v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Planter.
●(1499) Ca 159b. Plantaff. g. planter. Plantaff caul. ●(c.1500) Cb 37a. g. planter choulx / ou en user de choulx. b. plantaff caul / pe vsaff a caul. ●(1633) Nom 76a-b. Herba voluntaria, cui sativa opponitur : herbe qui croist de par soy sans estre semée, ou plantée : drouc-lasaou (lire : lousaou), lousaouen á seu ep bezaff hadet na plantet. ●96a. Arbor terminalis vel finalis : arbre assis ès bornes : vn guezen á vez plantet en fin an douarou, guezen bornal. ●Arbores in quincuncem digerere vel dirigere, metari : planter les arbres en esciquier : plantaff an guez en essiquer.
●(1659) SCger 93a. planter, tr. «planta.» ●164b. planta, tr. «planter.» ●(1732) GReg 729a. Planter, tr. «Planta. pr. plantet. Van[netois] plantein.» ●Planter des arbres, des vignes, tr. «Planta guëz, planta guïny.» ●Planter des choux, des porreaux, tr. «Planta caul, planta pour.»
●(1834) SIM 179. planta a rear dre amâ ha dre aont plant avalou. ●(1849) LLB 632. plantein ha lagadein er gué. ●853. plantet gué nehué. ●(1894) BUZmornik 219. Eunn devez eta e plantaz eur skourr seac'h enn douar.
●(1907) VBFV.bf 61a. plantein, v. a., tr. «planter.» ●(1932) KWLB 14. planta patatez prim. ●(1933) ALBR 21. Planta aneze en douar bruzunet war c'horre, met kalet dindan.
►absol.
●(1834) SIM 85. ur perc'henner nevez benac o commanç planta.
●(1908) DIHU 34/59. De bé kours é ma guellan plantein ? ●(1923) FHAB Genver 32. N'ez eus nemet hada ha planta a renkennadou eün.
(2) Plantañ-displantañ : planter sans arrêt.
●(1977) PBDZ 782. (Douarnenez) plantiñ-displantiñ, tr. «pour décrire le travail de quelqu'un qui ne cesse de transplanter des fleurs, des arbres, etc.»
(3) Planter (un endroit) d'arbres.
●(1907) FHAB Here 242. planta a nevez ar re [meneziou] a zo noaz.
(4) Enfoncer.
●(1575) M 29-30. plantet doun : / A faeçon en hon calounou, tr. «enfoncé profondément / De bonne façon dans nos cœurs.»
●(1710) IN I 167. eleac'h lamet an drean pehini a so oc'h ho piquat, ne reant nemet e blanta larcoc'h en ho troad. ●(1766) MM 689. planta he doc pete he zaoulagat, tr. «se cale le chapeau jusqu'aux yeux.» ●(1790) Ismar 72. prest de blantein er goutèll én hou calon.
(5) Ficher.
●(1659) SCger 57a. ficher, tr. «planta.»
B.
(1) Enterrer, enfouir (un animal).
●(1903) TMJG 353. Ha, péchonch, eur wech interret Mari-Job, a oe ret pleal da blanta Mogi, oa reudet he gorf 'n he graou. ●(1935) BREI 390/3a. Douar mat da blanta chas ! ●(1934) BRUS 62. Enterrer (un animal), tr. «plantein.» ●(1942) STOB 18/102. – Petra a vez graet d'al loened pa vezont marvet ? emezañ. / – Plantañ anezo, a respont an holl vugale war un dro. / – Mat, hag an dud ?... / Hag ur plac'h vihan da hastañ buan respont : / – Plantañ anezo 'barz ar vered ! / Ha c'hoarz skrign gant ar vugale all... ha gant an aotroù Person daoust ma kav amzere awalc'h ar respont-se.
(2) Enfouir.
●(1880) SAB 260. e planter er vered evel ada en douar corfou groz ac aneval.
(3) gros. Enterrer (qqn).
●(17--) EN 822. red e din eblantan, tr. «il est nécéssaire que je l'enterre.»
C. sens fig.
(1) Plantañ pennadoù en ub. : fourrer des idées dans la tête de qqn.
●(1869) HTC 245-246. ne ra nemet planta pennadou er bobl. ●(1879) MGZ 211. planta pennadou er bobl.
