kloc'h

m. klec'h, klec'hi, klic'hi, klec'her, kleier, klec'hier, kledi

(1) Cloche.

●(1464) Cms (d’après DEBm 225). Bazoul cloch, Cms, (battant de cloche). ●(1499) Ca 38b. Cloch. g. campane cloche sonette. ●(1633) Nom 198b. Æramentum, campanum æs, campana, vulgò : cloche : cloch. ●Nola, tintinnabulum : sonnette, sonaille : sounettesou, cleyer munut.

●(1659) SCger 27a. cloche, tr. «cloc'h p. clec'h, cleïer.» ●(1687) MArtin 5. Sonnet voé d'an druil ar Clechy. ●(1732) GReg 174a. Cloche, tr. «Cloc'h. p. cleyer. (Treg[or] p. cléc'hy.) (haute Corn[ouaille] p. clec'h) Van[netois] cloh. p. cloheü.»

●(1821) SST 34. a pe sonner er hloh. ●(1849) LLB 254. son er hleher bihan.

●(1911) SKRS II 200. an daou gloc'h. ●(1962) EGRH I 36. klec’hier pl. de kloc’h. ●(1970) BHAF 130. Kleier all (Job a zistag «klihi», evel oll dud Logivi. ●(1979) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 24/32. Antren rênt dre an nor-dal ha choment dindan ar hledi. ●(1990) STBL 131. Klevet e vezont neuze o tokañ... Kloc'h an tan-gwall, kloc'h ar brezel...

(2) Genoù ar c'hloc'h : (?) patte (de cloche) (?).

●(1869) KTB.ms 14 p 132. stoufet gant stoup geno ur c'hloc'h braz.

(1) Kloc’h an deiz : coup de midi.

●(1911) BUAZperrot 220. Er bloaz 1368 e teuas ar c'hiz da zeni kloc'h an deiz. ●(1923) FHAB Mae 433. da gloc'h an deiz e varvas an intanvez. ●(1957) BLBR 101/15. E Kleder ne vez lavaret «an Angelus» nemed ral a wech. Lavaret e vez : kloh an deiz, ar hreisteiz. Kloh an noz. ●(1985) AMRZ 309. bole ar hloh bras, war-lerh bole «kloh an deiz».

(2) Kloc'h-noz, Kloc'h an noz : couvre-feu.

●(1847) MDM 354. edoare evit sini kloc'h-noz er c'heriou.

●(1911) BUAZperrot 220. setu penaoz e teuas ar c'hiz da zeni kloc'h an noz [e 1095]. ●(1923) FHAB Mae 180. Kloc'h an noz eo a sone. ●(1928) FHAB Kerzu 28. ha da gloc'h an noz, pep hini a en em jache da vont d'ar gêr.

(3) Kloc’h an digouvi : volée de cloche qui suit l’Angélus du soir.

●(1870) FHB 308/375b. ma souno ive evit Bro-C'hall cloc'h ann digovi. ●(1877) FHB (3^e série) 25/201b. da zini ar c'hloc'h-noz, kloc'h an digouvi.

●(1909) FHAB C'hwevrer 62. araog kloc'h an digovi. ●(1957) BLBR 101/15. Pa oan yaouank, ar hloh a zone hoaz eur wech, eun eur goude kloh an noz hag a veze anvet kloh an digouvi. (...) Pa zone ar hloh-se e veze digouviet ar pratikou en ostaleriou ha prennet an nor.

(4) Kloc’h an oferenn : appel à la messe.

●(1928) FHAB Genver 9. pa zone kloc'h an oferenn.

(5) Kloc'h an tan : tocsin.

●(1877) BSA 114. Pa zounas kloc'h an tan, keriz a ziredas a vandennou.

●(1922) FHAB Du 350. pa c'halvas kloc'h an tan ac'hanoc'h da vont d'an emgann. ●(1926) FHAB Genver 18. unan bennak a oa pignet en tour da zôn kloc'h an tan…

(6) Kloc’h an añjelus : lorsque l’angélus sonne.

