n. de l. Belle-Isle-en-Terre.
I.
(1) Benac’h.
●(1732) GReg 88b. Benac'h. benec'h.
●(1825-1830) AJC p. 280. benech. ●(1834) SIM 34. Va zad a voa qere e Benac’h. ●(1857) CBF 130. Benac'h. ●(1863) GBI II 484. En kêr Benac'h pa arrue. ●(18--) PENgwerin10 102. Da venec’h d’ober eur beamant. ●(1866) FHB 52/412a. a oa vikel e Benac’h. ●(1869) TDE.FB xviib. Benac’h, Benec’h. ●(1876) TDE.BF 43b. Benac'h. ●(1877) EKG I 38. Adreuz ar vro oamp eat beteg Benac'h. ●(c. 1890) CFB 41b. Benac'h, Benec'h.
●(1905) ALMA 67. Benac’h. ●(1910) EGBT 131. dont a reont ketek [lire : betek] Gwengamp ha Benec'h. ●(1912) BUAZpermoal 859. war douar Benac’h. ●(1913) PRPR 25. etre Ar C’Hloastr ha Benac’h. ●(1923) ARVG C’hwevrer 22. tremen neuze dindan bourkig Lok-Envel ha digoueout e Benec’h. ●(1928) BREI 58/3c. en bro Benec’h ha Louargat. ●(1933) BREI 324/4d. chapell Kervaria (Benac'h). ●(1974) TDBP III 56. Ar re-mañ a zo evel kezeg Benac'h : ne c'houlennont ken med boued ha beaj. ●(1980) (2005) IFTR 298. En Benac'h hag en Pontre / En Pempoull, en Pempoull-Gouelo.
●(2000) TPBR 174. Kezeg Benac'h / Boued ha beaj.
(2) (par fausse étymologie) Enez-Kaer.
●(1865) FHB 7/55b. Belle-Ile pe Enez-Caer.
II. Traditions populaires.
(1) Rimaille pour délier la langue.
●(1995) PLTZ 130. C'hweh merh gwerh / war hweh sah kerh / war hweh marh kalloh / o hond d'ar marhallah / da Venah; / ha hweh manah / war o lerh !
(2) Proverbe.
●(1948) VALL.Sup 32b. D'un homme paresseux l'on dit : Emañ evel kezeg Benac'h na c'houlont nemet boued ha beaj T. ●(1970) TDBP I 53. Kezeg Benah na houlennont ken med boued ha beaj (les chevaux de Belle-Isle-en-Terre qui ne demandent qu'à manger et à voyager), répandu dans tout le Pays de Tréguier. ●56-57. Hemañ a zo 'vel kezeg Benah : ne houlenn ken med boued ha beaj ! ●note de Jules Gros : « Autrefois, Belle-Isle devait être une importante station de chevaux de renfort destinés à aider les dilligences à gravir les longues côtes situées à l'Est et à l'Ouest de cette localité, sur la grand-route de Brest à Paris. ». ●57. Boued ha beaj, 'vel kezeg Benah ! A manger et en route, comme les chevaux de Belle-Isle-en-Terre. ●(1974) TDBP III 56. Ar re-mañ a zo evel kezeg Benac'h : ne c'houlennont ken med boued ha beaj.
●(2000) TPBR 174. Kezeg Benac'h, / Boued ha beaj (se dit des gens qui n'ont pas une minute de libre). ●(2004) TROMK 217a. Emañ (hemañ) evel kezeg Benac'h na c'houlont nemet boued ha beaj. Geriadur Frañsez Vallée.
III. Noms de famille.
●(1970) NFBT 7. N° 37 Bénac'h, N° 38 Bénech.
IV. [Toponymie locale].
●(1925) BILZ 47. n'eo ket erru c'hoaz en Koat-an-Noz, du-ze pell, en tu all d'ar meneiou. ●(1933) BREI 324/4d. chapell Kervaria. ●(1977) TDBP II 273. Ar Vilin-Wenn e Benah a zo eur vilin-gouëz.