Montroulez

n. de l.

I. Montroulez.

●(14--) (1888) BSAF t.15 171. nostri Montroulles vocant quod latine montem relaxum innuit. ●(1499) Ca 140b. Montrolaes. g. montrelaix / ou morlaix. ●(1621) Mc i. Imprimet é Montroulles. ●(1557) B I [1]. Imprimet : E : Paris euit / Bernard de Leau pe hiuy (lire : hiny) : / a : chom e mouutroulles (lire : mountroulles)/ var pont bourret. ●(1622) Do I. Imprimet e Montrovlles.

●(1656) HYZH 306-307, 2021, p. 47] (2 exemplaires connus : BNF LK7-558 & Rés. 8-LK7-558).">VEach f.1r°. Montrovles. ●(1659) SCger 160b. Montroullez, tr. «Morlaix.» ●(1689) DOctrinal 197. en em rentas gant é oll noblanç er quær à Montroules, pehiny en emser-se, quen ar costez-ma, quen an tu-hont d’ar rivier à Pseulut, ayoa membr eux à Contach Leon. ●(1700) CSmnobletz 34b. E Montroulles en em rentas. ●38ab. Ho tont d’ar ger à Vontroulles / En hent he cavas eur baoures. ●114ab. E Conquet hac e Montroules / Hac ouc’hpen é Douarnenes. ●(1732) GReg 488a. haur Montroulæs. ●505b. Ar re guentâ eus a vontroulæs. ●639a. Montroulès. ●(1744) L’Arm 245. Montærlæss. ●(1778) VOn 142. me o paeo e Mõtroullez. ●(c.1789) SD 19. Al Lay de Grantugen, Deputet eus a Vontroules.

●(c.1806) GUI.jo I. E Montroulles. ●(1825-1830) AJC 2613. voar varch da vontroules dan dou lamb diustu. ●(1829) IAY iii. en Leon pe en Montroulez. ●(1834) KKK 136. Roazoun, ann Naoned, Gwened, Sant Malo ha Montroullez hebken a zileuré daou pep hini. ●(1834) HEB 378. Al lestr e pehini edo an dud santel-mâ; a abordas e quichen Montroules. ●(1838) CGK I. Montroulès. ●(18--) LED.gou 1. E Montroulez. ●(1847) FVR 204. evel ma oa e gwall da veza kemeret eno, ez eaz da guza da Vontroulez. ●(1851) PENdast 90. en Kastell hag en Montroulez, e treger eo bed / E Dinam ag er San-Malou, ag e Sant Briek. ●144. Deus a gichen montroulez. ●(1856) MILg 10. Etre Mountroulez ha Gwerrand. ●(1857) CBF 131. Montroulez. ●(1860) BAL 155. e Montroulez, e Eussa, Molenez, Enez-Vaz, e Sant Vaze Pennarbed, a var dro; e Landerne, er Faou, e Kemper, Concarne, Pont-Abbat, Gouaien, Enez-Sizun, Douarnenez; etc. ●(c. 1860) IMR 6/31a. Er gaer ar (lire : a) Vontroulez e krogas an tan goal. ●(1860) BAL 155. e Montroulez, e Eussa, Molenez, Enez-Vaz, e Sant Vaze Pennarbed, a var dro. ●(1863) ST 6. Landerne, Lezneven, Montroulez ha Kastel. ●(1863) GBI I 254. Euz a Vontroulez da Blouvorn, / Ez int et ho daou dorn-euz-dorn. ●(1863) GBI II 78. 'Tre Montroules hag al Lewe-drez. ●(1865) FHB 1/7b. e Montroulez. ●(1866) BOM 94. Eur c'hrac'h a oa, e Montroulez. ●(1867) FHB 136/252a. Brema e ma o visioni e Montroulez. ●(1869) FHB 238/227b. Araok mont e meaz a Vontroulez. ●(1869) TDE.FB xixa. Moñtroulez, Moñtrolaez. En Vannes, Moñterlez. ●(1877) EKG I 12. barnerien Montroulez a joumaz sebezet o lenn eul lizer ker kalounek. (...) rak deuet oa da Vontroulez urz da gregi ennhan. ●(1886) IVO 174. foar-an-nec'h Montroulez. ●(1889) CDB 105. War bave Montroulez pa gerze. ●(18--) OLLI 882. Marc’hed Mountroulez. ●(1890) MOA 23a. Montroulez ; - Montrolaez. ●(c. 1890) CFB 42b. Montroulez. ●105b. Ni a leino e Montroulez.

