du-mañ em-oa klevet e bigellou, avant qu'il soit venu chez nous j'avais entendu médire de lui (on me l'avait décrié).

    (3) Sevel pigell : avoir de la foule.

    (1943) FHAB Gwengolo/Here 350 (L) V. Fave. Aman e savo pigell hep dale : aman e vo prez gant an dud, prez gant dizurz. Pigos en deus an hevelep ster. (Kleder).

  • pigell .2
    pigell .2

    m. (pathologie végétale) Ergot du seigle.

    (1752) PEll 701. Pigher, Grain noir qui se forme dans les épis de bled, & qui est plus long que les autres grains.

    (1927) FHAB Du 229b. Ar gwasa klenved a dag ar segal eo ar piger, da lavaret eo eul louedenn savet diwar gebell-tousegi bihan a vev e greun ar segal, o debr hag a lak en o lec'h eur c'horn du henvel a-walc'h ouz ell ur c'hilhog. ●(1931) VALL 269b. Ergot de seigle, tr. «piger ou pigell m.»

  • pigell-varr
    pigell-varr

    f. pigelloù-marr Bêche.

    (1659) SCer 14a. beche, tr. «piquell marr

  • pigelladeg
    pigelladeg

    f. –où =

    (1879) ERNsup 146. pi(g)elladek, réunion d'hommes qui arrangent la terre après la charrue Corn[ouaille].

  • pigelladenn
    pigelladenn

    f. –où local. = pigelladeg.

    (1879) ERNsup 146. A St-M[ayeux] pi(g)elladek, pi(g)elladenn.

  • pigelladur
    pigelladur

    m.

    (1) Houement.

    (1732) GReg 501b. L'action des hoüeurs, & des houeuses, l'action de houër, tr. «piguelladur

    (2) fam. Marques de la petite vérole.

    (1732) GReg 501b. piguelladur, tr. «ce dernier mot se dit aussi des marques que laisse après soi la petite verole.»

  • pigellañ
    pigellañ

    voir pigellat

  • pigellat / pigellañ / pigelliñ
    pigellat / pigellañ / pigelliñ

    v. tr. d.

    (1) Piocher, houer.

    (1659) SCger 14a. becher, tr. «piguellat.» ●164a. piguellat, tr. «trauailler de la houe.» ●(c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms iii. piocher, tr. «piguellat.» ●(1732) GReg 501b. Houer, couvrir le blé dans les sillons, & unir la terre avec une houë, tr. «Piguellat. pr. piguellet. Van[netois] piguellein. piguellat.» ●(1744) L'Arm 187b. Houer, tr. «Piguellein, latt.» ●449b. Hommée, tr. «Déhuéh dichauche ou piguællatt.» ●(1752) PEll 701. Pighella, travailler avec cet outil [pighell].

    (1857) CBF 104. Pigellat, tr. «Houer.» ●(1878) BAY 21. pigellat, tr. «piocher.»

    (1903) BTAH 283. Dond da biellat ar parkou. ●(1907) BOBL 05 janvier 119/2e. eun impli vad d'ar mirri evit pigellat an ed. ●(1960) EVBF I 336. La pioche. Les termes les plus employés sont pig et son dérivé pigell (verbe : pigellad, Gouarec).

    ►absol.

    (1580) G 611. Guell ve guell pyguellat hac arat en stat se, tr. «Mieux vaudrait, bien mieux, piocher et charruer ainsi.»

    (1904) LZBg Genver 18. ne dint ket duah de labourat, de balat ha de bigellat. ●(1909) BOBL 03 avril 223/2c. piellat endro d'ar plant sivi.

    (2) Défricher.

    (1960) EVBF I 335. Outre les expressions données plus haut, on trouve encore, pour «défricher» : (…) pigellad, Gouarec, pigellan, Squiffiec (pigell, petite pioche).

    (3) sens fig., absol. Picorer.

    (1920) FHAB C'hwevrer 244. lec'h ma vije [ar vran] gant he figos o pigellat.

    (4) Piétiner (en piaffant).

