v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Tirer à soi.
●(1530) Pm 280. Outraig em sachet ahet fun, tr. «Outrageusement on me traînait par une corde.»
●(1659) SCger 170a. sacha voar vrebenac, tr. «tirer & traisner quelqu'vn par force.» ●(1732) GReg 924a. Tirer l'oreille à quelqu'un, tr. «Saicha e scoüarn da ur re.»
●(c.1836) COM II moj. 7. chéchel ann dra brestet d'ezhô. ●(1872) ROU 105b. Tirailler, tr. «sacha.»
►absol.
●(1996) CRYK 334. E voutek pe e sachek, tr. «Pour pousser ou tirer.»
(2) Attirer.
●(1875) FHB 521/411b. Mar teu ar mean-crok da zacha an houarn.
(3) Tirer, attirer.
●(1872) DJL 6. beza chanchet d'an traon.
●(1905) BOBL 22 juillet 44/3a. checha ar plac'hik er-meaz.
B. sens fig.
(1) S'attirer (du travail).
●(1899) BSEc xxxvii 157 / KRL 22. Jachek (pe kemer) labour var e gorf, tr. «Entreprendre une chose longue, pénible, difficile.»
(2) triv. Sachañ e revr : s'en aller.
●(1974) LLMM 164/183. Gwelloc'h eo dit-te, gwaier, sachañ da reor ganit.
II. V. tr. i.
A. Sachañ war.
(1) Tirer sur.
●(1732) GReg 924a. Tirer fort sur quelque chose, tr. «Saicha crê var un dra.»
●(1872) DJL 23. hag e chancher ferm varnhi. ●(1878) EKG II 158-159. en eur zacha var bleo ar c'hraouadur.
●(1911) SKRS II 199. Chachit breman var gorden ar c'hloc'h braz.
►absol.
●(1903) MBJJ 95. aman (...) eo brav d'ê jechan. ●(1911) SKRS II 199. kaer hen deuz chacha a bouez he zivrec'h.
(2) Sachañ war : chanter fort.
●(1903) MBJJ 32. pa ganont a greiz-kalon eveldomp, ha pa jechont warni bep-hini gwellan ma hall. ●(1920) FHAB C'hwevrer 243. da glevet bimbalaon ar c'hleier ha mouez totoro ar zakrist o jachan war ar Magnificat. ●(1924) ARVG Here 219. an holl, pôtred ha merc'hed, a chachas war an diskân.
(3) Sachañ warni : chanter à pleine voix.
●(1910) MBJL 96. n'ê ket ar ganerien a jach ar muian warni a gan ar bravan. ●(1933) BLGA 19. gant mouez ar sakrist koz, pedet ivez d'an eured, hag a sache warni a-bouez frega e c'henou.
(4) Sachañ war (ar boued, ar gwin...) : boire, manger de, du.
●(1872) DJL 36. mæz chanch var da vanne eur c'hrogad.
●(1970) BHAF 216. sachet e oe war ar brif.
B. Sachañ gant an-unan : tirer à soi.
●(1889) ISV 457. c'hui a zach ganeoc'h a grabanadou.
●(1928) TAPO 10. Sellit, krogit er penn-ze, ha chachit ; chachit ganeoc’h avat ha n’eo ket ober an neuz da ober eo !
►absol.
●(1928) TAPO 10. Sellit, krogit er penn-ze, ha chachit ; chachit ganeoc’h avat ha n’eo ket ober an neuz da ober eo !
III. V. intr.
(1) Se dépêcher.
●(1924) ZAMA 29. Eman poent d'in chacha, rak ar palez a zo eur pennadig ac'halen. ●(1950) KROB 22/10. eur c'hard-eur n'eus ken, poent eo sacha ! ●(1986) PTGN 73. Poent eo sacha !
(2) Sachañ ac'hano : quitter un lieu le plus vite possible, se tirer.
●(1949) KROB 18-19/13. Dispourbella a reas al laer e zaoulagad en eur ober eur skrijadenn, tenna e skasou ha sacha ac'hano, mar gouie !
(3) Sachañ a-dreñv : reculer.
●(1882) BAR 167. Ar gristenien a bleg hag a zach adreen.
●(1948) KROB 1/14. Lavarout a ris da Liz, chacha buan a-dreñv.
(4) Téter.
