m. –où, koadeier
I. (menuiserie, etc.)
(1) Bois (matière).
●(1557) B I 274. A un hat vil az compilas / A coat pe men ez quemenas / Sot ez nodas na allas quen, tr. «te composa en vile matière, / te tailla en bois et en pierre, et te fit sotte, ne pouvant mieux.» ●(1633) Nom 98a. Quisquiliæ : petites buchettes qui cheent des arbres : an pezyouigou coet á couez an guez. ●99a. Materia, lignum : bois : coat, coet. ●178b. Voluolus, occa : bois pour esgaller la terre : vn pez coat da coumpesaff an douar.
●(1732) GReg 100b. Bois, du bois, tr. «Coad. coët.» ●(17--) EN 31. eur vas, non quet abesort coait, tr. «un bâton, je ne sais de quelle sorte de bois.»
●(1849) LLB 650. er hoed ivo vlazer. ●1322. seh el tameu koed.
(2) Fait en bois.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 138. ur goutel coêd.
●(1985) AMRZ 213. dibella gand ar rastell goad.
II. (sylviculture)
(1) Bois, forêt.
●(14--) N 294. Deomny tizmat dre an coatdou, tr. «Venons vite par les bois.» ●(1499) Ca 39a. Coat. g. boys forest. ●(1575) M 2024. Tan an bet man haznat, á losq dre grat coadou, tr. «Le feu de ce monde, évidemment, brûle aisément des bois.» ●(1633) Nom 236a. Nemus, tempe : bois de plaisance : coat couant, coat á plæsançc. ●236a. Silua : bois, forest : coat, forest.
●(1659) SCger 59a. forest, tr. «coat.» ●(1732) GReg 100b. Un bois, une forêt, tr. «Coad. coageou.» ●Un grand bois, tr. «Ur c'hoad bras. Van[netois] ur hoëd bras. p. coëdéü bras.»
●(1849) LLB 39. koedeu glas. ●801. Hadet ehué kesten én hou koedeu nehué. ●(1878) EKG II 9. e ribl ar c'hoajou. ●154. a-dreuz dre ar c'hoat.
●(1939) RIBA 48. Donet e hra [éned] ag er moreuiér, ag er hoèdeuiér.
►[suivi du nom d'espèce]
●(1659) SCger 24b. chesnaie, tr. «coat dero.» ●(17--) VO 122. ni e gavas ur hoæd-ivin quer stanq ha quen tihoél.
●(1866) FHB 65/101b. koad elv pe koad hallek.
●(1906) MSTR 6. A dreuz da goadou dero. ●(1921) PGAZ 68. koajou kraon-kelvez Lanarnuz. ●(1932) ALMA 63. ur c'hoad gwez sapr du ha toupok. ●(1933) ALBR 18. E kreiz ar c'hoajou kistin. ●(1939) MGGD 11. e kreiz eur c'hoad-dero bras. ●(1973) AMED 11. Aze er hoad dero man o troha keuneud. ●(1974) THBI 185. koajou pin, palujou grouanek. ●195. ar hoat pin bihan.
III. [empl. au coll.] Bois de chauffage.
●(1920) FHAB Genver 224. n'int ket koat eün, n'int ket koat kam. ●(1924) BUBR 48/1156. Godig a wele ar c'hoad o tevi en oaled, mes ne domment ken. ●(1927) FHAB Genver 4. Ar c'hoad-se, paotr paour, ne deu gor ebet diouto.
IV.
(1) Kouezhañ koad war ub. : entendre son fait.
●(1910) MBJL 177 (T) L. le Clerc. D'ean ê ar gwasan. Rak a boan ma neus grêt e dôl kaer (pe gentoc'h e dôl vil) ma koue koat warnan eus an daou du.
(2) Na c'houzout gant pe goad ober ibil : ne pas savoir de quel bois faire flèche.
●(1872) ROU 98 (L). Ne voar gant pe goad ober ibil. ●(1890) MOA 144 (L). Il ne sait plus de quel bois faire flèche, tr. J. Moal «ne oar gant pe goat ober ibil.» ●216. Il ne savait que devenir, tr. J. Moal «ne ouie mui gant pe goad ober hibil.»
