[vbr eguin gl. adungen, mbr iuin, vco euuin gl. unguis, eϷincarn gl. ungula, vgall eguin, virl ingen < celt *angu̯̤īnā]
M. –où, –ioù, –ed
I. (anatomie)
(1) Ongle.
●(1499) Ca 118b. Juin. g. ongle. ●(1633) Nom 15b. Præsegmen vnguium, resegment : la taillure des ongles : trouchadur, pe tailladur an iuinou.
●(1659) SC 106. troc’ha e yuinou da Vener. ●(1659) SCger 86a. ongle, tr. «iuin, p. iuinou.» ●155b. iuin p. iuinou, tr. «ongle.» ●(1710) IN I 18. crenna he ivinou. ●(17--) TE 282. é ivinèt èl crabanneu ur splahouër.
●(1839) BEScrom 272. luemmein corzenneu hag ou flantin édan é guivinneu deourne. ●(1857) CBF 56. lemma da ivinou, tr. «aiguiser tes ongles.» ●(1876) TDE.BF 307a. Ivin, s. m., tr. «Ongle ; pl. ou.»
●(1907) BSPD i 44. ind hum lak de ziskrabellat en doar get ou givineu. ●(1970) GSBG 110. (Groe) givin, tr. «ongle.»
(2) fam. Paotr an ivinoù hir : le voleur.
●(1974) YABA 21.12. Mar ne vezè anaùet michér mad erbet dehon, ean e oè paotr en ivineu hir. ●(1974) LIMO 21 décembre. Paotr en ivineu hir, le gars aux ongles longs pour dire un voleur.
(3) Mab an ivin : racine de l’ongle.
●(1982) PBLS 201. (Langoned) mab an ivin, tr. «base de l’ongle.»
(4) Sole du cheval.
●(1732) GReg 872b. Sole de cheval, espece de semelle de corne beaucoup plus tendre que l’autre corne qui l’environne, tr. «Ivyn ar marc’h.»
(5) Serre d’un rapace.
●(1633) Nom 36b. Vnguis : ongle, la serre d’un faulcon : In accipitrum genere : Iuinou pe griffou vr faòcaun.
●(1897) EST 74. er spalhoér, digor é ivinieu.
(6) Pince de crabes, etc.
●(1633) Nom 43a. Acetabula, flagella, brachiar chelæ, forcipes, denticulari, citri, forcipata brachia cancrorum : pincettes des escreuisses, ou du scoprion : iuinou an cancret, pe an scorpiounet.
II. (botanique) Ivin kignen : caïeu d’ail.
●(1732) GReg 22a. Gousse d’ail, tr. «Van[netois] Ivin-qigneen.» ●(1744) L’Arm 9b. Cayeu d’ail, tr. «Ivin Quigneine.»
●(1876) TDE.BF 307a. Ivin-kignenn, s. m., tr. «Gousse d’ail.»
●(1909) BROU 214. (Eusa) ivin-kiñen. Ce dernier se dit aussi à Ouessant. ●(1934) BRUS 263. Une gousse d’ail, tr. «un ivin kignén, m.» ●(1935) FHAB Genver 38. eun ivin kignenn.
III. (en plt de qqc.)
(1) Griffe (de fer).
●(1869) FHB 253/346a. dispen he c’horf gant ivinou houarn.
●(1907) BSPD i 89. Goudezé é rogér é gorv, tu ha tu, get givineu hoarn.
(2) sens fig. Ivinoù an amzer : les griffes du temps.
●(1911) BUAZperrot 770. ne gouez ket dindan ivinou an amzer.
IV.
(1) Ober da ub. astenn e bevar ivin : abattre qqn.
●(1905) FHAB Gouere/Eost 111 (L) Y.-V. ar Gall. Pembroc'h a zav evit paea ar goall daol-ze, mes Geoffroy du Bois, gant eun taol all a ra d'ezhan asten he bevar ivin.
(2) Paeañ rik ha rik war an ivinoù : payer rubis sur l’ongle.
●(1766) MM 1442-1443 (Li) C.-M. Le Laé. O poa ranquet paea ar c'hi-sé / Ric a ric var an hivinou, tr. G. Esnault «Déjà vous deviez avoir payé ce chien-là, ric-à-rac, rubis sur l'ongle.»
(3) Sachañ war e ivinoù : se presser.
●(1935) ANTO 11 (T) *Paotr Juluen. Ha me d'ar gêr, o sacha war ma ivinou gant herr. ●18. Mari Gailharenn a c'houneze a veg troad, a sache war hec'h ivinou, evel ma vije bet an diaoul war he lerc'h.
(4) Bevañ diwar-bouez e ivinoù : vivre de rapine.
●(1732) GReg 782a. Vivre de rapine, tr. G. Rostrenenn «Beva divars boës e jvinou.»
(5) Bezañ paotr an ivinoù hir : être voleur.
●(1974) YABA 21.12 (Gi) J. Jaffre. Mar ne vezè ket anaùet michér vad erbet dehon, ean e oè paotr en ivineu hir.
(6) Krennañ e ivinoù da ub. :
●(1908) FHAB 135 (L) F. Cardinal. Penoz distroada ar franmasouned hag ober dezho krenna ho ivinou. ●(1909) FHAB Du 348 *Laouig Beg ar Spins. Satorgoaë, eme Lollo, er vech-man e vezo krennet o ivinou dezo. ●(1957) (T) *Jarl Priel AMAH 97. Ha diwar neuze ne baouezas ket da glask tro da grennañ e ivinoù d'ar Gall.
(7) Na vezañ bavet e ivinoù : être capable.
●(1982) LIMO 26 novembre (G) Job Jaffre. Mes penn e oè dehon ha dornet mad e oè. El ma vè laret : hennèh ne oè ket bauet é ivineu.
(8) Kaout gwad dindan e ivinoù : voir gwad.