m. -ioù/-où & adv.
I. M.
A.
(1) (anatomie) Postérieur, derrière.
●(1464) Cms (d’après GMB 565). Refr anus. ●(1499) Ca 25a. Bouzellenn an reffr. g. beuculyer. ●174a. Reffr. g. cul. ●198b. Torche an refr g. bouchon ou torche pour essuer le cul. ●199a. g. le trou du cul. b. toul an refr.
●(1732) GReg 240a. Cul, ou, cu, l'anus, le siege, le fondement, tr. «Refr. révr. réor. pp. révryou, réoryou.» ●(17--) EN 807. Da fry em rair, pen loé, tr. «Ton nez dans mon cul, tête de veau.» ●2270. a lac da bapero, Louis, da dorchan da rair, tr. «et mets tes papiers, Louis, pour te torcher le cul.»
●(1924) BILZbubr 39/866. eun tôl-troad d'ean en e reor. ●(1982) PBLS 517. (Sant-Servez-Kallag) revr dew, tr. «(fam.) grosses fesses, gros derrière.»
●(2016) TELGR (26.07.2016) [44a] (Daniel Giraudon). En Lokireg ne neus mann / Nemet brug ha treujoù lann / Hag ar merc'hed a zo ken berr o divharioù / Ken a stok ar plouz en o revrioù.
(2) fam. Revr verr : qui a les jambes courtes.
●(1982) PBLS 517. (Sant-Servez-Kallag) revr verr, tr. «(fam.) se dit de quelqu'un qui a les jambes courtes.»
(3) triv. Va revr : de mon cul.
●(1766) MM 460. (Brestad) fagot va reur, poëltrou a drouc-hanvet, tr. «fagots de mon cul, ratés et mal-famés.»
(4) (habillement) Fond (de culotte).
●(1942) VALLsup 79b. Fond d'une culotte, tr. «revr m.»
(5) (armement) Culasse.
●(1931) VALL 175b. Culasse de canon, etc., tr. «revr m.»
B. Souche.
●(1902) PIGO I 161. war eur rêr gween. ●(1925) FHAB Genver 12. Bep bloaz e pourchasen, eur pennad a-rôk, eun eteo Nedeleg eur reor gwezenn zero bennak pe eur pez fao-put, ar seurt-se na c'hell ket vouc'hal mont enno. ●(1942) DHKN 222. ur pikol rèr derù kalet.
II. [en locution nominale]
A. Reder-e-revr.
(1) Vagabond.
●(1964) KTMR 3. eur reder-e-revr bennag na-neus na kar na killour er vro. ●12. ar ganfarded, ar rederien-o-revr. ●(1970) BHAF 238. tud a beb bro, kazi a beb ouenn, rederien o reor.
(2) Qui a la bougeotte.
●(1970) BHAF 76. Dont a reas da veza tramailler, feker, gwidal ha reder-e-reor.
B.
(1) Gwe-e-revr : maniéré.
●(1970) BHAF 289. eur bompinell euz kêr, gwe-he-reor, ha gloruz.
(2) Chaoker-e-revr : homme grognon, grincheux.
●(1970) BHAF 138. chakerien-o-reor gand eur bramm ordinal a-dreuz.
(3) Ruzer-e-revr : traînard.
●(1968) BAHE 58/41. an treñ, daoust dezhañ da vezañ divalav a-walc'h ha ruzer-e-revr.
III. [en locution verbale] Redek e revr : bourlinguer.
●(1957) AMAH 240. war a gave din tra-walc'h am boa redet va reor diouzh eil penn ar voulouenn bri-mañ d'egile.
IV. Adv. A-ruz-revr : en se traînant sur le derrière.
●(1923) LZBt Gouere 12. ec'h efet a ruz-reor buhanoc'h eget na pe c'hoant.
V. Blasons populaires.
(1) Revrioù brizh (Plougastel-Daoulas).
●(1995) PLTZ 111. Plougastelliz / tud divisk / tokou kolo / rêriou briz ! (Klevet er Forest-Landerne).
●(2003) TRMOR 46. Plougastelliz / Tud diwisk / Tokoù kolo / Revrioù brizh.
(2) Revr dizolo (Brignogan).
●(2003) TRMOR 27. Brignoganiz / Pennoù panez / Tokoù kolo / Revr dizolo.
(3) Revroù plat (Melrand).
●(1911) DIHU 72/271. Foèuerion Melrand e zou anaùet é Breih abéh. Guillom é Livr el labourér, e gonz ag ur minour El en dud a Velrand glorius ha foèuour. Laret e vé hoah – A ven é ous-te ? – A Velrand, malloh ru ! Ne huélet ket doh men bouton kov ! Gueharal péchans é Melrand é oé brasoh er bouton bras e vezé lakeit ar el lavregér aveit é léh aral. Nen dé ket rah : Rèvreu plat e hrér anehé eùé. Tud Kistinig ha ré Melrand n'hellant ket um bakein a féson. "Nen doh ket hui badéet, nen doh meit krechañned" e lar ré Melrand de ré Kistinig. (É Kistinig é larér krechan é léh kristen). Ré Kistinig e reskond : Foèuerion Melrandiz / Rèvreu plat Melrandiz / Skarhet hou kauh ag en iliz. Ha ré Melrand aben kaer : Ré Kistinig / Za korv dehé rauk isprid ! ●(1947) BRMO 32. Dans le Pays de Baud et de Locminé, les habitants de Melrand étaient dits Tonerion (vantards), Foéùérion (vaniteux), Rèvreu plat (culs plats).
VI.
(1) Serriñ e revr : mourir.