    (1984) HBPD 45. Pear jaù e oé é pigelat en hent pras get ou diùar nerhus.

  • pigellenn
    pigellenn

    f. –où Pioche.

    (c.1718) CHal.ms iii. pioche, tr. «piguelen, ur biguelen

  • pigeller
    pigeller

    m. –ion Piocheur, houeur.

    (1659) SCger 164a. pigueller, tr. «qui trauaille de la houe.» ●(1732) GReg 501b. Houeur, celui qui houë, tr. «Pigueller. p. piguelléryen. Van[netois] piguellour. p. yon.» ●(1744) L'Arm 187b. Houeur, tr. «Piguellourr.. lerion

  • pigellerez
    pigellerez

    f. –ioù (agriculture) Déchaumeuse à dents.

    (1960) EVBF I 336. Déchaumeuse à dents (…) pigellerez, Gouarec.

  • pigellerezh
    pigellerezh

    m. Action de piocher, de houer.

    (1732) GReg 501b. L'action des hoüeurs, & des houeuses, l'action de houër, tr. «Piguellérez.» ●(1744) L'Arm 187b. Action de houer, tr. «Piguellereah

  • pigelliñ
    pigelliñ

    voir pigellat

  • piger
    piger

    voir pigell 2.

  • pign
    pign

    m., adv. & prép. –où

    I. M.

    (1) Côte.

    (18--) SAQ I 312. Er saviou tenn, er pignou rust. ●(18--) SAQ II 159. da rei skoazell er pignou tenn.

    (2) Ober pign : faire le mur.

    (1963) CAIR $$$ 171. Vocabulaire du vieux Brest. «Faire bigne» est la traduction bretonne de «ober pign». En français populaire : faire le mur. (…) Dr Dujardin.

    II. Loc. adv.

    (1) War-bign =

    (1732) GReg 205a. Contre mont, tr. «var bign

    (1922) FHAB Here 316. an dachen a zo var bign.

    (2) E-pign : suspendu.

    (16--) JV 76. a pan dedy en ping ar fé en ôgos da quesan. ●(c.1718) CHal.ms iii. demeurer en pendant, tr. «chomm' é croug, e scourr', in pign', a zispill'.» ●(1732) GReg 709b. Pendre, suspendre, tr. «Van[netois] lacqeiñ ê pign

    (1857) HTB 62. na gevjont nemet he votou hag a stagjont war an dro gant he vaz en pin en templ. ●(1879) ERNsup 165. en pign(k), en pendant, Lanr[odec]. ●(1884) LZBt Meurzh 45. enn pign enn daou du d'ar c'hezek. ●(1896) HIS 34. Moïs e hras un èr arem hag hi laka ihuél é pign.

    (1902) PIGO I 71. poac'het d'in eun hanter lur gik euz hennez rouz a welan aze e-pign. ●190. Ar pen-baz-ze (...) E oa e-pign, stag deuz eun tach. ●(1912) BUAZpermoal 806. staget en pign a-bouez o diskoa.

    III. Loc. prép.

    A. War-bign : accroché à.

    (1954) VAZA 163. war bign un dorgenn c'hlas.

    B. E-pign ouzh.

    (1) Suspendu à.

    (1849) LLB 1433. é speign doh er gerhier. ●1712. Bet ke ne veint é speign staget toh ur bar gué. ●(1857) HTB 159. eun hach hag a douge e pin ouz he c'houriz. ●(1884) MCJ 254. pe oé é spign doh er groéz. ●(1896) HIS 62. Gléan er jeneral e oé é pign doh posteu er gulé. ●(18--) SBI II 204. stagan ar sac'h en pign ouz eur gordenn, tr. «attacher (chaque) sac en pendant à une corde.»

    (1905) IMJK 379. me horv e zou é pign doh tacheu luem e dréz me zreid ha men dehorn. (1954) VAZA 163. e-pign ouzh tor ur pikol menez.

    (2) Pendant.

