v.
I. V. tr. d.
(1) Serrer, étreindre.
●(1659) SCger 53b. etraindre, tr. «starda.» ●173a. starda, tr. «etreindre.» ●(1732) GReg 16b. Affermir, rendre ferme, tr. «Starda. pr. Stardet.» ●751b. Presser, serrer, tr. «Starda. pr. stardet. Van[netois] sterdeiñ.» ●862a. Serrer, étreindre, tr. «Starda. pr. stardet.»
●(1869) FHB 253/351a. starda daouarn he gamaraded. ●(1878) EKG II 97. an Aoutrou de Kerbalanek a grogaz em dourn hag her stardas kalounek.
●(1902) PIGO I 220-221. Holl e teujont da stardan dorn Herve.
(2) Serrer (un lien, etc.).
●(1878) EKG II 133. Ne ouen ket pell evit diroufenna va c'hordenn hag he starda stard ouc'h unan eus guerzidi mean ar garidou.
●(1929) MKRN 18. Stardet ho prageier, tr. «serrez bien vos pantalons.»
(3) Presser.
●(1659) SCger 96b. presser, tr. «starda.»
●(1912) MMKE 82. Diouvrec'h krenv ha nerzus a stard an dorchen, / Ar jistr en eur drouzal a ruilh er variken.
(4) Confirmer.
●(1866) SEV 161. Ar pez en deuz skrifet Suriuz e buez sant Hug, abad euz a Gluni, a deu da starda va lavar.
(5) Renforcer.
●(1911) BUAZperrot 559. starda al labour great en dro genta.
(6) Presser.
●(1744) L'Arm 330b. Presser l'ennemi, tr. «Stêrdein en anemissétt.»
(7) Affermir.
●(1732) GReg 16b. Affermir, rendre ferme, tr. «starda. pr. stardet.»
●(1909) FHB Gouere 199. seul-vui ma studioc'h, seul starda a reio o kreansou.
(8) (agriculture) =
●(1849) LLB 107. Aveit sterdein en doa dalhet prest hou roled. ●378. sterdein en doar, er mirèt a frostat.
(9) Stardañ ub. war udb. =
●(1866) SEV 189. Pa gomzer d'e-hoc'h diwar-benn ho silvidigez, ann dra vrasa zo, ha pa deuer da starda ac'hanoc'h war an dra-ze, e lavarit neuze dioc'h-tu : «A greiz va c'haloun e karfenn ober va zilvidigez.»
(10) (littérature) Structurer (une pièce de théâtre).
●(1970) BRUD 35-36/143. Kavet’z eus bet da damall dezañ starda fallig a-wechou dre m’e-neus fellet dezañ briata re.
II. V. tr. i.
(1) Serrer.
●(1633) Nom 118b. Cinctus : ceint, ceinture : gouris da stardaff.
(2) Stardañ war ub. = gwaskañ war ub.
●(1878) EKG II 64. Doue koulskoude a varno ac'hanoc'h hag a stardo varnoc'h mar kendalc'hit da ober fall.
(3) Stardañ outi, warni : travailler ferme.
●(1857) CBF 84. Du-ze e ranker starda out-hi, war a glevann, tr. «Chez vous, il faut travailler ferme, à ce qu'on dit.»
●(1955) VBRU 60. en em deurel a ris raktal da zeskiñ yezh ar vro ha ret e oa din stardañ outi da vat. ●186. e-keit ha ma veze ar soudarded wirion (...) o stardañ warni adal ar beure bete serr-noz. ●(1957) AMAH 170. Bep mintin e starden 'ta outi er gêr evit an S.R.
(4) = (?) strivañ (?).
●(1880) SAB 36. Rac se, ar pez a zo deoc'h da ober, dreist oll e ti Doue, grit-en a galon vad, stardit d'en ober. ●158. Ama Jesus a stardas mui-ouz-vui da lavaret ar virionez var ar gomunion.
III. V. intr.
(1) (en plt d'événements) S'aggraver, s'envenimer.
●(1877) EKG I 284. Canclaux ive en doa kaset daou zoudard da Lesneven da lavaret d'ar Prat, a sturie ar gear-ze dont dioc'htu gand he holl zoudarded da Gastel, rak eno e starde an traou.
●(1944) LLMM 82/297. Pa stardas an traoù, da lavarout eo pa grogas an Dispac'h. ●(1957) AMAH 34. pa groge an traou da stardañ. ●48. pa stumme ar brezel da vont war stardañ.
(2) (en plt de l'hiver) Devenir très froid, rigoureux.
●(1970) BHAF 291. pa stardas ar goañv, wardro deiziou kenta miz kerdu. ●(1976) BRUD 51/23. abaoe ma oa deut ar goañv da stardañ. ●(1977) LLMM 184/376. pa zeuas ar goañv da stardañ !
(3) Stardañ etre an dud : s'envenimer.
●(1942) SAV 25/19. Pa stardo an traou etrezomp.
(4) Se serrer.
●(1902) LZBg Gwengolo 197. Sterdein e hras me halon a p'em boé guélet en iliz distrujet.
(5) =
●(1872) ROU 82a. Faire effort, tr. «starda.»
●(1907) AVKA 302. Ar Judevien koulskoude a dalc'he da starda ho gwasa.
IV. V. pron. réfl. En em stardañ.
(1) Se serrer les uns contre les autres.
●(1849) LLB 262. Ha tostoh t'en uéled peb unan hum sterdé.
(2) Se resserrer.
●(1774) AC 32-33. a ziou crohen, unan en diabars, ac eun all en dianveas, pere eun eum stard ac eun eum losq ispicial ebars el labour eus ar guilioud, tr. «deux membranes, l'une interne, l'autre externe, qui se resserrent & se dilatent, selon les circonstances, principalement dans le travail de l'accouchement.»
(3) En em stardañ ouzh : se serrer contre.
●(1866) FHB 81/225a. ar re ne fell ket dezho en em starda outhi.
●(1911) SKRS II 258. Ar paour kez en em stard ouz an nor hanter-gloz.
(4) En em stardañ en-dro, tro-ha-tro d'ub. : se presser autour de qqn.
●(1849) LLB 1740. Tro ha tro d'ou Rouanez hum sterd a vandeneu. ●(1869) FHB 253/351a. Pa'z eo deut enn he di, he vugaligou en em stard enn dro d'ezhan.
V. [empl. comme subst.]
(1) [empl. avec une terminaison plur.]
●(1732) GReg 378. Etreinte, l'action d'étreindre, tr. «Starda. p. stardaou.»
(2) [au dimin.]
●(1732) GReg 331b. Embrassement (burlesq. ur stardaïcq.) Embrassement d'un petit enfant, tr. «Stardaïcq. p. stardaïgou.» ●Embrassez-moi, mon enfant, tr. «Grit ur stardaïcq diñ-me, va mabicq.»
●(1876) TDE.BF 588b. Ober stardaik da eeun den, tr. «embrasser quelqu'un à la manière des petits enfants en croisant les bras sur le cou.»
VI. Stardañ ar senklenn war ub. : voir senklenn.