v.
I. V. tr. d.
(1) Défaire, dépecer.
●(1499) Ca 65a. Dispenn. g. dissiper destruire : ou remener la chose a nyant.
●(1659) SCger 40b. defaire, tr. «dispen.» ●(1688) DOctrinal 140/10. Adiu eta, adiu, va tat. / Mont à ra d'an tan gant hunat, / En Infern é vizin cernet, / Bemdez, bemnos, da veza losquet, / An drouc-speret am goall tretto, / Quicq ha croc'hen em dispenno.
●(1903) MBJJ 283. Mont a ran dioustu da zispenn ma vak.
(2) Dépecer, déchirer.
●(1576) Cath p. 20. tachou ha quisellou lem pe gant re ez vihe dispenet, tr. «de clous et de ciseaux aigus, par lesquelles elle serait mise en pièces.» ●(1633) Nom 136b-137a. Distrahere, distrahere in diusersum actis curribus, in diuersum quadrigis differe, displicare, despicare currus axi vinctum : deschirer à quatre cheuaux : dispen pe tennaff vn dan (lire : den) entre peuar march. ●(1650) Nlou 135. Gant scourgezaou ha barraou Coat, / Quezquen dyfflat en enm goatsont, A plant an Troat, bet bar an pen, / Quic, ha crohen, en dispensont tr. «Avec des verges et des barres de bois, / ils le saignèrent avec tant d'irrespect / de la plante du pied jusqu'au sommet de la tête / qu'ils déchirèrent chair et peau.»
●(1914) DFBP 88a. depecer, tr. «Dispenn.»
(3) Dispenn a-bezhioù : mettre en pièces.
●(1732) GReg 267b. Depecer, mettre en pieces, tr. «Dispenn a bezyou.» ●(1790) PEdenneu 138. dispènnét a béhyeu.
(4) (boucherie) Dépecer (une bête).
●(1908) PIGO II 171. o kignat hag o tispenn eul leue lart. ●(1962) BAHE 32/63. Dispenn : ger a gigerezh ivez : dispenn ul loen. ●(1981) ANTR 194. Abred e tigouez ar c'higer, en deiz war lerh, da zispenn ar pemoh.
(5) Défaire (un billet, etc.).
●(1849) LLB 544. en hoh é tispen er plouz é tal é zor.
●(1902) PIGO I 128. o tispen diraki ar pez a bevar real. ●(1906-1907) EVENnot 27. (Priel) Ar billed a 100 liur man ne man ket da zispenn ; ne meuz ket eom d'ober skillo dioutan.
(6) Dispenn ub. : médire de qqn, débiner, déchirer qqn.
●(1727) HB 12. ar goual deodou pere a vez oc'h he dispenn.
●(1859) MMN 40. n'en em blijont nemet o troucprezec, o tispen ho nessa. ●(1860) BAL 76. beza dispenned, guall-vruded, disprized gant an dud. ●(1872) ROU 80a. Décrier, tr. «dispenn.» ●(1878) EKG II 320. eo difennet dispenn an nesa. ●(18--) SAQ II 105. mar teu dirazoc'h da zispenn he nesa.
●(1908) KMAF 48. n'eo ket brao kaout eun teod evel hoc'h hini d'hon dispenna ! ●(1926) FHAB Kerzu 467. Lod a yune da zadorn hag a jome hep debri kig da verc'her, met a zispenne o nesa. ●(1928) BFSA 87. chom hep dispenn an nesa. ●(1958) BLBR 113/15. techet da zispenn ar veleien gwasa ma hellent.
►absol.
●(1935) BREI 416/2c. Ober fent, dispenn, goapaat a zo brao.
(7) Dispenn brud vat, anv ub. : défaire la renommée de qqn.
●(17--) ST 322. dispenn ma hano, tr. «déchirer mon nom.»
●(1920) AMJV 24. a laoskas an dud da zispen he brud vad. ●(1924) FHAB Genver 12-13. en em lakat a eure kerkent da zispenn en dra c'hellas brud vat ar verc'h kêz. ●(1945) DWCZ 12. da zispenn brud vat he nesa.
(8) Dispenn an hent : suivre la route.
●(1923) KNOL 253. Entent a rea, en eur glevet ar c'homzou-ze, e tispenne an hent o doa kemeret e vreudeur.
(9) Dispenn souezh ub. =
●(1903) MBJJ 235. Mar goc'h souezet euz ze, setu aman peadra da zispenn ho souez.
(10) Défaire, vaincre.
●(18--) MIL.ms (d’après BUBR 21/). dispenna ar Zaozon milliget !
(11) Annuler (un mariage, une entente).
●(1732) GReg 254b. Défaire un mariage, tr. «Dispenn un dimizy. Van[netois] dispenneiñ un dimeign.»
●(1924) FHAB Gouere 269. breman eo daoubennet pep tra, dispennet an emgleo.
(12) Dispenn ur gaou =
●(1911) BUAZperrot 321. hen eo a zispennas an dilloa geier Arius. ●(1933) MMPA 146. dispenn ar gevier ha difenn an Aviel.
(13) Dispenn lavaroù ub. =
●(1911) BUAZperrot 564. dispenn lavarou ar falz-doktored.
(14) Abîmer, esquinter, mettre en pièces.
●(1868) KMM 142. Sonjit (…) en taoliou fouet a zispennas e gorf sakr.
●(1907) BSPD I 294. Er barnour (…) em hondañnas devout dispennet get el loñned gouiù.
(15) Ober dispenn e roud d'ub. : faire reculer qqn.
●(1791) GErard 56. ober dispen o roud d'an dud, tr. «faire reculer, traverser les dessins des gens (mal intentionnés.» (d'après GMB 182).
(16) Éparpiller.
●(1927) GERI.Ern 112. dispenn V[annetais], tr. «s'éparpiller.»
II. V. intr.
(1) Tomber en ruines.
●(1882) BAR 213. eur chapel benag (...) savet abaoe pell amzer, int deuet da zispenn gant ar gozni.
(2) Finir, se terminer.
●(18--) SAQ I 91. Hag ar vag (…) a ziskenno, tro atao varzu an hent mad beteg ma tispenno he beach.
(3) S'éparpiller.
●(1927) GERI.Ern 112. dispenn V[annetais], tr. «s'éparpiller.»
III. V. pron. En em zispenn.
A. V. pron. réfl.
(1) Disparaître, se défaire.
●(1849) LLB 545-546. Er hogus e zeval, e chanj én ur vrumen, / En ur razein en doar e rid hag hum zispen. ●(18--) SAQ I 80. ar vag a faout an dour ha ne lez var he lerc'h nemet eur rizen hag en em zispenn en un taol kount.
(2) S'autodétruire.
●(1926) FHAB Kerzu 288. Breiz breman, gant a niver a gredennou pe, kentoc'h, a amgredennou a gaver etouez an dud, a zo eur Vreiz oc'h en em zizober, oc'h en em zispenn, oc'h en em zismantri.
B. V. pron. réci.
(1) S'entre-déchirer.
●(1792) CAg 191. Avel chasse en hum zispenner.
●(1883) SAQ I 30. Mad eo [kaout relijion] da vired ouz an dud d'en em zispenn an eil egile.
●(1911) BUAZperrot 315. ar rouanteleziou ne reant nemed en em rendaelât hag ar boblou en em zispenn.
(2) (en plt de paroles) Se contredire, s'opposer.
●(1911) BUAZperrot 282. o lavariou ne reant nemet en em zispenn.