m./f. –eier
(1) (armement) Épée.
●(14--) N 850. Hac a clezef noaz ho lazaff, tr. «Le tuer d'une épée nue.» ●1422. dan clezeff lem, tr. «au glaive aigu.» ●1429. Da pep clezef, tr. «A toute épée.» ●(1499) Ca 38a. Clezeff. g. espee. ●107b. Hanter clezeff. g. demie espee. ●(c.1500) Cb 34b. g. occision faicte par ferrement. b. muntrerez great gant clezeff pe houarn. ●(1612) Cnf 18b. clezeff, contell, halabarden, argebusen. ●(1647) Am 822. Gant ma coz cleze m'o treusse seder, tr. «Avec ma vieille épée je les traverserais sûrement.»
●(1659) SCger 52a. epée, tr. «cleze p. clezeier.» ●(1732) GReg 217a. Mettre son épée au côté, tr. «Lacqât ê gleze ouc'h e gostez.» ●358b. Épée, arme offensive, tr. «Clezeff. cleze. pp. clezéyer. Van[netois] Cléañ. p. cleañyer. clehaoñ. p. clehaoñyer.» ●359a. Porter l'épée, tr. «Douguen ar c'hleze.» ●(17--) TE 8. ur Cherubin guet ur glean flemmichus. ●(1794) ABR.goerz 8a. Arretomp o c’hlevé criminel / Tremept en goad an innoçant.
●(1835) AMV 132. e voue scoet gant eur c'hleon pec'hini a dreuzas dezan e felc'h. ●(1849) LLB 36. ged ur hlean. ●574. En eil doh é gélé é tarhein gleanier. ●(1877) EKG I 296. ar c'horf kilvisiet a daoliou kleze pe a daoliou baionettez. ●(1896) HIS 62. Gléan er jeneral e oé é pign doh posteu er gulé. ●(18--) GBI II 574. Blerimet ho kleve ouz ma hini, tr. «Aiguisez votre épée contre la mienne.»
●(1906) KANngalon C'hwevrer 36. gant dournel ho c'hlezeier. ●(1929) FHAB Meurzh 105. Unan eus an archerien a skoas war e gein gant kil e gleze. ●(1937) TBBN 62. ur gléan dihouhinet. ●(1942) DHKN 90. get un taol kléan, en des distaget é seul-troed, groeit anehon ur mac’hagned. ●(1961) LLMM 86/155. Lammat a reas ar Skosad en e sav hag eñ da dennañ e gleze e-maez ar feur.
(2) Kleze gwerc'h : épée vierge.
●(1732) GReg 959b. Epée vierge qui n'a ni tué, ni blessé, tr. «Cleze güerc'h. p. clezéyer güerc'h.»
(3) C'hoari ar c'hleze, c'hoari kleze : se battre à l'épée, ferrailler.
●(1854) GBI I 366. Da c'hoari ar c'hleze int bet et, tr. «Ils se sont mis à jouer de l'épée.
●(1911) AOTR 9. hag eo bet red d'in c'hoari ar c'hlenze evit dont beteg aman. ●14. kavet e bar da c'hoari klenze. ●15. desket c'hoari ar c'hlenze.
(4) Dre an tan hag ar c'hleze : par le fer et le feu.
●(1911) BUAZperrot 221. o tismantri dre an tan hag ar c'hleze kement tra en devoa graet.
(5) (religion) Ar seizh kleze a geuz : les sept douleurs.
●(1650) Nlou 218. Calon mary a voe gryet, / Gant clezu à ceux esteuzet, tr. «Le cœur de Marie fut navré / Par une épée de douleur traversé.» ●238. e voe lauaret / Gant an clezeuff à ceux, he calon esteuzet, tr. «il fut dit / qu'on navrerait son cœur par le glaive de douleur.»
●(1732) GReg 187a. La compassion de la très-sainte Vierge, tr. «ar seiz clezé a gueuz.» ●305a. Les sept douleurs de la sainte Vierge, tr. «Ar seiz clezé a gueuz.»
►Ar seizh kleze.
●(1744) L'Arm 117a. Les septs douleurs, tr. «Er seih cléan.»