n. de l. Île-de-Batz.
I.
(1) Enez-Vaz.
●(1688) DOctrinal 192. pehini à chome en enet (sic) baz visavis da Bourg Rosgo. ●194. evit lesell ar Sant ar leveou pere à possede en Enes baz. ●198. en em retiras d’é Monaster da enes-baz.
●(1732) GReg 501a. E leiz a guilheryed a so èn enès vaz.
●(1821) GON 5b. Sant-Paol a laza pé a veûzaz eunn aéraouant brâz é Enez Vâz. ●91a. Kalz a giléried a zô é Énez-Vâz. ●(1834) KKK 72. a gontinuaz he roud beteg Enez Vaz. ●102. Er c'hostez déou Enez-Vaz. ●106. da zismanta ar mein grouan a viskoaz pehini a unanié entré-z-ho ar reier-zé hag énizi Vas hag a Ziek d'ann douar braz. ●(18--) LED.gou 21. Souden, en oad a gant-daou vloas / E tecedas en enez Vatz. ●(18--) OLLI 234. Kantik Santez Anna enn iliz Sant-Paol e penn Enez-Vaz. ●(1854) GBI II 108. Dastumet en enez Vâz. ●(1857) CBF 130. Enez-Vaz. ●(1860) BAL 155. e Montroulez, e Eussa, Molenez, Enez-Vaz, e Sant Vaze Pennarbed, a var dro; e Landerne, er Faou, e Kemper, Concarne, Pont-Abbat, Gouaien, Enez-Sizun, Douarnenez; etc. ●(1865) FHB 4/32a. ha goude e couent Enez-Vaz. ●(1869) TDE.FB 238a. enez Vaz. ●(1870) FHB 299/304b. hanvet person en Enez-Vaz. ●(1876) TDE.BF 187b. Enez-Vaz. ●(1877) EKG I 153. anaout ar vad a reaz d'eomp merc'hed deuet gand ho zud euz a Gastel, a Rosko, a Enez Vaz, a Blougouloum, a Blouenan, etc. ●(18--) OLLI 890. Meuleudi Enez-Vas. ●(1879) BMN 119. (Sant Paol Aurelien) a ieas d’an Enez-Vaz a zo ac’hano var-dro eun ugent leo-bennag. ●120. Mont a reas d’an enez Vaz gant eur c’hrouadur yaouanc. ●122. moraerien an Enez-Vaz a skuille daëlou o conta doare santel Michel Nobletz. ●(1884) BUZmorvan 181. ar c’hount-se a ioa o chom enn enez Vaz. ●(1890) MOA 19a. Enez-Vaz. ●(c. 1890) CFB 42b. Enez Vaz. ●(1894) BUZmornik 182. o chom en enez Vaz. ●894. da brezek e Eusa, e Molenez hag Enez Vaz.
●(1902) DGES.hy 173. plusieurs prononcent Enès Vôs. ●(1904) SKRS I 245. o kloza eur mission en Enez-Vaz. ●(1908) (1935) SARO 38note. Toul mor oa bet enhan beuzet gant sant Paol an Dragon, var aochou Enezen-Vaz. ●(1910) ISBR 76. Sant Paul, doh devé é vuhé hum dennas de viùein de iniz Bah. ●(1911) BUAZmadeg 150. hag ho c'hasaz ho daou da Enez Vaz. ●677. etouez menec'h sant Paol en enez Vaz. ●(1914) KABR 4. Eus an enezenn Vaz beteg ouf ar Pouldu. ●(1920) KANTgwitalmeze 33. Dont a ra beteg Enez-Vaz, / En eur ober burzudou bras. ●(1921) PGAZ 48. beteg tour-tan Enez Vatz. ●(1923) FHAB Meurs 3/94-95. a-raok o enebourien a veze atao eur gargad anezo e kichenik an Enez-Vaz. ●3/96. da laerez eul lestr saoz eus ar re binvidika a voe kavet ganto demdost da Enez-Vaz pa n'oa ket evit kerzout-ken. ●(1926) FHAB Mae/167. neuze ez eas d'an Enez-Vaz da veva. ●(1927) GERI.Ern 134. enez Vaz. ●(1977) TDBP II 304. Tour-tan Enez-Vaz, n'ouzon ket ped lamm a ra hennez. Hennez a ra tri pevar lamm. Med n'eo ket lammad a ra, ya dond endro. ●(1982) PLNN 11/17. Tud Tremenac'h 'oa difenn dezo talia wardro Enes Vazh.
(2) Baz.
●(1688) DOctrinal 197. ha d’é resigna de ny Sant Iaoua, pehiny ayoa Abat é baz. ●198. é deüaz c’hoaz Sant Paol, eux à baz.
●(1865) FHB 3/19b. Ober a eure missionou en Enezennou Eusa, Molenez ha Baz.
●(1914) ARVG mae 75. Baz, ledet ez-evn da Rosko, a zo pelloc'h; koulskoude pa dre ar mor da vat, e c'heller mont di war droad.
●(2003) TRMOR 28. Me 'zo 'vont da Vaz gant va bag.
II. Habitants de l’Île-de-Batz : voir Baziz & Bazizien.
III. Dicton.
●(1732) GReg 501a. A l'Isle de Bas il y a beaucoup d'ortolans, tr. E leiz a guilheryed a so èn enès vaz.
IV. [Toponymie locale]
●(1689) DOctrinal 193-194. Sant Paol ouc’h é quei (lire : squei) gant é goalenn, arriget é penn an enez varzu ouz anheol, é lamas é stol, hac é gourc’hemennas deza en em strincqua er mor, hac é c’heure, hac ar plaç-se ma en em taolas, à galveur c’hoaz toulle ar serpant, pe en hini e ra ar mor é pep amser un trous, hac ur murmur estraing hep suget apparant er bet. ●(1732) GReg 862a. Le trou du Serpent, à l'Isle de Bas. Toull ar Sarpant.
●(1834) KKK 72 & 74. Ann andred e péhini ez em stlapaz ann aerouant braz meurbed-ze, a dri ugent troatad a hirder, a c'halver c'hoaz hiriou toul ar Zerpent, pehini en deuz eiz troatad a dreuz, ha pa biñn ar mor ec'h antrenn ennan gand eun trouz ker spontuz ma laka c'hoaz hirio an deiz da gréna beteg ann hardisa habitanted.
●(1908) (1935) SARO 38. Klevit, klevit euz a Doul-beunz-aneval ●note : "Toul mor oa bet enhan beuzet gant sant Paol an Dragon, var aochou Enezen-Vaz". ●(1923) FHAB C'houevrer 2/55. Ar genvreudeur en em vode e chapel Sant-Ninien. ●Meurs 3/94. a deuas ken dispont ha tra da eori e porz an Enez-Vaz hag a lakas e armou hag e boultr e chapel Sant Ninian.
●(2003) TRMOR 72. Avel eus tu Enez Vei da Wener Ar Groaz / Avel viz da gaout a-hed ar bloaz.