[mbr pen dre pen < penn + dre / der + penn]
adv. & prép.
I. Adv.
(1) D'un bout à l'autre, tout du long.
●(1632) Qu II 127. Percer tout outre, tr. «toullafpen dre pen.»
●(1732) GReg 113a. Depuis un bout jusqu'à l'autre, tr. «Van[netois] penn-der-benn.» ●(1744) L'Arm 36a. Depuis un bout jusqu'à l'autre, tr. «Peenn-d'er-beenn.» ●221a. Tout du long, tr. «Peenn d'er beenn.»
●(1829) CNG 135. Seih-vlai-ar-n'uguênt pèn-d'er-bèn. ●(1849) LLB 172. Ol é mant én ilis de ben kours en ovren / Ha hi hleuèt e hrant a galon pen d'er ben. ●711-712. Lod, aveid ou lakat a stedeu pen der ben [er gué]. ●1133-1134. un houlten / E rid ag er balog ar er bruch pen d'er ben.
●(1903) JOZO 119. Hui e hues héliet en hent fal pen-der-ben. ●(1908) NIKO 58. reih ha guir penderben. ●(1925) IZID 13. Me hra (…) me labour pen-d'er-ben. ●(1927) GERI.Ern 452. Penn-da-benn, penn-dre-benn, V[annetais] penn-der-benn, tr. «d'un bout à l'autre.» ●(1928) DIHU 199/14. un huvré ken pouilet pen-dre-ben e zeli spurmantein un dra benak. ●(1932) GUTO 14. gouzanù pen-der-ben er goalauz. ●(1939) RIBA 1. ken n'em boa laret deoh en doéré pen-der-ben.
(2) Complètement, entièrement.
●(1829) CNG 42. Eit ma tisquehemb pèn-d'er-bèn / Er péh e gommant hou Lézen. ●(1867) MGK 49. A zraill hag a zispenn / Sac'h ar vaot penn-dre-benn. ●(1896) HIS 14. losket ind bet pen d'er ben. ●79. Draillet e oé bet é gorv, ha breinein e hras pen d'er ben.
●(1921) DIHU 116/203. Ar blasen er Linseu, goleit a dud pen-d'er-ben. ●(1927) GERI.Ern 452. Penn-da-benn, penn-dre-benn, V[annetais] penn-der-benn, tr. «entièrement.» ●(1939) RIBA 20. Iaheit on pen-der-ben.
(3) Épith. Complet.
●(1856) VNA 67. un habit complet, tr. «un Habit pèn-d'er-bèn.»
II. Loc. prép.
(1) Penn-dre-benn / Penn-der-benn da : tout le long de.
●(1910) DIHU 62/121. Pen-dre-ben d'en hent, me fri ne hré nameit goédein. ●(1925) DIHU 172/350. E red rusadeu ru pen-der-ben d'ou ruieu. ●(1932) BRTG 115. dihoal dohtè a vregonsal hag a vrechen, pen-dre-ben d'en hent.
(2) Penn-dre-benn ouzh / Penn-der-benn doc’h : tout le long de.
●(1896) HIS 139. Divir e hré er goed pen d'er ben doh é gorv.
(3) Penn-dre-benn / Penn-der-benn dre : tout le long de.
●(1927) DIHU 192/277-278. ma vo unañnet endro Breih, reit dehi ur pen, ur galon, ha goahiad e gaso er goed pen-der-ben drèzi.
(4) Penn-dre-benn / Penn-der-benn gant : tout le long de.
●(1903) JOZO 45. Ha neoah pen-der-ben get me hent é kerhen.