●(1942) DHKN 17. pen dé guir é kleuen ataù me merhig é chech dohein.
(5) Se diriger.
●(1908) PIGO II 115. a gement korn a oa d'ar blasen e sachjont war dresek toull an nor.
IV. V. pron. réfl.
A. En em sachañ.
(1) S'attirer.
●(1710) IN I 247. Quement a apparchant ouz an amourousdet a so stag-ouz-stag oll hac a zeu d'en em heul ha d'en em sacha.
(2) Se tirer d'affaire, se débrouiller.
●(1908) PIGO II 139. 'N em jachent, emean, gant o chas. ●(1912) CHEG 18. M'em boa ranket en em jacha va-unan !... ●(1925) FHAB Ebrel 153. Skampet e oa adarre ha lezet ar re all d'en em jachan. ●(1926) FHAB Ebrel 122. al labouriou brasa a veze graet e boutin ha goudeze pep hini a en em jache evel ma kare.
(3) S'en tirer, s'en sortir.
●(1925) FHAB Ebrel 153. 'N em jachet en doa c'hoaz eur wech.
(4) Se cacher.
●(1911) ADBr xxvii 96. me ielè ôn diñn en em chechein ba'r jô, tr. «pour que pût un homme se blottir (se tirer) dans le cheval.» ●(1930) KANNgwital 335/465. an toullou kuz e leac'h m'ac'h en em jachet pa zave freuz en amzer gwechall.
B. En em sachañ (+ prép., adv.).
(1) En em sachañ eus, a : se tirer de (un endroit, d'une situation).
●(1882) BAR 28. en em zacha euz an danjer, ha mont dibistig en douar.
●(1924) ZAMA 25-26. d'ar mare-ze e fell d'it en em zacha ac'halen ? ●(1935) LZBl Gwengolo/Here 174. hor c'harr-tan a zankas en treaz (...) Penaoz en em sacha eus an abadenn-se ?
(2) En em sachañ diouzh ub. : se défaire de qqn. qui s'accroche.
●(1866) FHB 81/227a. Tri anezho en em lakeas, en eur c'hoari, da hija ar vaguig vian, kement ma troas var he guinou. Eno neuze e savas breta. Mescam a glaske en em zacha dioc'h Tanguy pehini a zalc'he crog mad enhan, hag e ruiljont ho daou er mor.
(3) En em sachañ da =
●(1924) SBED 24. Mal é d'oh hum chachek de gavet hous hani.
(4) En em sachañ d'ar gêr : rentrer à la maison.
●(1921) PGAZ 55. Ar gerent peurvuia ne c'hedont ket an noz evit en em jacha d'ar gear.
(5) En em sachañ a-raok ub. : fuir devant.
●(1925) FHAB Ebrel 152. Di e c'hellont en em jacha arôk an dispac'herien.
(6) Se traîner.
●(1877) FHB (3e série) 2/15b. A dreuz-coff var eur vaz e teuaz a benn, goude mil ha mil ehan, d'en em sacha betec eun toull ti.
V.
(1) Sachañ e skasoù gantañ : voir skasoù.
(2) Sachañ e gilhoroù gantañ : voir kilhoroù.
(3) Sachañ e freilhoù : voir freilhoù.
(4) Sachañ e lêr gantañ : voir ler.
(5) Sachañ e groc'hen : voir kroc'hen.
(6) Sachañ e loaioù : voir loaioù.
(7) Sachañ e graf gantañ : voir kraf.
(8) Sachañ war e ivinoù : voir ivinoù.
(9) Sachañ war ar gordenn : voir kordenn.
(10) Sachañ an dour d'ar vilin : voir dour.
(11) Sachañ an dour d'e vilin : voir dour.
(12) Sachañ war e sparl bihan : voir sparl.
(13) Sachañ dour d'e foenneg : voir dour.
(14) Sachañ Yann d'ar c'hrignol : voir grignol.
(15) Sachañ ar c'hazh d'ar gambr : voir kazh.
(16) Sachañ e revr er-maez ar c'huilher : voir revr.
(17) Sachañ war e c'houriz : voir gouriz.
(18) Sachañ Loull d'e doull : voir Loull.
(19) Sachek ar moc'h war e dreid : voir moc'h.
(20) Sachañ war an ibil berr // Sachañ war an ibil berraat : voir ibil.