●(1906) KANNgwital 40/316. kloc'h an Anjelus a zounaz.

(7) Kloc'h ar salud =

●(1857) HTB 71. kloc'h ar salud o son en kouent ar C'harmelitezed.

(8) Kloc'h an Anaon =

●(1860) BAL 5. coulz lavaret bep pardaez e clever cloc'h an anaoun, ar glaz-noz, evel oc'h ober caonv d'an deiz o tremen.

●(1947) YNVL 129. tiñsadoù kloc'hig an Anaon.

(9) Kloc'h an efreizh : cloche du beffroi.

●(1732) GReg 88a. Befroi, cloche destinée à sonner l'alarme dans une place frontiere, tr. «Cloc'h an effreyz.»

(1) Kloc'h an digolierañ =

●(1924) NFLO. moment de dételer, tr. «kloc'h an digoliera.»

(2) Brallañ ar c'hloc'h : bercer (le berceau suspendu).

●(1868) SBI II 20. Ann noz a gavac'h hir ha ien, / Ha pa dishunvac'h n'ho poa den... / Brema, c'hwi hi gav hirroc'h, / Pa eo rèd d'ac'h branla ar c'holc'h (lire : c'hloc'h), tr. «Vous trouviez la nuit longue et froide, / Et quand vous vous réveilliez, vous n'aviez personnes… / Maintenant vous la trouvez plus longue, / (Maintenant) qu'il vous faut branler la cloche (bercer).»

II.

(1) Yac'h-kloc'h : en parfaite santé.

●(1732) GReg 838b. Qui est sain, qui joüit d'une santé parfaite, tr. «yac'h-cloc'h.»

(2) Kamm-kloc’h : (être) boiteux.

●(1955) STBJ 171. Ar boan, o kreski neuze enni, a reas din mont kamm-kloc'h en un taol.

III. (botanique)

(1) Digitale.

●(1931) GWAL 136-137/425. (kornbro Perroz, Treger-Vras) Kleier : brulu (unander : kloc'h). An daou c'her a zo ken anavezet an eil hag egile.

(2) Bokedoù klec’hi : clochettes.

●(1879) ERNsup 159. bokedo klehi, clochettes, fleurs, Trév[érec], Lanr[odec].

(3) Kleierigoù glas : jacinthes sauvages.

●(1979) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 28/21. Dao vo deomp mond da gutuill « kleierigou glaz » a lavars Nonn dezi he-unan. ●kleierigou = jacinthes sauvages.

IV.

(1) Bezañ bouzar evel ur c'hloc'h : être très sourd. Cf. bouzar evel ur c'hleuz, ur sourd, ur glesker, ur ran.

●(1890) MOA 71 (L). Très sourd, tr. J. Moal «bouzar-kloc'h.»

●(1912) MELU XI 380. Bouzar 'vel eur c'hloc'h, tr. E. Ernault «Sourd comme une cloche.» ●(1927) YAMV 25 A. de Carné. Chom a ri, ker sioul ha tra, evel pa vefes, diot ha bouzar, diot evel eur penn gwazig, ha bouzar evel eur c'hloc'h. ●(1936) IVGA 156 (Ki) Y. Drezen. Komprenit e oa bouzar-kloc'h. ●(1942) LANB 51 (L) *L. Lok. Paol ar Gall, daoust dezañ beza bouzar-kloc'h a oa bet galvet da soudard e-pad ar Revolusion.

(2) Bezañ yac'h evel ur c'hloc'h : être parfaitement sain, en bonne santé.

●(1727) IN II 5 (L). ec’his un den yac’h-cloc’h. ●(1732) GReg 838b. Qui est sain, qui joüit d'une santé parfaite, tr. G. Rostrenenn «yac'h-cloc'h.»

●(1865) LZBt Gouere 14 (T). N'ho pet nep n'ec'h gant ma beach ; iac'h on evel eur c'hloc'h.

●(1993) MARV xii 19 (T-Kawan) . «Erwan», emezon-me, «a zo yah evel eur hloh.

(3) Bezañ kamm evel ur c'hloc'h : être très boiteux.