    (1903) MBJJ 233. eur boned mezer ru, e-pign outan eur bombelen du. ●(1926) FHAB Kerzu 459. e vrec'h dehou e pign outan, bet morzet gant un tôl fust.

  • pignaat
    pignaat

    v. intr. War bignaat : contre-mont.

    (1732) GReg 205a. Contre mont, tr. «var bignât

  • pignadeg
    pignadeg

    f. –où

    (1) Ascension à plusieurs.

    (1924) ARVG Ebrel 83. ha baleadenn pe, gentoc'h, pignadeg evit gwelet doare ar mene.

    (2) Montée.

    (1732) GReg 636b. Montée, tertre, lieu qui va en montant, tr. «Pignadecg. p. pignadegou

  • pignadur
    pignadur

    m. –ioù Montée.

    (1744) L'Arm 244b. Montée, tr. «Pignadur.. reu m.»

  • pignadurezh
    pignadurezh

    f. Ascension.

    (1732) GReg 55a. Ascension, élevation en haut, tr. «pignadurez

  • pignal
    pignal

    voir pignat

  • pignat / pignal / pigniñ
    pignat / pignal / pigniñ

    v.

    I. V. intr.

    A. (en plt de qqn)

    (1) Monter.

    (1499) Ca 158b. Pignat. g. monter. ●(1530) Pm 285. Goude hon respet en bet man / dre lyngn maz pynhomp entromp glan / Guytebunan dan letany, tr. «Après notre terme dans ce monde, / Afin que, par lignées, nous montions entre nous purement, / Tous sans exception, vers la joie céleste.» ●(1633) Nom 147a. Cochlea, cochlis, scalæ, cochlides : viz à monter : vr viçc pe derez da pingnat.

    (1659) SCger 81a. monter, tr. «pignat.» ●(c.1680) NG 1890-1891. ol e ré heureux / E pignal en Enf guet Jesus. ●(1732) GReg 636b. Monter, tr. «Pignat. pr. pignet. Van[netois] Pigneiñ. pignal.» ●(17--) EN 125. pigned duse escroech.

    (1874) POG 18. Pignit a spered beteg ann env.

    (1902) TMJG 349. da bignel ebars. ●(1907) AVKA 161. ar re a gav aezetoc'h mont war draon evid pignal ouz krec'h. ●(1916) LIKA 27. (Groe) ardro en dilost miz é pignimb.

    (2) Pignat war : monter sur (l'échafaud, le trône, une monture, etc.), monter à bord d’un bateau.

    (1732) GReg 636b. Monter à cheval, aller à cheval, tr. «Pignat var varc'h.»

    (1864) SMM 119. abars pignat var ar chafot. ●(1866) HSH 265. evit pignat var an trôn. ●(1870) KTB.ms 15 p 130. pignad a ra war he dremedar pehini a ree seiz lew dre heur. ●(1877) BSA 64. pignat var gein eun azen o devoa. ●(1880) SAB 163. e tigoezas dirag ur grec'henn, e pignas varnezi. ●236. ac e pignas var barr ar menez. ●(1894) BUZmornik 13. Goudeze e pignaz var gern ar menez-ma.

    (1911) BUAZperrot 689. o welet Manasès I o pignal war gador-eskob Reims. ●(1925) FHAB Mae 165. ar Vourboned o pignat adarre war an tron. ●(1926) FHAB Mae 182. Fragan neuze a bignas gant Gwennole war ar vag. ●(1957) AMAH 244. degouezhout a rae dezhi reiñ dorn dezho ha zoken pignal war ar chafod.

    (3) Pignat e : monter à l'intérieur de, dans.

    (1868) FHB 188/253b. Eun tour (...) ma pignet en-han var bouez diri koant a zave a dro. ●(1878) EKG II 119. pignat en tour. ●(1893) IAI 22. pignat enn ear dre he nerz he-unan.

    (1903) MBJJ 234. pignal en iliz-kroec'h. ●(1904) ARPA 232. hag e pignas en eur vezen scao grac'h evit he velet. ●(1911) BUAZperrot 519. pignat en eul lestr da vont d'an harlu.

