m. –ioù
I. (sens moral)
(1) Devoir.
●(1659) SCger 43b. le deuoir, tr. «an deuer.» ●85a. office, tr. «deuer.» ●(1732) GReg 284a. Devoir, obligation, tr. «Dever. p. deveryou.» ●(1790) MG 138. Quettan devær un tad hac ur vam.
●(1849) GBI II 292. Da eva gwinn, kanjoli merc'hed, / Setu eno dever ar c'hloarek, tr. «Boire du vin, caresser les filles, / Voilà le devoir du clerc.» ●(1856) VNA 101. si chacun d'entre eux faisait son devoir, tr. «pe hrehé peb-unan a nehai é zevér.» ●(1876) TIM 387. Doué en dès reit d'en ol en devér de labourat. ●(1894) BUZmornik 425. ar pab nevez a jomaz stard enn he zever.
●(1904) CDFi 04 juin 1c. gant ar joa a laka er galoun an dever sevenet penn-da-benn. ●(1912) MMPM 73. Karet hor breudeur a zo eun dever striz. ●(1921) PGAZ 65. eur brezegenn start var an dever striz o doa ar gerent da gentelia mad ho bugale.
(2) Ober, seveniñ e zever : faire, remplir son devoir.
●(1530) J p. 234a. Nep ouz (variante : hoz) crouche arahe e deuer, tr. «qui vous pendrait ne ferait que son devoir !»
●(1790) MG 137. Er gredèn hou poai é reoh tou tevær. ●(17--) ST 378. Grit diank ho tever, tr. «Faites votre devoir sans faiblesse.»
●(1878) EKG II 152. evit-han da veza great mad he zever.
●(1907) PERS 273. ober bemdez he dever. ●(1912) MMPM 83. da zeveni he zeveriou a gristen. ●108. seveni hon deveriou gant leziregez.
(3) Ober strizh e zever : remplir rigoureusement son devoir.
●(1908) FHAB Gouere 194. ne gredomp ket hon deffe great stris avoalc'h hon dever.
(4) Bezañ aketus d'e zever : remplir assidûment son devoir.
●(1894) BUZmornik 149. Aketuz oa eveldhan da holl zeveriou eur pastor mad. ●173. beza aketuz d'ho deveriou a relijion.
(5) Mankout d'e zever : manquer à son devoir.
●(1900) MSJO 59. eb mankout d'ho dever a hent-all.
(6) Kildroenniñ gant e zeverioù : tergiverser avec ses devoirs.
●(1920) LZBt Meurzh 21. Able na gildroennas ket gant e zeveriou a gristen.
(7) Lezirañ e zeverioù : négliger ses devois.
●(1868) KMM 37. Eb lezira e deveriou e kever Doue, e oa aketuz en e deveriou en e zi.
II. (sexe)
(1) Rentañ an dever : faire son devoir conjugual.
●(1612) Cnf 40a. rentiff an deuer dé gruec.
(2) Dever a briedelezh : devoir conjugal.
●(1612) Cnf 60a. Nach an deuer à priedelaez.
●(1732) GReg 284a. Le devoir conjugal, terme de Casuistes, tr. «An dever a briedélez.»
III. (fiscalité) Impôt.
●(1857) AVImaheu 69. er ré e zàüé en devér e dostas de Pierre, hag e laras dehou : Hou Eutru, ha ne baie quet ean en devér ?
●(1904) KANNgwital 22/173. paea he zeveriou. ●(1913) KANNgwital 122/240. paea taillou ha deveriou a bep seurt. ●(1915) HBPR 228. lakaat deveriou var an oll draou. Var an an olen oa lakeat daouzek guennek, dre lur. Mez Breizis en em zavas eneb an dever-ze.
IV. (religion) Extrême-onction.
●(1732) GReg 284a. Dorner ses derniers devoirs à un malade, tr. «Rei e zeveryou da un dèn clañ.»
V.
(1) Dever ennañ : qui est toujours en train de bouger, affairé.
●(1924) BILZbubr 37/811. seder ha dever ennan. ●(1924) BILZbubr 41/949. Hag e kôzeent, hag e prezegent, dever enne. ●(1925) BILZ 106. o tont hag o vont, dever ennan. ●(1970) BHAF 254. dever ennañ evel en eur bugel parlampig.
(2) Dever warnañ : (être) très occupé, pressé.
●(1872) ROU 93a. Il est fort occupé, tr. «Dever avoalc'h a zo varneza.»
●(1924) NFLO. pressé (être), tr. «dever 'zo warnan (warnout).»
(3) Derc'hel dever en ub. : maintenir qqn éveillé, occupé.
●(1924) BILZbubr 38/842. Bilzig, aketus da zelc'her dever enne, a gane d'ê, a c'hoari gante.