●(1803) MQG 7. Hep presanç e c'heent, na memes an estern; / Hag ar pez zo goassa, hep cloarec na beleg / He deus serret he reor, hac an tam en e bec !...
(2) (Lavaret, touiñ) eo e revr dezhañ : oser parler devant qqun.
●(1912) RVUm 317 (Gu). Ne gred ket laret é ma é revr dehou, tr. P. ar Gov «Il n'ose pas dire que son derrière lui appartient.» ●(1970) BHAF 54 (T) E. ar Barzhig. Na posubl e kahfe hemañ e genou e dad-koz !... Hag eñ ne roe ket Pier droed d'e vugale da lavared e oa o reor deze. ●(1973) BRUD 43-44/33 (T) E. ar Barzhig. Ar veleien yaouank a oa endro dezañ hag a oa bet kazi oll e skolidi ne gredent ket toui e oa o reor deze dirazañ, med paz ouf. ●(1978) PBPP 2.2/319 (T-Plougouskant). Ne gred ket lâret ec'h eo e revr dezhañ, tr. J. le Du «il n'ose pas dire que son derrière est à lui.»
(3) Sachañ e revr : se tirer, partir.
●(1970) BHAF 95 (T) E. ar Barzhig. Ha ne oa ket da dortal, goud' ouie an tu da sacha e reor gantañ : pa goueze an obuz e pleg ar wagenn, e veze erru en kreh, pe ar hontrol; trei a ree ive warnañ e-unan.
(4) Redek e revr : aller à l’étranger, courir le pays.
●(1955) VBRU 182 (T) *Jarl Priel. N'oufe den krediñ pegement e plije din er mare-se redek va reor e broioù pell.
(5) Terriñ e revr : se fatiguer.
●(1981) ANTR 103 (L) *Tad. Medar. Te zo aze o terri da revr evid an Aotrou.
(6) Sachañ e revr er-maez ar c'huilher : laisser son travail par paresse.
●(1935) ANTO 150 (T) *Paotr Juluen. O gwella ezel, o zeod en o genou, dalc'hmat o klask sacha o revr er-maez ar c'huilher.
(7) Bezañ moan e revr : être peureux.
●(1962) BRUD 16/16 (T) E. ar Barzhig. Ha kuit ar roue en eur c'hoarzin, ha moan revr Pipi ken e oa moan. ●(1964) LLMM 107/413 (T) J. Konan. Noblañs a oa aet, a-redek, da goachañ d'e gav, moan e revr gantañ.
(8) Bezañ poazh e revr : ne pas rester en place.
●(1978) PBPP 2.2/454 (T-Plougouskant). Poazh eo e revr du-hont arre, tr. J. le Du «il ne reste nulle part /lit/ son derrière est encore cuit là-bas/»
(9) Bezañ krignet e revr gant udb. : ne pas être à son aise.
●(1978) LLMM 186/14 (T) E. ar Barzhig. An aotrou Gwazmat (...) a veze krignet alies e reor gant un dra bennak - a oa krog da glask c'hwen e loeroù a re gozh abalamour d'ar «bodadegoù».
(10) Bezañ kras e revr // Bezañ kras e revr evel un dorchenn-blouz : être très avare.
●(1964) LLMM 107/410 (T) J. Konan. Abalamour da se e levere an dud diwar-benn Alesant Kerborîou ez oa kraz e revr evel un dorchenn-blouz. ●(1970) BHAF 347 (T) E. ar Barzhig. Deut e oa neuze da Landreger gand eur vaouez war an oad, heg ha kazuz awalh, he hrohenn tost d'he hein ha kraz-kraz he reor.
(11) Bezañ tenn gwenn e revr : être avare.
●(1898) MELu IX 212. Hennes ne ket tén gwen i rer, tr. E. Ernault «Le blanc de son derrière n'est pas large, = il est avare, regardant (comparaison tirée des pourceaux gras.»
(12) Lezel udb. war e revr : ne pas s’occuper de qque chose.
●(1898) MELu IX 213 (T-Trevereg). Lezel eun dra war i rer (ou war i c'hemend-all), tr. E. Ernault «Laisser quelque chose sur son derrière, ne pas s'en occuper (se dit, par exemple, de la soupe que la cuisinière ne surveille pas.»
(13) Mont kuit e revr gantañ war e choug : partir en colère et en boudant.
●(1983) LLMM 218/172 (T) J. Konan. Ur wech pe ziv e c'hoarvezas gantañ monet eus du-mañ e revr gantañ war e choug, evel ma leverer.
(14) Chom e revr war ar plankon : voir plankon.
(15) Lakaat e revr war ar plankon da ub. : voir plankon.
(16) Etre lost an diaoul ha toull e revr : voir diaoul.
(17) Graet en deus e c'henoù goap eus e revr : voir genoù.
(18) Bezañ ar vi en e revr : voir vi.
(19) Vioù e toull revr kog an tour : voir vi.
(20) Du evel revr ar billig : voir pillig.
(21) Bezañ uhel e gaoc'h en e revr : voir kaoc'h.
(22) Krediñ e sav an heol en e revr : voir heol.
(23) Bezañ kras e revr : voir kras.
(24) Bezañ na penn na revr da : voir penn.
(25) Bezañ peget ar c'hi en e revr : voir ki.
(26) Bezañ evel biz Fañch e-barzh e revr : voir biz.
(27) Lakaat ar brenn da gouezhañ diouzh revr ar sent : voir brenn.
(28) Bezañ e roched e gwask e revr : voir roched.
(29) Krog ar preñv en e revr : voir preñv.
(30) Ne Fontje ket un tamm sukr en e revr : voir sukr.
(31) Lakaat e fri en e revr : voir fri.
(32) Bountañ e fri e revr ub. : voir fri.