●(1904) SKRS I 136. tost da Vontroulez. ●(1905) ALMA 64. Montroulez. ●(1910) EGBT 128. Montroulez. ●(1911) BUAZmadeg 345. da brezeg e Mountroulez. ●(1924) FHAB Mae 195. hag ac’hano, stêr Montroulez. ●(1925) BRUD n° 11, 12, 14, 15, en 1963 par Emgleo Breiz, Brest, graphie et pagination différentes de l’édition de 1925, puis en 2003 une édition bilingue par Skol Vreizh préparée par Bernard Cabon)">BILZ 57. Etre Montroulez ha Gwerrand / 'N neus ar markiz eur plac'h ha kant. ●(1927) GERI.Ern 399. Montroulez, V -treléz. ●(1934) BRUS 297. Montreléz.

II.

(1) Dicton.

●(1732) GReg 505b. Les plus huppez de Morlaix, tr. « Ar re guentâ eus a vontoulæs ».

(2) Berceuse.

●(1830) SBI I 4. Ar grampœzerès / (sonic cawel) // Eun daou pe tri dervez a zo / Ema va zoaz crampoez e go – Ac'han ! / Ema va zoaz crampoez e go. // Rac va c'heuneud a zo er c'hoad, / Ha va bouc'hal a zo didroad – Ac'han ! / Ha va bouc'hal a zo didroad. // Ha va aman zo er marc'had, / Ha va bleut zo c'hoaz o valad – Ac'han ! / Ha va bleut zo c'hoaz o valad. // Ha va spanel e Montroulès, / Ha va rozel e Keraës – Ac'han ! / Ha va rozel e Keraës. // Ha va zrebez e Landreger, / Ebars ar c'hovel oc'h ober – Ac'han ! / Ebars ar c'hovel oc'h ober. // Ha va fillic zo e Perroz, / Allas ! setu deuet an noz – Ac'han ! / Allas ! setu deuet an noz. [The cambrian quaterly magazine / vol. II (1830) p. 40].

●(1975) BRUD 50/10. Ar grampouezerez : / Eun daou pe dri devez a zo / Emañ va zoaz krampouez e go, / Rag va heuneud zo er hoad, / Ha va bouhal a zo didroad, / Ha va amann zo er marhad, / Ha va bleud zo c'hoaz o valad, / Ha va spanell e Montroulez, / Ha va rozell e Karaez, / Ha va zrebez e Landreger, / E-barz ar hovel oh ober, / Ha va fillig zo e Perroz, / Allaz, setu deued an noz, / Allaz, setu deued an noz ! ●(1994) BOUE 146. Ar grampoueres [...] // Un daou pe tri derwezh a zo / Ema va zoas krampouezh e go – Ac'han ! / Ema va zoas krampouezh e go – Ac'han ! // Rag va c'heuneud a zo er c'hoad, / Ha va bouc'hal a zo didroad – Ac'han ! / Ha va bouc'hal a zo didroad // Ha va amanenn zo er marc'had / Ha va bleud a zo c'hoazh o valad – Ac'han ! / Ha va bleud a zo c'hoazh o valad - // Ha va spanell e Montroules / Ha va rosell e Karaes – Ac'han ! / Ha va rosell e Karaes // Ha va zrebes e Landreger / E-barzh ur c'hovel oc'h ober – Ac'han ! / E-barzh ur c'hovel oc'h ober. // Ha va fillig zo e Perros, / Allas, setu deuet an nos – Ac'han ! / Allas, setu deuet an nos.

(3) Étymologie populaire.

●(1844) FOB 41note. Morlaix, de mor, mer, et de lèz, haut, parce qu'elle est située au haut d'un bras de mer.

(4) Formule enfantine.

●(1882) SVE 217. Dibedoup ! Dibedoup ! / Da Vontroulez da vit stoup... / Dibedon ! Dibedon ! / Da Garaez da vit kraon.

●(1975) BRUD 50/13. Dibedoup ! Dibedoup ! / Da Vontroulez david stoup... / Dibedoñ ! Dibedoñ ! / Da Garaez david kraoñ.

(5) Proverbe.

●(1925) BRUD n° 11, 12, 14, 15, en 1963 par Emgleo Breiz, Brest, graphie et pagination différentes de l’édition de 1925, puis en 2003 une édition bilingue par Skol Vreizh préparée par Bernard Cabon)">BILZ 57. Etre Montroulez ha Gwerrand / 'N neus ar markiz eur plac'h ha kant.