●(1955) STBJ 171 (K) Y. ar Gow. Ar boan, o kreski neuze enni, a reas din mont kamm-kloc'h en un taol.

(4) Gant an eil kloc'h :

●(1970) BHAF 315 (T) E. ar Barzhig. Red e oe din adselaou ar pez a ouien endeo, med gand an eil gloh. Dao din lavared ne oa ket re a gemm etre an diou zanevell.

(5) Brallañ e gloc'h : se vanter.

●(1909) HBAL 24 L. Helies. Allo, sac'h moged ! bombanser fall : setu te adarre o vrall da gloc'h eb ezom... Pebez tech divalo e peuz aze ! sakondien. ●(1923) LZBt Gwengolo 2 (T). Hep brallan ma c'hloc'h, me, a gomz ouzoc'h, ameus gret en tuhont da gerzet war eun aër. ●(1958) BRUD 4/35 (L) *Mab an Dig. Brall da gloh, va 'faotr-me ! ●47. Ar Person evel ar re all ne oa ket braz an tamm anezañ, ha ne grede ket bralla e gloh. ●(1981) ANTR 91 (L) *Tad Medar. Marteze, o kleved ar c'hleier o vralla, en deus eun diaoulig bennag c'houezed dezañ en e galon c'hoant ivez, d'e dro, bralla e gloh.

(6) Brallañ e gloc’h : se masturber (prlt d’un homme).

●(1982) TREU 29. Bralla e gloh, tr. « branler sa cloche (au figuré). »

(7) Brallañ e gloc'h bras : se vanter.

●(1948) KROB 3/7 *Falc'h ar Prad. Kendalc'het en deus da vralla e gloc'h bras.

(8) Lakaat bole en e gloc'h :

●(1911) RIBR 64 (L) K. ar Prat. Daoust hag-en vije abalamour mac'h anzave ar vaouez he holl daoliou teod, pe marteze, abalamour mac'h en em blije o tale da lakat bole en he c'hloc'h ?

(9) Seniñ e gloc'h e-unan kreñvañ ma c'heller : se vanter.

●(1878) SVE 588. Sini a reont ho c'hloc'h ho unan krea ma c'hellont, tr. L.-F. Salvet «Ils font sonner leur cloche eux-mêmes le plus fort qu'ils peuvent. (Chanter ses propres louanges.)»

●(1907) FHAB Gwengolo 198 (L) Fr. Cardinal. Moes da zisfiziout 'zo atao eus an hini sôn e gloc'h he-unan.

(10) Stagañ ur gordenn dev ouzh e gloc'h bras : se vanter.

●(1948) KROB 3/6 *Falc'h ar Prad. Eur gordenn deo en doa staget ouz e gloc'h bras, hag hemañ a veze alies lakaet e bole, aliesoc'h eget kloc'h an Angelus : «ha me» en tu-mañ, «ha me» en tu all.

(11) Lakaat e gloc'h da dintal re skiltr : se vanter.

●(1957) AMAH 194 (T) *Jarl Priel. Diwallit da sonjal e fell din lakaat amañ va c'hloc'hig da dintal re skiltr, met «bout 'zo bet un amzer» ha n'hellen ket en em virout devezhioù 'veze da glemm ouzh va flanedenn.

(12) Souezhet evel un teuzer kloc'h : (être) ébaubi, ébahi, étonné, etc.

●(1732) GReg 312a. Ebaubi, ie, ébahi, et troublé, tr. G. Rostrenenn «Souezet evel un teuzer cloc'h.» ●424b. Etonné comme un fondeur de cloches, tr. «Souëzet, ou, saouzanet, ou, droucq countant, evel un teuzer-cloc'h.»

(13) Mezv evel ur soner kloc'h : voir soner.

(1) Sachañ war e gleier : se vanter.

●(1978) LLMM 188/180 (T) E. ar Barzhig. Un toullad deizioù goude en em gavis gantañ (...) hag eñ da sachañ war e gleier, 'vat, gant e aer goapaer.

(2) Kleier an Naoned : voir Naoned.