    (4) Pignat da : monter à.

    (1878) EKG II 125. pignat d'an neac'h.

    (1905) KANngalon Mae 397. pignat d'ar skeul evit mont d'ar groug. ●(1923) KNOL 40. Hag hen lakaat ar plac'h yaouank war e gein, hag a arzou deuz ar gorden, pignad d'ar gorre. (1925) FHAB Ebrel 144. pignat d'ar pevare estach.

    (5) =

    (1790) Ismar 447. mar santét hou calon é pignein de chom hemb diméein. ●449. Mar santét hou calon é pignein de ziméein.

    (6) Pignat er c'hargoù : monter en grade, etc.

    (18--) SAQ II 296. an tu da bignat er c'hargou.

    (7) Pignat ouzh ar groug : monter à la potence.

    (17--) EN 299. ar vicher a disfed ou pignal ous ar grouc, tr. «le métier que vous apprendrez sera de monter à la potence.»

    (8) Pignat war vourzh : monter à bord (d’un navire).

    (1963) LLMM 99/266. Adal ma pignas war vourzh, e furchas Vasili e pep lec’h, dindan an tinelloù war benn a-raok ha war benn a-dreñv al lestr.

    B. (en plt d'un chemin) Monter, grimper.

    (1908) PIGO II 134. eun hent hag a bigne war grec'h.

    II. V. tr.

    A. V. tr. d.

    (1) Monter (une côte, un escalier, etc.).

    (1530) Pm 18. Raeson e pingnech (variante : pignech) an menez, tr. «C'est raison que vous gravissiez la montagne.»

    (1894) BUZmornik 301. o pignat pe o tiskenn ann deleziou enn he zi.

    (1909) MMEK 169. pignat eun delez ledan, en doa diou bazen ha tregont. ●(1909) KTLR 63. Pignad a rajont torgennou divoued. ●(1909) MMEK 169. pignat eun delez ledan, en doa diou bazen ha tregont. ●(1924) BILZbubr 41/949. o pignal gra sounn Plounerin.

    (2) Monter (qqc.).

    (1926) FHAB Du 415. Pa voe kempennet an tamm-koad, ar micheour a bignas anean war eur vatimant.

    (3) Suspendre.

    (1896) HISger 4. Pignein, tr. «suspendre.»

    (4) = (?).

    (17--) TE 147. ha quemènt-ce e zésq demb é teliamb monèt de Zoué en ur vouguein en inclinationeu péré hun pign trema en doar.

    B. V. tr. i. Pignat ouzh.

    (1) Grimper (un chemin, etc.).

    (1906) KANngalon Kerzu 274. edon o pignat ouz an hent diribign.

    (2) Grimper (dans un arbre).

    (1943) FATI 23-24. e pigno ouz ar gwez dero da gutuilh d'ezo o zri eur prejad mez.

    III. Pignat war e varc'h bras : voir marc'h.

  • pignerez
    pignerez

    f. –ioù Ascenseur.

    (1931) VALL 39b. Ascenseur, tr. «pignerez f. pl. ed

  • pignidigezh
    pignidigezh

    f.

    (1) Ascension.

    (1732) GReg 55a. Ascension, élevation en haut, tr. «Pignidiguez

    (2) Pignidigezh hor Salver : l'Ascension.

    (1732) GReg 55a. L'Ascension de Nôtre Seigneur, tr. «Pignidiguez hon Salver en eë

  • pigniñ
    pigniñ

    voir pignat

  • pignon
    pignon

    m. –où Pignon.

    I.

    (c.1718) CHal.ms iii. cette poutre ne doit pas poser sur mon pignon, tr. «en trest man ne zeliquet diasseein ar me fignon» ●(1732) GReg 723a. Pignon de maison, tr. «Pignon. p. pignonou

    (c.1825/30) AJC 6021. ar pignon a voa flouied. ●(1877) EKG I 56. an iliz diskaret nemed ar pignoun. ●72. E kreiz ez eus eur pignoun a ia beteg ar zolier, hag a zisparti an ti-annez dioc'h ar marchosi.

