f. n. de l. Bretagne.
(1) Breizh.
●(1398) MSHB t. VI, 1925, p. 159 (Archives du Morbihan ; volume 2 ; série G ; cote 58 G (692) ; fol. 46r°). Peregrini qui, causa peregrinacionis et devocionis faciebant peregrinacionem Septem Sanctorum Britanie, que vulgaliter vocatur Trobreiz, quod latine dicitur circuitis Britanie. ●(1450) Dag 19-21. Dan Roe Arzur ez liviry / Pebez sinou e Breiz a coezo glan, / Quent finuez an bet man, tr. «Au Roi Arthur tu diras / Quels signes surviendront assurément en Bretagne / Avant la fin de ce monde.» ●67. Ne vezo den en Breiz hep reux, tr. «Il n’y aura personne en Bretagne sans souffrance.» ●(14--) N 71. Ha maziff deia eux a Breiz, tr. «Et que je quitte la Bretagne.» ●(1499) Ca 26b. Breiz. g. bretaingne. l. hec britannia / nie. ●(1502) Voyer 1. me a due ales alan seul a guelaff me biou buguel breiz gourhez querchen mar bez essou goae da glen, tr. Fleuriot «Je viens de la cour, du monastère. Tout ce que je vois, je (le) possède. Enfant de Bretagne, l’homme à ton entour, s’il est rebelle, malheur à toi.» ●(1612) Cnf 21b. E francc hac è Breyz è dleer ho denõcc d’an esquep. ●(1650) Nlou 245. Ha suppliet Ytron, euit an Bretonnet, / Maz dalchint fermen breiz, ho feiz ho reiz bepret, tr. «Et suppliez, madame, pour les Bretons, / qu’ils gardent fermement en Bretagne leur foi, leur loi, à jamais.»
●(1659) SCger 17a. Bretaigne, tr. «Breiz.» ●133b. Breiz, tr. «Bretagne.» ●(c.1680) NG 599-602. miret Braih / Doh en huguenaudet, / Doh bresel ha famin, / Querteri, goual clenuet. ●(1687) MArtin 3. Par-tout dré vreis Missionner. ●(1732) GReg 117b. Bretagne, Province de France, autrement dite, Bretagne Armorique, tr. «Breyz. Breyz-Ar-voricq. ar Brovinçz a vreyz. Van[netois] Breih.» ●(17--) FG II 246. goud a rit oc'h unan, ar pobl eus a Breïs / a zo pobl divalo, eur pobl anter bleïs. ●(1790) PEdenneu 5. bréh e zo bro er vretonét.
●(1821) GON 53b. Breiz. (...) En Vannes, breic’h. ●207a. Nao eskopti a ioa kent é Breiz. ●322b. Kalz a vaneriou a zô é Breiz. ●329b. Mengleûsiou ploum a zô [é] Breiz. ●(18--) LED.gou 3. Eus a Vro-Saoz e douar Breiz. ●(1827-1829) VSA P 124. a dre vreis en escobtiou. ●(1834) HEB 369. rac-se e c'houlennàn diganeoc'h ar bermission da vont da vreiz evit passeal ar rest eus va bue e servich Doue. ●(1834) KKK 46. Reni a réa enn he holl sked el lez ar brinzet a Vreiz, er c'hréou koz-man. ●(1844) GBI II 140. A douch ma zad euz koste Breiz, / Hag kement all euz koste Gall. ●(1844) DMB 54. Él bout é Breih, hur broïk, hur buhé! ●(1847) FVR 12. Chetu eta Breiz dioueret euz he Eskibien. ●(1849) LLB 77. é Breh avel én Normandi. ●(1866) FHB 96/350a. Tri cilis en doa, unan great gant lian stoup, ar pez a c’halver ballin e Breiz. ●(1866) SEV 241. unan euz a alierien parlamant Breiz. ●(1883) MIL 7. rei eun taol lagad a dro var histor Breiz. ●(1878) EKG ii 141. evit paotred Breiz, va c’henvroidi. ●(1884) BUR i 15. Deuz kalon Breiz da Lourdes e zo, war nij, eun eiz ugent leo benag.
