m., prép. & adv. –où
I. M.
(1) Ombre.
●(1499) Ca 189b. Sqeut. ga. ombre. ●(1575) M 173. Ha ne'n dout nemert sqeut, tr. «Et tu n'es qu'une ombre.»
●(1659) SCger 85b. ombre, tr. «squeut.» ●172b. squeut, tr. «ombre.» ●(1732) GReg 673a. L'ombre d'un corps, tr. «Sqeud. p. sqeudou. Van[netois] sqed. hesqed. pp. ëu.» ●Mon ombre, tr. «Va sqeud. Van[netois] me hesqed. me sqed. ●On en voit l'ombre, tr. «Guëllet a rear e sqeud. ●On remarque leurs ombres, tr. «Beza ez vélleur o sqeudou.»
●(1849) LLB 925. Ne hadit ket neoah ér skéd ag ur huéen. ●(1876) TDE.BF 570b. Skeud, s. m., tr. «Effigie, image, ombre.»
●(1902) PIGO I 122. da skeud a welen hirr-hirr am oa kemeret evidoud da-unan ! ●(1933) OALD 45/206. skeud finvus ar raoskl.
(2) Aperçu.
●(1825) COSp 210. Eveit hur bout ur sqæd benac a guement-cé. ●(1854) PSA I 102. Aveid hur bout enta un tamig squêd ahoel a ol-buissance en Eutru Doué.
●(1911) BUAZperrot 6. al lid gourc'hemennet gant Doue da Abraham, hag a ioa eur skeud eus sakramant ar vadisiant. ●(1922) FHAB Gouere 229. ar c'haera prosesionou a welomp c'hoaz en amzer-man e pardoniou brudeta hor bro n'int nemed eur skeud, ha netra ken, eus ar pez a welet neuze war hent bras ar Folgoat.
(3) Reiñ ur skeud : donner un aperçu.
●(1876) TIM 23. Sant Athanas, aveit rein d'omb ur squèd ag er mystér-men, e lar d'omb penaus en Tad éternel e zou èl un hiaul éternel.
(4) [au plur.] (religion) Espèces.
●(1935) KANNgwital 391/66. Hor Zalver, beo-buezek dindan skeudou ar Zakramant.
(5) Fantôme. cf. eskeud
●(c.1718) CHal.ms iv. Spectre, tr. «bugul nos, squet, fantom'.»
●(1818) HJC 376. int e chongeai guet hé guélet ur squèd. ●(1849) LLB 578. Tud, marw a huersou, é tremen el skedeu. ●(1861) BSJ 124. En Apostolèd, lorhet é huélèt un dén é quêrhèt ar zeur, er heméré eid ur squèd.
●(1922) DIHU 135/137. Préhésion blaoahus er skedeu askornek.
(6) (?) par confusion avec «sked» (?) : brillance, éclat.
●(1846) DGG 94. evel ma tremen squeud an heaul dre ar guêr.
(7) Terzhienn skeud : effroi non motivé.
●(1876) TDE.BF 570b. Tersienn skeud, tr. «frayeur sans motif.» ●Kaout tersienn skeud, tr. «avoir peur de son ombre.» ●(1890) MOA 231a. Qui est effrayé sans motif, tr. «kroget ann dersienn skeud enn-han.»
II. Prép. & adv.
A. Prép. E-skeud / er skeud a.
(1) À l'ombre de, abrité par.
●(c.1825-1830) AJC 1996. hac en sceud an nenesen on deus disambarqued, tr. «... à l'abri de l'île.» ●(1849) LLB 925. Ne hadit ket neoah ér skéd ag ur huéen. ●(1900) MSJO 48. E skeud diou galon guerc'h eo e ranke diouan Jesus. ●(1902) PIGO I 223. en em doljont da gousket e skeud eur roc'h. ●(1908) PIGO II 165. Ar bôtred a azeas e skeud ar brouskoad.
(2) Bevañ e-skeud ub. : vivre dans l'ombre de qqn.