(6) Dicton.

●(1930) (1975) SKOL 63/31. Achapet eo hounnezh diouzh Montroulez, a huanadas an Trividik. Pelloc'h e vo ret lakaat dezhi an hiviz-houarn. Poent eo diwall outi.

(7) Expression.

●(1889) CDB 174-175. Kement e geno ma mestrez / 'Vel forn ar ra en Montroulez. // D'ober ann dro d'hi lapenno / Zo danvez diou rod killoro. // Kement eo peb branel hi fri / 'Vel ma eo kloc'h braz ar Vali.

●(1970) TDBP I 41. Te eo ken braz da henou 'vel forn-ar-raz e Montroulez. ●(1994) HYZH 197-198/61. homañ 'zo ken bras he genoù evel (= ha) forn ar raz e Montroulez.

(8) Expression.

●(1974) TDBP III 93. On dit aux enfants : da vamm a zo aet da Vontroullez da brenañ ur breur bihan dit. ●342-343. Amañ e Tredrez gwechall e veze prenet ar vugale e Montroulez, tr. « ici à Trédrez autrefois on achetait les enfants à Morlaix (au lieu de les trouver dans les choux, comme à Paris) ».

(9) Rimaille.

●(1974) TDBP III 375. Un onner (annoar) vloaz, / Montroulez war he skoaz / Ha Landivizio war he lost / Ha c'hoazh ez ae da heul ar post.

(10) Proverbe.

●(1990) SKVR 18/62a63a. E Lomikel, deiz Foar ar Groaz, / E sell an aotrou deus e waz. / E Laneur, deiz Foar Velar, / Ec'h a reut en e genver. / Met e Montroulez, deiz Foar an Nec'h, / E tap krog en e vrec'h.

(11) Devinette.

●(1974) TDBP III 328. Ped toull ha ped toullez a zo ac'hann da Vontroulez ? / - N'az-teus ket ezomm da c'houl (c'houlenn) : pep hini e-neus e doull, (...) chacun a son trou (de balle).

●(2004) TROMK 212. Pet toull ha pet toullez / Zo ac'hann da Vontroulez ? / - N'eus den hep e doull!

(12) Mots-croisés.

●(1955) SKOL 4/19/6. Tad-kozh Jakob / Un dra da vezañ lodennet / A zo e Rumengol; parez ar c'hilhog / E pep amzer / Pell an eil penn diouzh egile / A gaver e dant / A gaver e Montroulez ha nann e PLourin. / ABRAHAM / BOUTIN / RUYAR / ATAV / HIR / AN / M.

III. [Toponymie locale]

●(1557) B I [1]. Imprimet : E : Paris euit / Bernard de Leau pe hiuy : / a : chom e mouutroulles / var pont bourret.

