m. & adv. –ioù
I. M.
A. (géométrie) Cercle.
●(1499) Ca 35a. Cercl vide in quelch. ●169a. Quelch. g. cercle. ●(1633) Nom 195b. Circulus : cercle, rondeau : cercl, quelch, roundachen.
●(1659) SCger 21a. cercle, tr. «quelc'h, p, iou.» ●166b. quelc'h, tr. «cercle.» ●(1732) GReg 145a. Cercle, ligne tirée en rond, tr. «Qelc'h. p. qelc'hyou.»
B. (par analogie)
(1) Cercle de fer sur le bout des moyeux.
●(1732) GReg 154b. Cercles de fer sur les deux bouts du moyeu [d'une charrette], tr. «qelc'h. p. qelc'hyou.»
(2) Cercle de sabot, cerceau de barrique, feuillard.
●(1931) GWAL 136-137/424. (kornbro Perroz, Treger-Vras) Keilh : fret, fretenn (e galleg, cercle de sabot) hag ivez kelc'h barrikenn hag all.
►[au plur. après un art. ind.] Ur c'helc'hoù : un cercle de sabot.
●(1913) FHAB Meurzh 90. Kilhou da gilha skudellou, / A vijet (sic) eur c'hilhou mad. ●(1937) ALMA 67. Kilhou da gilha va boutou, / A vije bet ur c'hilhou mat.
(3) (habillement) Cercle à crinoline.
●(1867) FHB 103/402a. Saeou seiz bete'n douar ha killou dindanho.
C. sens fig. Kelc’h ar marv : cercle de la mort.
●(1962) TDBP II 248. Pa vez eun den prest da vervel e vez gwelet kelh-ar-maro war e vizaj, tr. «quand un homme est sur le point de mourir on voit le cercle de la mort (pincement de la bouche et du nez) sur son visage.»
D. (astronomie)
(1) Disque.
●(1903) MBJJ 68. Goude koan e choman pell war ar pont, 'vel kalz a re all, da zellet al loar o sevel a-uz da Gret : ru-tan eo, nemet eo sautret gant tammo melg, hag he c'helc'h a zo reiz, nemet eo troc'het eun nebeudig war an tu deo tost d'ar kroec'h, 'vel eun dorz vara voulc'het. 'Benn arc'hoaz 'ne vo ken ennan troc'h e-bed, rag arc'hoaz en em gav an daouzekved.
(2) Halo.
●(1931) VALL 352b. Halo, tr. «kelc'h (war an heol solaire ; war al loar lunaire), m. pl. iou.» ●(1942) VALLsup 109a-b. Dicton tiré de l'apparence de la lune, Kelc'h a-bell barrad a-dost – Kelc'h a-dost barrad a-bell.
(3) Kelc'h botez = (?).
●(1972) HYZH 75/36. an Nevez bihan, an Nevez bras, ar c'hentañ Kartier, an diskar, ar C'hartier diwezhañ, ar c'hresk, al linenn, ar c'helc'h botez.
II. Loc. adv. War gelc'h : en forme de cercle, circulairement.
●(1911) BUAZperrot 86. Ar C'holise a oa eun teatr var gelc'h. ●797. abalamour m'eo savet var gelc'h evel eur forn.