●(1904) DDKB 116. Me lar d’ac’h eo arru an deiz / ’Vit mervel pe trec’hi en Breiz. ●(1910) EGBT 129. N'heller ket komz eus a Vreiz pe eus ar Vretoned, hep komz eus a Naoned, a Roahon, a Zant-Malo. ●(1912) MELU 304 = Mil.ms. Mont war er marc'h da Baris / Ha distrei war en azen da Vreiz. ●(1934) SMLC 81/22. Én hur bro a Vréh é ma hannaüet, / Én hur bro a Vréh é ma inouret.
●(2000) TPBR 32. Ar c'hefeleg : Petra zo nevez en Breizh ? / Ar goukoug : Tan ha moged e-leizh!
(2) Bro-Vreizh / Bro Breizh : la Bretagne.
●(1505) Vc 17-18. O neffou, scuylet oz clyzenn / E graczou puyll var bro Breytz, tr. «Ô cieux, versez votre rosée, / En grâces abondantes sur le pays de Bretagne.»
●(1851) PENgwerin8 142. Cadoudal ha tud bro Breiz gwir anvet tor-he-ben. ●(1861) MILg 237. Logod razet enn hor bro-Vreiz / dre ma c’hanont ’zo leun a feiz. ●(1878) EKG II 213. Ar bleizi hag ar brini a deufe da grignat ho eskern, ar pez a ve evit hor bro Breiz eun dra zivalo dirag an dud.
●(1926) FHAB Mae/172. Hor bro Vreiz a voe unanet gand ar Frans dre zimezi. ●(1971) LLMM 147/274. e vresas evel e gevelioù dir bro Vreizh d’ober ganti ur rannvro saoz.
(3) Ar Vreizh-mañ : cette Bretagne-çi (par opposition à Breizh-Veur).
●(14--) N 1784. Ha chrisqui an feiz en Breiz man, tr. «Et accroître la foi dans cette Bretagne.» ●(1532) Pmof 9. da conquerif an breiz man hep mar quet, tr. « Afin de conquérir cette Bretagne, sans aucun doute » ●(1580) G 386. Var an Bretonet queyz an Breyz mâ nep on casczas da clasq goasquet.
(4) [article déf. + Breizh, sans doute pour la prép. a dans certaines occurences]
●(1642) Cbr 119-7. Archell bras eux ar Breiz.
●(1778) VOn 94. petra livirit-hu eus ar Vreiz.
●(1851) PENgwerin8 148. ha gantan m’he ha chomo peo arru er Breïz. ●(1893) IBR 17. Istor ar Vreiz. ●(1896) GMB 430. dial. de Batz er Vrerh.
●(1933) OALD 45/201. Ar Wir Vreiz a zo bet evidomp hon daou hini an Harlu. ●(1933) BREI 323/2d. gened ar Vreiz gwechall ha hini ar Vreiz a vreman.
(5) [possessif pl. 1ère pers. + Breizh]
●(1861) MILg 245. Enn hor Breiz-ni.
●(1923) FHAB Du 11/436. Itron Varia ar Palud, mirit an Iliz; / Itron Varia ar Palud, mirit hor Breiz ! ●(1935) SARO 91. Gwechall, muioc'h eget breman, oa enoret sant Ronan, evel unan eus sent brasa hor Breiz. ●(1936) KANTvourc’hwenn 8. Start eo hor c’halon en hor c’hreiz / Ha startoc’h ar Groaz en hor Breiz. ●(1985) AMRZ 152. O ! eüruz ar 'famill a zalh stard en he hreiz, / Giziou koz on Tadou, giziou santel or Breiz.