    II.

    (1) Kouezhet eo he fignon : elle a eu un enfant naturel.

    (1902) CRYP VIII 291 (T-Trevereg, Sant Klet). Kouet e i fignon d'ei, tr. E. Ernault «son pignon est tombé, elle a eu un enfant (naturel). Trévérec, St-Clet.»

    (2) Krevet eo ar pignon : elle a accouché.

    (1978) PBPP 2.2/325 (T-Plougouskant). Krevet eo ar pignon, tr. J. le Du «elle a accouché /lit. le pignon est crevé/»

  • pignon-kroaz
    pignon-kroaz

    m. (architecture) Avancée de maison traditionnelle.

    (1982) TIEZ I 59. pour désigner une maison à avancée, on use dans cette région [Botmeur] de deux mots, pignoun kroz (pignoun kroaz)) quand l'avancée est «pointue» apoteiz quand son allure est celle d'un appentis.

  • pignosoù
    pignosoù

    pl. Pointes du collier d'un chien.

    (1633) Nom 175a. Milli murices : pignaux és colliers : pinneausou er coleryou (lire : colyerou).

  • pignotat
    pignotat

    v. intr. Pignocher.

    (1939) RIBA 44-45. ne chom ket de bignotat na de grignat a pe hel rastellat.

  • pignouer
    pignouer

    m.

    (1) Montoir.

    (1732) GReg 636b. Montoir, ce qui sert à monter à cheval, tr. «Pignouër. p. pignouërou

    (2) Maen-pignouer : montoir.

    (1903) CDFi août-septembre. E droad war eur maen-pignouer, hag ac'hano er stleug, setu Laou war e loen. (d'après KBSA 57).

  • pignpign
    pignpign

    m. –ed (ornithologie) Pinson.

    (1934) BRUS 253. Un pinson, tr. «ur pingnpingn –ed

  • pigos
    pigos

    m. –où

    I.

    (1) Bec d'oiseau.

    (1744) L'Arm 28b. Bec, tr. «Piguosse.. eu. m.»

    (1849) LLB 1645. Doh pigos er pen gleu, doh beg er guespeder.

    (2) Pic (outil).

    (1983) PABE 33. (Berrien) pigos, tr. «pic (outil).»

    (3) Souche.

    (1659) SCger 112a. souche, tr. «scot, picos, guezen.» ●(1732) GReg 878a. Souche, tronc qui reste en terre après l'arbre coupé, tr. «pigoçz. p. pigoçzou

    (4) Kousket evel pigos : dormir comme une souche.

    (17--) FGab 107. en ho wêlé paquet clos / e cousq Eosen evel picos.

    II. sens fig.

    A. (au jeu de cartes)

    (1) Pioche.

    (1956) BLBR 89/8. Eiz real. Emaint war an daol, sellit ! ha dek kwennek evit ar bigos.

    (2) Mont d'ar pigos : piocher.

    (1956) BLBR 89/7. Dek kwenneg a gousto mont d'ar pigos.

    B.

    (1) Coups, bagarre.

    (1910) FHAB Here 309. ha dao d'ar pigoz, ha dao d'al lorgn ha dao d'an drailh !

    (2) Frappement, action de frapper.

    (1868) FHB 172/123a. evel pa en dije c'hoant da c'holo mouez ar beleg a veze er gador dre ar pigos hag ar stirling a rea en he c'hofel.

  • pigosal
    pigosal

    voir pigosat

  • pigosat / pigosal / pigosiñ
    pigosat / pigosal / pigosiñ

    v. tr.

    I. V. tr. d.

    A.

    (1) (en plt d'un oiseau) Picoter.

    (1723) CHal 133. Pigossein, ou pigossat, tr. «picoter.» ●(1732) GReg 87b. Becqueter, prendre avec le bec, donner des coups de bec, tr. «Van[netois] Pigoçzeiñ. pigoçzal.» ●720b. Picoter, becqueter les arbres, comme font les oiseaux, tr. «pigoçzal. pr. pigoçzet Van[netois] pigoçzein. pigoçzat.» ●(1744) L'Arm 28b. Becqueter, tr. «Pigossein : Pigossat.» ●(17--) TE 55. én hani ihuellan [colvènnad] é hoai a bep sort pasté, hac é tai einèt d'ou figuôssal.