●(1923) DGEShy 59/303 (L). «N'ouzoun mui gant pe seurt koat ober ibil», ...de quel bois faire flèche; Floc'h, 1923. ●(1931) VALL 308. (Je ne sais) de quel bois faire flêche, tr. F. Vallée «a be goad ober ibilh.»
(3) Na c'houzout eus pe goad ober loaiou : faire faillite.
●(1955) STBJ 167 (K) Y. ar Gow. Ha, pa veze «debret e strapenn gantañ», e kleved diwar e benn : «Ne ra na koar na mel» ha «Ne oar ket eus pe goad ober loiaou», pe c'hoaz : «Dizale 'vo grêt ram-plam-plaoñ war e stal».
●(1977) (K) Y. ar Gow LLMM 182/192. Ne ouie ken politikerien ar Stad eus pe goad ober loaioù.
(4) Na c'houzout gant peseurt koad ober tan : ne pas savoir de quel bois faire feu.
●(1912) RVUm 318 (Gu). Ne houi ket get pe sord koed gobér tan, tr. P. ar Gov «Il ne sait de quel bois faire feu. Var. : Ne houi ket get pe sord koed gobér ienneu.»
(5) Na c'houzout gant peseurt koad ober gennoù : ne pas savoir de quel bois faire feu.
●(1912) RVUm 318 (Gu). Ne houi ket get pe sord koed gobér tan, tr. P. ar Gov «Il ne sait de quel bois faire feu. Var. : Ne houi ket get pe sord koed gobér ienneu.»
(6) Bezañ reut evel un tamm koad : être très raide.
●(1970) BHAF 348 (T) E. ar Barzhig. 24ved a viz Kerzu ! Derhel a ree an emzivadez da strani, da c'hwista hent, reud evel eun tamm koad.
(7) Bezañ bouzar evel un tamm koad : être très sourd.
●(1962) TDBP Ia 40 (T). Hennez a zo bouzar 'vel eun tamm koad, tr. J. Gros «celui-là est sourd comme un morceau de bois.»
(8) (Sec'h, treut) evel un tamm koad : très sec, très maigre.
●(1849) LLB 1321-1322 (G) J. Gwilhom. Hou loned / E zei ol de vout peur ha seh el tameu koed.
●(1903) LZBg Gwengolo 228 (G). Er heh Mamboukou, trist, goann, tret èl un tam koed. ●(1924) LZMR 50 (Ki) J. Riou. Ar c'hlanvour, treut evel eun tamm koad, ha liou ar c'hoar warnan, a zellas ouz Mordiern.
(9) Reiñ koad : bâtonner, battre.
●(1920) KZVr 366 - 07/03/20 (T). rei koad, tr. «bâtonner, battre.» ●(1951) LLMM 25/36 (T) *Jarl Priel. «Va botoù nevez, eme va mamm, anez-se az po koad diganin !»
(10) Bezañ (koad rez, koad tro, koad kamm, koad a-dreuz) en ub. : être déloyal.
●(1871) FHB 311/399b (L) Goulc'hen Morvan. Fin evel eul louarn ha coat tro enhan kement a c'heller da gaout. ●(1878) SVE 569. Hennez a zo koat-tro en-han, tr. L.-F. Salvet «Il y a du bois tordu en celui-là. (Il y a du louche dans sa conduite.)»
●(1902) LZBt Du 28 (T). Koad a dreuz zo ennê oll, ha penaved an doan diouz ar misioner d'en n'alfe dont benn anê. ●(1942) VALLsup 49. Déloyal, qui manque de droiture, tr. F. Vallée «koad-tro ennañ.» ●(1942) VALLsup 49 (G). Déloyal, qui manque de droiture, tr. F. Vallée «V[annetais] koed-kamm ennañ.» ●(1944) LLMM 54/11 (L) *Abeozen. Ar baotred a zo koad-tro enno alies, plac'h kaezh. ●(1951) BLBR 34/22. Sinaiz o deus ar vrud da gaoud enno ouspenn koad rêz, eun tamm mat a goad tro.
(11) Kaout ur rakled koad : voir rakled.
(12) Fur evel beg e votez koad : voir botez.
(13) Kavout fas koad : voir fas.
(14) Ober fasoù koad : voir fas.