(2) Plantañ micher en ub. : faire rentrer le métier chez qqn.
●(1955) STBJ 38. ar re-mañ (...) evit planta micher ennañ, a reas o menoz da c'hoari dezañ eun dro divalo bennak.
(3) Plantañ tro en e gorf : se tortiller.
●(1974) SKVT III 133. Burugenniñ a rae, ar muiañ ma c'helle, plantañ tro en e gorf.
(4) Fourrer, flanquer.
●(1633) Nom 173a-b. Rutabulum : rouable, patroüille, fourgon : perchen forn, forch da plantaff an queuneut en forn.
●(1806) JOS 7. Ec'h ordrenas e blanta e prisoun ar Roue. ●(1850) JAC 81. Hac en deus bet laqet hor planta er prison.
(5) Plantañ ub. er-maez : mettre qqn dehors.
●(1910) MAKE 15. Da zerr-noz, an hostiz a zihunas ar mezvier hag a blantas anezan er-meaz eus e di.
(6) Plantañ koll war ub. : causer des pertes à qqn.
●(1910) MAKE 97. Kalz koll az peus plantet warnoun, te oar mad, Yan, eme an aotrou.
(7) Implanter.
●(1894) BUZmornik 71. labouret epad pell amzer da blanta ar feiz e kear ar Mans.
(8) =
●(c.1825/30) AJC 5809. an de voar lerch a voa labour da blantan.
(9) Plantañ e dreid : fourrer ses pieds (dans un endroit).
●(1911) SKRS II 115. Rak-se, divar vreman, diouallit da blanta ho treid er palez-ma.
(10) Plantañ tizh : foncer.
●(1910) MAKE 8. Hag al laer, a-dreuz ar parkeier, da blanta tiz ha da c'haloupa evit troc'ha arôk ar C'haper.
(11) Plantañ bole : activer les cloches.
●(1911) SKRS II 199. kaer hen deuz chacha a bouez he zivrec'h ha planta bole er c'hloch, ne glev den ebet an distera trouz.
D. Plantañ gant ub. : flanquer à qqn.
●(1878) EKG II 70. en eur blanta gant-han eur stafad a-dreuz he c'hinou.
●(1911) SKRS II 186. lammet a reas gant he c'hreg evel eun den gouez, ha planta reas ganthi taoliou ken didruez ma oue hanter-lazet ganthan. ●(1944) GWAL 165/319. (Ar Gelveneg) Plantañ : skeiñ gant ; «plant unan gantañ dre an dent !», «plant gantañ ur pezhioù 'barzh er genou !», «plant gantañ div pe deir !»
II. V. tr. i.
(1) Plantañ e : frapper.
●(1790) MG 255. hui e hoès plantét ém pèn a dauleu-bah.
(2) Inculquer.
●(1879) BAN 66. planta e pennou an dud ar pez a renker da c'houzout evit beza salvet.
(3) Plantañ gant : déballer à qqn.
●(1790) MG 80. a pe mès bet un disput doh me mæstr, ha ma mès plantét guet-ou tout er péh e hoès larét.
III. V. intr.
(1) S'enfoncer.
●(17--) TE 380. commance e rai deja plantein én deur.
●(1907) VBFV.bf 61a. plantein, v. n., tr. «enfoncer.» ●(1921) GRSA 310. Deu hepkén, Siméon hag é vab, e blant én deur èl mein. ●(1936) DIHU 302/126. léh ma plantant betag en deulin.
(2) Courir, galoper.
●(1938) DIHU 321/37. Doh er hleuet, «Bijou» e ziskar é ziùskoharn hag e blant ar él lerh d'er pear zroed.
(3) Frapper.
●(1790) MG 256. hui (...) e hoès plantet ém pèn a dauleu-bah.
IV. V. pron. réfl. En em blantaén : se planter.
●(1876) BJM 114-115. oc'h en em blanta beteg he gouzoug ebarz dour ien un naoz a rede dirac he zi.
V.
(1) Plantañ ur rozenn (gaer) da ub. : voir rozenn.
(2) Plantañ peul er prad : voir prad.
(3) Plantañ pour gant ub. : voir pour.
(4) Plantañ c'hwezh en e soroc'hell : voir soroc'hell.