    (1895) FOV 238. pigossal er gran e gouéh a zan é lost.

    (1926) FHAB Mae 195. N'eo ket eur rivin beva yer (...) pigosat a reont ar bruzunaziou bara, ar greun, ar prenved.

    (2) Piler, frapper.

    (1838) CGK 20. Da bizoçzat (lire : bigoçzat) al leuriou bars el laçzou dorna.

    (1915) MMED 150. Epad ma pigossent al lann el laouer.

    (3) =

    (1867) FHB 113/67b. pa vije reveurzi vraz, ar mor en eur zont da bigossat ar guerrec, a deue da vouzari al leanezed. ●(1867) FHB 150/365a. an houl euz ar mor o pigossat ar garrek-hir. ●(1877) BSA 261-262. an tarziou mor a zo en dro d'eomp noz-deiz o pigossat ar c'herrec.

    (4) (en plt de la pluie) Crépiter sur.

    (1866) FHB 88/288b. eur mor dour a deu da bigosad an toennou ha da velc'hi ruiou kær.

    B. absol.

    (1) =

    (1927) TSPY 41. O ouela hag o pigosat gand e dreid.

    (2) Frapper.

    (1838) CGK 20. Da bizoçzat (lire : bigoçzat) al leurio bars el laçzou dorna.

    (1900) KAKE 67. Hag evel var eun anne / Va daou zen a bigosse. ●103. Var he gein pigossit stard.

    (3) Pignocher.

    (1963) LLMM 100/321. Piv omp-ni (...) evit pigosat ha dibab ?

    II. V. tr. i. sens fig. Pigosat war ub. : médire de qqn.

    (1909) FHAB Gwengolo 266. Ne jomin ket pell da goll va amzer o pigosat var ar vistri-skol.

    III. V. intr. = (?) S'agiter (?).

    (1883) CDFi 202-24 novembre p 1. furcha, muzula, krabanata, penefiat a-dreuz hag a-hed. (...) Kaer en devezo pilprennat, pigosat, penefiat, biken ne vezo mestr e Plouarzel.

    IV. Pigosat war kein ub. : voir kein.

  • pigoset
    pigoset

    adj. Variolé.

    (1857) CBF 78. Pigoset eo gand ar vreac'h, tr. «Il porte les marques de la variole.»

  • pigosiñ
    pigosiñ

    voir pigosat

  • pigouilh
    pigouilh

    m. Outil de récolte du goémon.

    (1987) GOEM 51. Dans la littérature consacrée aux goémoniers, cet outil [la guillotine] est souvent appelé «pigouille».

    (2007) GOEMOn 46b. La pigouille, appelée aussi guillotine suivant les régions. 118b. Pigouille : Outil en forme de faux, avec un manche très long, utilisé pour couper les stipes sous le niveau de la mer.

  • Pigouilh
    Pigouilh

    m. –ed fam. Goémonier qui fait la saison de Molène.

    (1978) BZNZ 49. (Plougernev) Ar bigouilhed a veze great ac’hanomp gant Mouliz-Enez, an dud eus a Voul. Lesanvet oamp e-mod-se ganto : « Dabord e teuio ar pigouilh adarre ». ●(1987) GOEM 51. Dans la littérature consacrée aux goémoniers, cet outil [la guillotine] est souvent appelé «pigouille». Ce terme, à notre connaissance, n’est pas utilisé dans ce sens par les goémoniers léonards. Le pigouille est, pour eux, le goémonier qui fait la saison aux îles de l’archipel de Molène.

  • pigouilher
    pigouilher

    m. –ien Utilisateur d'une pigouille.

    (2007) GOEMOn 118b. Pigouiller : Utilisateur d'une pigouille.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...