Devri

kilhoroù

kilhoroù

plur.

I.

(1) (agriculture) Avant-train de charrue.

(1633) Nom 178a. Aratrum, arare : charruë : arazr, quillorou.

(1732) GReg 155a. Le chariot [de la charruë], tr. «Qüilhorou. ar c'hüilhorou.» ●(1752) PEll 502. Killorou, Kilhorou, & Kiliorou, Rouës de charruë. (…) Ces rouës, qui font un tour à droit ou à gauche toutes deux ensemble, outre leur tour perpendiculaire, sont distinguées par là des autres rouês qui ne tournent que d'une manière. (…) Quelques-uns donnent de nom à tout le devant de la charruë où sont ces rouës.

(1857) CBF 102. Killourou, m., tr. «Avant-train de charrue.» ●(1867) MGK 93. Ne anavez zo-ken peul-karr dioc'h killourou. ●(1869) SAG 152. an alar gant ar c'hilourou. ●(1888) SBI II 118. Eun diouscouarn deus ma mestrès a ra d'ei calz a enor / Rac na n'int ket nemeur brassoc'h ewit n'ê diou rod killor, tr. «...que les deux roues d'un avant-train.» ●(1889) CDB 174. D'ober ann dro d'hi lapenno / Zo danvez diou rod killoro, tr. «Pour accomplir un tour à ses lèvres – c'est (il faut) de quoi faire deux roues de devant.» ●(1896) GMB 530. pet[it] tréc[orois] kulhoro, kuyoro.

(1919) DBFVsup 39b. kirioleu (Pl[uméliau] 3 syll[abes]), avant-train de charrue, à M[eslan] killoreu, vers Lor[ient] kireu. ●(1932) BRTG 119. Ér porh, éh oè a stèu, édan en amzér, arèreu, kiri, kirioleu, karikelleu.

►[au plur. après un art. ind.] Ur c'hilhoroù : avant-train de charrue.

(18--) MIL.k 80. Eur c'halvez a raio eur c'har / eur c'hillorou, eun alar.

(2) par ext. Avant-train d'un canon.

(18--) SAQ I 94. ar c'hanoliou a zihun var ho c'hillourou dir.

(3) sens fig. [au plur.] Jambes

(1906) BOBL 06 janvier 68/2b. Bi a dennaz e gillorou ac'hano. ●(1908) FHAB Even 173. cas va c'hillorour (sic) d'an Amerik. ●(1909) KTLR 163. N'oa ket stard var he gillourou. ●(1909) BROU 213. (Eusa) Killoúrou A Ouessant, où la charrue est inconnue, ce mot se dit des jambes : Me zavo da gillourou d'id. C'est du style familier. ●(1949) KROB 14/10. Met da benn d'an traoñ, ha da gilhorou en êr ! ●(1960) BLBR 128/19. Eur banne gwin, na daou, na tri ne lakeont ar hilhorou da horjella.

II.

(1) Bezañ (start, sonn, plom) war e gilhoroù : sain, fort…

(1909) KTLR 163 (L) K. Jezegou. N'oa ket stard var he gillourou. ●(1958) BRUD 4/41 (L) *Mab an Dig. Job, avad, a jomas sonn war e gilhorou. ●(1958) BRUD 5/34 (L) *Mab an Dig. N'edo ket re blomm mui war e gillorou, ar paour-kêz Job. ●(1970) BHAF 24 (T) E. ar Barzhig. Hep beza rust, e oan deut memez tra da veza eur paotrig startoh war e gillorou. ●41. Eur frañjolenn a blah, sonn war he hillorou ha turgnet rust en eun tamm koad kalet. ●54. Uhel-vent ha rollet mad e oa ar hoziad, sonn hoaz war e gillorou. (+126, 162, 309.)

(2) Bezañ sonn war e gilhoroù evel ur c'hilhog : très droit.

(1950) KROB 25/6 (L) J. Seite. Paol a zistroas en eun taol etrezek e wreg, sounn war e gilhorou evel ur c'hilheg.

(3) Sachañ e gilhoroù gantañ : s’en aller.

(1962) BRUD 16/34 (T) E. ar Barzhig. Ahanta, grêt ar marhad, sach da gillorou ganit ha hast buan echui an tour.

(4) Lakaat sav dindan kilhoroù ub. : mettre des bâtons dans les roues à qqn.

(1931) VALL 665. Mettre les bâtons dans les roues à qqn, tr. F. Vallée «lakaat sao dindan kilhorou u. b.»

(5) Lakaat aer en e gilhoroù : s’en aller rapidement.

(1935) CDFi 2 novembre *Ab-Sulio. Alle ! Rouzegan, astenn da garavellou ha laka ear en da gillorou !

(6) Treiñ e gilhoroù : s’en aller, tourner le dos.

(1924) NFLO. S'en aller. tourner le dos, tr. Loeiz ar Floc'h «trei o c'hilhorou

(7) Bezañ karr pe gilhoroù : voir karr.

(8) Bezañ karr ha kilhoroù : voir karr.

(9) Lakaat an arar a-raok ar c'hilhoroù : voir arar.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...