m., adv. & prép. –ioù, –où
I. M.
(1) Cachette.
●(1499) Ca 53b. g. celement. b. cuz.
●(1732) GReg 128a. Cache, une cache, tr. «Cuz. p. cuzyou. Van[netois] Cuh. p. cuheü.» ●(17--) FG II 18. Eus va c'hus e velis an oll moumouneres a rejoc'h.
●(1847) FVR 289. daou labourer all a zo paket enn eur c'huz. ●(1877) EKG I 42. Ar manac'h a ieaz enn he guz. ●214. kredi a ran e vank d'ezhan meur a dra enn he guz. ●(1889) SFA 221. el leac'h ma rea ar bleiz he guz. ●(18--) KTB.ms 14 p 52. kuzo leun a aour hag a berlez.
●(1902) PIGO I 142. an alar ar zizoloas ar c'huz. ●(1921) GRSA 296. Kaer en des klask, ne gav kuh erbet.
(2) par méton. Réserve, provision.
●(1879) ERNsup 160. kûch, réserve, provision : ari 'm eus dèbet ma c'hûch, j'ai à peu près fini ma réserve (de pommes), petit Trég[uier].
(3) =
●(1879) ERNsup 160. kûch, action de garder, petit Trég[uier].
(4) =
●(1879) ERNsup 160. kûch, ce que l'on garde, petit Trég[uier].
(5) Avaloù kuzh : pommes de garde.
●(1879) ERNsup 160. avalo kûch, des pommes de garde, petit Trég[uier].
II. [en locution]
(1) Klask kuzh : chercher un endroit pour se cacher.
●(1878) EKG II 59. da glask kuz etouez al lann.
●(1927) FHAB Meurzh 50a-b. Divezatoc'h e rank mont pell eus ar vourc'h da glask kuz.
(2) Kavout kuzh : trouver une planque.
●(1878) EKG II 185. kerkouls ha mar gouie kaout kuz d'ar a zistroe euz a Vro-Zaoz d'ho bro.
(3) Reiñ kuzh : cacher (qqn).
●(1878) EKG II 226. difennet d'an oll rei kuz ha golo d'ezho.
(4) Mont da guzh : se coucher (en plt du soleil).
●(1849) LLB 557. [en heol] Hag a pen da de guh.
●(1908) PIGO II 172. An heol oa et da guz.
III. Adv.
A.
(1) E-kuzh : en cachette.
●(1846) BAZ 17. ar c'hrouadur a zisclerias deza, e kuz, ar c'hoant en doa da servicha Doue.
(2) Chom e-kuzh : rester caché.
●(1878) EKG II 6. Me a jomo e kuz aman hag ahount.
B. Loc. adv.
(1) Dindan guzh : en cachette, clandestiment, dans la clandestinité.
●(1868) KMM 146. pa edo ministret Jesus-Christ dindan guz.
●(1906) KANngalon Genver 5. ma ne rankont ket dioc'htu mont dindan guz. ●(1906) KANngalon C'hwevrer 35. kalz euz he genvreudeur beleien a iea dindan guz. ●(1906) KANNgwital 40/319-320. Tud hag en em zastum dindan guz evit ober brezel d'ar relijion. ●(1921) PGAZ 47. Epad m'edont dindan guz. ●(1929) FHAB C'hwevrer 75. hag e rankas beva, dindan guz, en e barrez. ●463. chomet, dindan guz, e Breiz. ●(1938) FHAB Genver 5. hag ar re all a ranke chom dindan guz.
(2) A-zindan-guzh : clandestinement.
●(1877) EKG I 35. pe gemeret an tec'h, pe mont azindan guz. ●46. red eo d'ehoc'h chomm azindan guz. ●85. D'ho diouall oa chommet ive, evel enn hor bro-ni, azindan guz, beleien ha n'o doa ket aoun rag ar maro. ●(1878) EKG II 169. chom a c'hellaz a-zindan guz.
●(1915) HBPR 220. Hag ar veleien a rankas, a nevez, mond a zindan guz.
(3) Diwar guzh : secrètement.
●(1893) IAI 196. sila bilim divar guz e kalonigou tener an aotrouned bian.
(4) Etre kuzh ha muz = e kuzulik.
●(1980) VLTH 71. Sell 'ta, emezañ, etre kuzh ha muz, ken diasur-se eo eta hentoù Breizh ? ●82. Eus ar c'hentañ, va niz ! eme Rieg etre kuzh ha muz da Raoul.
(5) Dre guzh : clandestinement, en cachette.
●(1792) HS 110. Unn noss, dré güh, David e zass.
●(1878) EKG II 59-60 mont a reaz dre guz d'an Atil-Vraz.
●(1906) FHAB Gwengolo/Here 351. pe'n em zestument dre guz evit antella ho aferiou. ●(1907) PERS 20. d'an oferen lavaret dre guz. ●(1913) AVIE 337. un disipl e oé de Jézus, mes dré guh.
IV. Prép.
A. E-kuzh : en cachette.
●(1659) SCger 18b. en cachette, tr. «e cuz.» ●(1732) GReg 128b. En cachette, tr. «E-cuz. Van[netois] é-cuh.»
B. Loc. prép.
(1) E-kuzh da : en cachette de.
●(c.1718) CHal.ms i. en cachette a L'Insçu de Ian, tr. «é cuh de Iahan.»
►[form. conju. 1]
S1 e-kuzh din
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de moi, tr. «e cuh din.»
S2 e-kuzh dit
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de toy, tr. «e cuh dit.»
S3m e-kuzh dezhañ
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de lui, tr. «e cuh dehou.»
●(1911) BUAZperrot 306. o labourat e kuz d'ezan.
S3f e-kuzh dezhi
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] d'elle, tr. «e cuh dehi.»
P1 e-kuzh dimp
P2 e-kuzh deoc'h
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de uous, tr. «e cuh dech.»
●(1849) LLBg vi 50-51. Hou mab e hias un dé, é kuh d'oh, de gleuet / En doktored ag el lezen.
P3 e-kuzh dezho
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] d'eus, tr. «e cuh dehé.»
(2) Dre-guzh ouzh : en cachette de.
●(c.1718) CHal.ms i. en cachette a L'Insçu de Ian, tr. «dre guh doh Iahan.»
►[form. conju. 2]
S1 dre-guzh ouzhin
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de moi, tr. «dre guh dohin.»
S2 dre-guzh ouzhit
S3m dre-guzh outañ
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de lui, tr. «dré guh doh tou.»
S3f dre-guzh outi
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] d'elle, tr. «dre guh doh ti.»
P1 dre-guzh ouzhimp
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de nous, tr. «dre guh dohimp.»
P2 dre-guzh ouzhoc'h
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] de uous, tr. «dre guh doh ech.»
P3 dre-guzh outo
●(c.1718) CHal.ms i. [en cachette] d'eus, tr. «dré guh dohté.»
V. Mont da gêrguzh : voir Kêr-.