Devri

bras .1

bras .1

adj. & adv.

I. Attr./Épith.

(1) Grand, de grande taille.

(1499) Ca 25b. Bras. gal. grand. ●(1633) Nom 267b. Gigas : geant : giant, den bras dreist moder.

(1904) DBFV 30a. bras, tr. «grand, gros.»

►[empl. sans art.] Ceux qui sont grands.

(1821) SST vi. bras ha bihan, cos ha yoanq, habil hac ignorant.

(2) Gros.

(14--) N 1214. Hon chatal bras aioa gloaset, tr. Herve Bihan (cf. DEBM 295) « Notre gros bétail était malade. »

(1647) Am.ms 665. He varvo quer gronç var he coz fonç bras., tr. « Il mourra aussi résolument sur son gros vieux fondement »

(1904) DBFV 30a. bras, tr. «grand, gros.»

(3) (en plt d'enfants) Avancé en âge.

(1907) BOBL 18 mai 138/2b. Ar re-man a oa deuet braz awalc'h evid mond da vale-bro.

(4) (en plt d'une surface) Grand, étendu.

(1909) KTLR 57. eur c'hoat braz.

(5) (en plt de l'eau) Dont le niveau est haut, qui a grossit.

(1866) FHB 71/154a. an dour a ioa ker braz ma iee dreist ar pont. ●(1874) FHB 503/262a. hueloc'h eget ar mor pa vez en he vrasa.

(1907) AVKA 127. An diskibien a oa en dour braz o vont war du Kafarnaom. ●(1925) FHAB Ebrel 155. An dour a oa bras. ●(1955) STBJ 126. n'ouzon ket pet stêr (...) darn anezo eet da zizec'h, pe da hesk, ha darn all bras an dour enno. ●(1962) GERV 40. pa vez bras an dour er mor. ●(1982) PBLS 600. (Langoned) oaet vefen da Sant-Maor a-dreuz kartell paneved oa bras an dour, tr. «je serais bien allé(e) à Saint-Maur à travers champs (mot-à-mot : à travers quartier) si la rivière n'avait pas été haute.»

(6) (en plt de l'eau) Profonde.

(1908-1910) VROJ Here-Kerzu (d’après KBSA 242). «Ha bras eo an dour amañ ?».

(7) Grand, important.

(1530) Pm 178. priuilegou bras, tr. «de grands privilèges.» ●(1575) M 2164. Vn coz a lauaras, vn guer bras peur hasou, tr. «Un vieillard dit un mot tout à fait important.» ●3558. Han gobre so bras, tr. «Et le salaire est grand.» ●(1612) Cnf 13. quent-se ho deues an bellegyen brassoch gallout eguit an Ælez. ●79a. em eus quemeret feizyancc bras en Autrou Doué. ●(1633) Nom 261b. Tenesmus, tenasmus : espraintes, expressions, grand desir d'aller à la selle : vn chouant bras da monet dan cador, chouant bras da cachet.

(c.1680) NG 547. Un deueh bras merbet.

(1846) BAZ 125. en em gave en dilez ar brassa. ●(1879) BMN 136. Lod all a rea dispignou braz.

(8) (en plt du vent) Fort.

(1849) GBI I 194. ann amzer a zo kriz, an awell a zo braz, tr. «Le temps est dur, et le vent est fort.»

II. Épith.

A. (en plt des phénomènes météorologiques)

(1) Skorn bras : gelée dure.

(1900) ANDP 6. skorn braz a ree.

(2) Goañv bras : l’hiver et sa forte froidure.

(1868) FHB 204/384a. deut ar goanv bras.

B. Holen bras : gros sel.

(1927) GERI.Ern 66. holen bras, tr. «gros sel.» ●(1931) VALL 683b. gros sel, tr. «holen bras

C.

(1) Arc'hant bras : beaucoup d'argent.

(1935) FHAB C'hwevrer 53. arabat gortoz kaout eus ar plasou brao-ze, e c'hounezer enno arc'hant bras, e berr amzer, gant aes war ar c'horf.

(2) Important, grave.

(1889) SFA 46. Ar pez a livirit dign aze, eme Fransez, a zo eun dra vraz. ●(18--) SAQ II 293. kement a velan a lavar d'in e tle c'hoarvezoud, hirio, eun dra vraz benag.