●(1803) MQG I. Meuleudiguez qeguin-gaër cure Sant-Yan-ar Bis. (...) E Montroulez Eus a Imprimeri Lédan, e traon ru ar Vur. ●(1821) GON 407a. Coat-Serc’ho près de Morlaix. ●(1834) SIM 139. e scolach Crec’h-Joli, e Montroulez. ●140. en ilis ar Vur, e Montroulez. ●177-178. Pa zisqenjomp deus a Blouyann dre guichen, K/anroux. ●191. e scolach Crec’h-Joli, pehini a servich da brison vardro un daou-uguent vloaz benac so. ●(1838) CGK [page de garde]. Canaouennou grét gant eur C'hernewod. Sant-Briec. E ty Guyon Enan, Imprimer, Ru ar Lian. 1838. A verzer e Montroulès E ty Merlot, Marc'hadour Levrio, ru Neud. ●(18--) LED.gou 1. ru ar Vur. ●(1843) OLLI 746. tost d’ar Gabucinet, e Montroulez. ●(18--) OLLI 197 [= LED.bailloud 60-61]. Cantiq Christ bras an Itron Varia ar Vur, bremâ en Ilis Sant-Vaze, e Montroulez. ●(18--) PENdast 332. Er ger deus a Vontroulez deus a Sant Malani. ●(18--) SBI I 178. Pa oa o tiskenn ru Miniec. ●(1838) CGK I. Canaouennou grét gant eur C'hernewod. Sant-Briec. E ty Guyon Enan, Imprimer, Ru ar Lian. 1838. A verzer e Montroulès E ty Merlot, Marc'hadour Levrio, ru Neud. ●(1842) LED.bailloud 105. Da Vemor Fanch Peron, maçoner eus a Droudoustan, e Montroulez. ●(1847) FVR 12. Ekspilly, person Sant-Martin, e Montroulez. ●111. ann Noanez, persoun Sant-Melan. ●233. E Montroulez e oe c'hoantaet diskarr iliz Itroun-Varia ar Vur. ●(1865) FHB 48/383a. Jul-Ian-Mari Menes, eus a Zant Vaze Montroulez. ●(1867) FHB 145/324b. sevel dre ru ar Feunteun. (...) tremen a rea dre Ru'neud. (...) enn eul leac'h hanvet ar C'hriou, hag a bez leac'h e veler kear pen-da-ben. ●(1869) FHB 229/155ab. An dud euz an diou barrez all a gear, Sant-Vaze ha Sant-Melani. ●238/227b. An iliz-ze, eo iliz ar Vur. (...) eun den euz ar C’hriou, tossen huel en anter noz da gear. ●253/352a. August-Joseph-Mari Coat, eus a Sant-Vaze Montroulez. ●(1870) FHB 298/194b. Evit mont d’ ar Sallet, ar brosession a sant Vaze a zo tremenet dre borz-Sant-Euzen, dre ar ru nobl, ru ar Vur, Pont-Bourred, Plas-Coz ar pesked, ar Pave-Nevez (costez Leon), Kae Leon hag hent Sant-Fransez. ●298/292b. ar brosession he deuz neuze kemeret costez sant Malani ha tremenet dre ar blassen Viarm, ha pond an dossen evit distrei d’an iliz. ●(1871) SON I 134. Mar d-it da Recollet, da gouent Sant-Francès, Me ielo d'ar C'halvar, 'vit beza leanès. ●(1877) EKG I 84. E Montroulez e oue c'hoant diskar iliz Itron-Varia-ar-Vur. (...) o doe c'hoant da ober droug d'an Aoutrou Keramanac'h, persoun Sant-Vaze. ●(1890) MOA 26a. Sant-Vaze (Vontroulez). (...) Sant-Malani, - Sant-Melani, - Sanmalani.

●(1911) BUAZmadeg 872. E kouent Sant-Dominik e Montroulez. ●(1915) KRVT 121/2c. Marvet eo an aotrou Rohan, e Montroulez, d'an oad a 83 bloaz. Bet e oa pell amzer rener skol Boan-benn; goude-ze, e voe juben el lez-varn. ●(1915) HBPR 137. en neac'h deuz ru Plouian (...) er penn huela deuz ru ar Vinien (...) e ru ar Feunteun. ●(1923) FHAB Mae 5/172. oc'h ober korn war blas-al-lêz, tost da iliz sant Melani. ●(1926) RTLL 32. Daou lean eus kouent Sant Fransez e Montroulez a yeas da gaout ar Fontanella. ●(1927) FHAB Meurzh 53. ganet e maner Kerneguez, e Sant Vaze Montroulez. ●(1931) FHAB C'houevrer/51. E penn kenta ar bloaz 1674, an Tad Maner a brezegas e Sant-Vaze Montroulez hag e Kerahez. ●(1931) FHAB Ebrel/147. Pa 'z aer eus a Vontroulez da Lanveur, dre hent koz Lanuon, treuzer krec'h sant Nikolas, el lec'h ma vez graet, bep bloaz, d'ar 15 a viz here, ar foar vrudet hanvet Foar an Nec'h; tremen a raer e kichen maner ar C'hoz-Wern chapel santez Jenovefa, kestell Kerozar ha Kervolongar hag e kaver, en tu dehou, e kichen kroaz-hent Garlan, unan eus maneriou kaera Breiz-Izel : maner Kervezeg, savet er bloaz 1568. ●(1931) FHAB Mae/187. Er bloaz 1816 e veve, e Montroulez, e traon straed ar Bourret, el lec'h ma n'eus nemet tud paour. 188 eus a vaner Ker-ar-Rouz, e kichenik Montroulez. ●193. Holl ilizou ha chapeliou Montroulez, Sant-Vaze, Sant-Melani, Sant-Varzin, ar Salett, sant-Joseph, sant-Charl. ●Gwengolo/336. Evelse eo e vezed digemeret er Marc'h Gwenn, e Montroulez. (...) e Montroulez e kaved ostaleri an Turk Bras, hini Mab David hag hini ar Pelikan. ●(1941) FHAB Du/Kerzu/98. Felix Brignou a zo bet ganet e Sant Vaze Montroulez.