●(17--) EN 2007-2008. ar bob fidel, ac an estrangourien, / a veue en esceud a dindan elesen, tr. «le peuple fidèle et les étrangers qui vivaient à son ombre et sous sa loi.»
(3) E skeud, war skeud : sous prétexte de.
●(1931) VALL 591b. sous prétexte de, tr. «e skeud, war skeud.»
B. Loc. adv. E-skeud-se.
(1) Par conséquent.
●(1903) MBJJ 50. E skeud-ze da vihanan, e tremen buhan ar beurevez evidon. ●(1908) PIGO II 89. C'hoant am eus, me, hirie, da vean fur, hag, e skeud-ze, n'in ket d'an iliz. ●(1910) YPAG 2. E skeud ze, da vihanan, ne vo ket gret gwap ac'hanout ! ●(1935) BREI 395/2c. Eun douar hep râ a zo eun douar maro : n'hall ket euri an temziou hag, e skeud se, n'hall ket ar plant tenna gonid dioute.
(2) Par la même occasion, profitant de l'occasion.
●(1903) MBJJ 281. D'am distro, ec'h an (...) da evan eur banne tizan (...) hag e-skeud se e kemeran (...) eur pakadik louzo. ●292. Larout a rin ive, 'skeud-se, ec'h a bemde taer euz al leanezed da glanvdi kær.
(3) =
●(1935) BREI 395/1c. Al labour, e skeud se, a yae a-ruz, a-stlej.
C. Skeud-diskeud :
●(1958) LLMM 67/91. en ur sellout pizh ouzh ar mor, heñvel ouzh ur voulouzenn deñval ma treluc'he warni a-vil-vern spilhennoù aour, skeud-diskeud ar stered diniver.
III.
(1) Kaout aon rak e skeud // Kaout doan rak e skeud // Krenañ rak e skeud // Tec'hel rak e skeud // Lammat a-raok e skeud // Spontañ rak e skeud : avoir peur de son ombre. Cf. na gaout aon rak e anv.
●(1766) MM 697-698 (Li) C.-M. le Laé. Deus ta, diavanç en nebeut / Nemet aoun az-bé rac da squeut, tr. G. Esnault «...hormis que tu aurais peur de ton ombre.» ●1455. A ne grené quet rac e squeut, tr. G. Esnault «et ne tremblait pas devant son ombre.»
●(1869) FHB 215/45a (L) Gabriel Morvan. Oa eur c'hristen stard en he feiz hag e tiskenne euz eur vouenn-dud ha ne lamment ket araoc ho skeud. ●(1877) EKG I 19 (L) L. Inisan. N'ounn ket den da dec'het araok va skeud. ●74. He dri vab o deuz an ear da veza potred stard, ha n'o deus ket aoun rak ho skeud. ●137. Hennez, var ar mor braz, a ioa bet, meur a veach, e riskl euz he vuez, ha n'en doa ket a aoun rag he skeud. ●(1893) IAI 125 (L) L. Kerne. Marc'herien kalounek meurbet, ha n'o doa ket aoun rag ho skeud. ●(1894) BUZmornik 175. mes holl oant potred iaouank ha potred leun a dan, potred ha ne lamment ket araok ho skeud. ●525. Ne zaleaz ket da ziskouez n'oa ket prest da lammet araok he skeud.
●(1910) MAKE 90 E. Crocq. Yan en doa anaoudegez a gement-se, mes evel ne oa ket den da sponta rag e skeud, e reas e zonj da dremen an nozvez e kleuzen al laeron. ●(1936) IVGA 224 (Ki) Y. Drezen. Ma n'o doa ket ar baotred aon ouz o skeud. ●(1978) PBPP 2.2/348 (T-Plougouskant). Honnezh he deus doan rak he skeud, tr. J. le Du «elle a peur de son ombre /lit. de son reflet/»
(2) Tremen evel ur skeud : passer très rapidement.
●(1849) LLB 1411 (G) J. Gwilhom. En amzer e dremen neoah avel ur sked.
●(1905) IMJK 21 (G). Ha ré hum néhansamb get treu e dremén èl ur sked.