(1900) MSJO 24. ne gomanse netra vras eb goulen sikour. ●(1906) KANngalon Mae 99. bep tro ma c'hoarveze eun dra vraz benag en he vuez. ●(1931) VALL 343a. une affaire grave, tr. «eun dra vras

(3) Gerioù bras : insultes.

(1909) FHAB C'hwevrer 62. Ar gerioù bras a fuc'he.

(4) (religion) Induljañs bras : indulgence pleinière.

(5) Beaucoup, très, important.

(1857) CBF 5. naoun braz am eus, tr. «j'ai grand faim.» ●(1867) BUE 208. eunn induljans vraz pe blenier.

D. (en plt de qqn)

(1) Haut placé, de haut rang.

(1499) Ca 26a. grand ou puissant. b. autrou bras. ●(14--) N 255. Pan of den bras den a choas hac a stat, tr. «Comme je suis un grand homme, distingué et noble.» ●300. An tut a choas tut bras a diasez, tr. «Les gens distingués, les grands bien posés.»

(c.1680) NG 212. E-n ty-man ne logë namaint tud bras. ●(1752) BS 140. poulset gant ar re vras eus ar Guær.

(1867) MGK 80. ar re vraz, / N'euz gant darn anezo nemet avel, fougaz. ●(1890) BSS 13. Ar brinset ac ar re vraz eus ar vro. ●(1894) BUZmornik 286. ar re vraz ha pinvidik.

(1902) LZBg Genver 42. unan ag er ré vras a gér. ●(1907) BSPD II 214. merh un Eutru bras ag er vro. ●(1914) LSAV 52. skoazell eur (lire : eun) den bras all benak. ●(1925) BUAZmadeg 63. Hag eur c'halz euz ar re vraz a joumaz paianed. ●255. gant ar re vraz, an dud gallouduz. ●(1927) FHAB Gouere 143. paleziou an dud vras.

(2) Qui a une grande capacité à.

(c.1500) Cb 29a. g. grand parleur. b. langager bras.

III. Attr.

(1) Bezañ bras an tamm anezhañ : être fier de soi.

(1874) FHB 478/61b-62a. Eun dervez eta edo hor poder, braz an tam anezhan, o vont d'ar ger dosta.

(1932) FHAB Gouere 284. e teu an tieien (...) da veza lorc'hus, otus, bras an tamm anezo ! ●(1958) BRUD 4/47. Ar Person evel ar re all ne oa ket braz an tamm anezañ, ha ne grede ket bralla e gloh.

(2) Kavout bras : trouver choquant, être choqué, se formaliser.

(1879) BMN 55. Braz e cavas eta clevet Michel o lavaret : ne oa tamm ebed galvet d'ar stad a vuez-se.

(1915) HBPR 53. Ar gristenien a gave bras guelet beleien o plega. ●170. Etouez ar veleien touerien, koulskoude, meur a hini a gave bras dimezi. ●(1953) BLBR 65/golo 2. Darn a gav bras e ve kaset d'ezo eur paper arc'hant. ●(1985) AMRZ 110. M'am-eus dizoñjet an abeg, em-eus soñj mad euz ar fasadou a bakis digantañ, ar pez a gavis bras-kenañ.

(3) Bezañ bras gant ub. : être choqué.

(1879) BAN 123-124. An Itron, bras ganthi clevet ar goulen-se, ne brizas ket respont. ●(1880) SAB 145. Simon a oe braz ganta gvelet Jesus ken madelezuz e kever un evelep pec'heurez. ●(1894) BUZmornik 112. eskop ha patriarch Konstantinopl a oue braz ganthan beza kelennet gant eskop ha patriarch Aleksandrii.

(1908) FHAB Even 178. ni koulskoude a vije bras ganeomp beza lakeat sperejou berr ha pounner. ●(1925) BUAZmadeg 90. Nestorius a oue braz gantan beza kenteliet gant ar re a oa dindannan. 250. Hiniennou euz ar venec'h a oue braz ganto, da genta, beza renet gant Anselm, dre ma oa er gouent kalz re all kosoc'h evitan.

(4) Bezañ bras udb. gant ub. : trouver qqc. choquant.

(1925) BUAZmadeg 195. met hema en doa ranket gortoz eur pennad, hag a oa bet braz an dra-ze gantan.

(5) Bezañ bras e galon : avoir le cœur rempli de chagrin.

(1867) FHB 116/93b. n'oa ket evit lavaret netra e-bed ken, ker braz oa he c'haloun.

IV. Adv.

A.

(1) Beaucoup.

(14--) N 811. Vn sourcy am gruy bras, tr. «Un souci me chagrine beaucoup.»

(1787) BI 114-115. Ean ë vourrai brass énn é vacation poéniuss. ●(1790) MG 166. me vourr bras én hé hompagnoneah.

(1839) BESquil 308. Bernardin e gâré bras er vertu a burtæt.

(1912) BUEV 52. er herent nen dint ket eùéhet vras. ●111. ne oé ket skoleit vras. ●(1913) AVIE 341. Neoah en doar en doé krénet bras. ●(1921) BUFA 83. Franséz e garé bras er beuranté. ●122. Er léh-sé e blijé bras d'er sant. ●128. Franséz e vouré bras er groh en doé kavet ér mañnéieu. ●(1942) DHKN 70. Damezél ker, emé ean, laret hou poè dein er uéh aral, é voureh bras é lenn romanteu.

(2) Grandement.

(1576) Cath p. 6. da hem maruaillaff a grez en bras, tr. «Tu t'émerveilles grandement.»

(1846) BAZ 331. e voa gouscoude rebutet, casseet ha goal-dretet bras gant he vam. ●(1877) EKG I 180. D'ar mareou-ze, oa dija eat braz var an oad.

(3) Très.

(1580) G 1044. ma mam so claff bras ha dyhaet, tr. «Ma mère est très malade et mal à l'aise.» ●(1612) Cnf.epist 34. Doctoret scauant ha gouizyec bras. ●(1612) Cnf 61b. dibriff boetdou delicat bras. ●(1647) Am A.285. Mar bez ret dyff franc buhan haranguy, / Doanyet bras vezy à melconiet, tr. « S’il me faut librement, vite, haranguer, / Je serai très ennuyé et affligé »

(1710) IN I 272. pe da viana profitabl bras.

(c.1825-1830) AJC 3684. ar person a voa cos bras. ●(1838) CGK 17. yen bras. ●(1846) BAZ 686. Evel ma oa he ermitach enk-bras evintan he-unan.

(1904) DBFV 30a. ponnér bras, tr. «très lourd.» ●(1925) DLFI n° 6/2c. Ah ! fidandoustik ! Laou, kountant braz oun avad da velet ac'hanoc'h aman. ●(1945) GPRV 4. n'eus ket pell bras c'hoaz. ●(1975) UVUD 164. (Plougerne) Ar re-he doa paour, paour bras kea.

(4) Gravement.

(1612) Cnf 19b. Brassoch è pech an heny pe-heny à lazr hac à dirob madou ez nessaff publiquamant.

B. Loc. adv.

(1) Dre vras : en gros, sans rentrer dans les détails.

(1948) KROB 5/7. ne gomzimp peurliesa eus an abadenn nemet dre vras. ●(1955) STBJ 213. A-viskoaz eo bet Pleiben, dre vras, eur barrez kristen.

(2) Ez vras : (devenu) grand, adulte.

(1925) KANNgwital 274/9. diskuez a rea ez vihan petra vije ez vras.

(3) Zo brasoc'h : qui plus est.

(1576) Gk I 262. Hoguen so brassouch, ne dleomp cafet volontez, na nep Inclination do choantat nac apetifu.

(4) Etre bihan ha bras : l'un dans l'autre.

(1909) BOBL 22 mai 230/2e. Etre bihan ha braz, eur vioc'h a ro beb bloaz tri mil litrad troaz.

(5) A vras : (vendre) en gros.

V. [empl. comme subst. Voir braz] Diouzh ar braz ma'z eo : suivant la taille de.

(1942) FHAB Du/Kerzu 224b. ha yao d'ober tro ar park… teir, peder, pemp kwech diouz ar bras m'eo al lis.

VI.

(1) Bezañ bras an tamm gant ub. : voi tamm.

(2) Bezañ bras d’an taol : voir taol.

(3) Bras evel forn Karaez : voi forn.

(4) Ken bras evel ur pres-laezh war e benn : voir pres.

(5) Pignat war e varc'h bras : voir marc'h.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...