adv. & conj.
I. Adv.
A.
(1) Aussi bon, aussi bien.
●(1499) Ca 48b. Coulous. g. tant bon vide in mat.
●(1659) SCger 122b. il vaut autant iouer que dormir, tr. «couls eo c'hoari euel cousquet.»
●(1855) TOB 2. Celui-ci est tout aussi bon, meilleur même, tr. «He-man a zo ker kouls all, koulsoc'h zo-ken.»
(2) Bien, bon.
●(1710) IN I 429. peguer couls bennâc e c'halle beza. ●(17--) CT Acte II 959. O doue, coulset mestres hon boa ni rancontret ! tr. «Oh ! Dieu, la bonne maîtresse que nous avions rencontrée !»
●(1911) BUAZperrot 151. kenteliou eun tad, n'eus forz pegen koulz e vezint. ●(1936) LZBl Du/Kerzu 435. an dud yaouank-se, a anzave outo, n'eus ket c'hoaz keit-se, o devoa debret kig tud, ha da glask digarez, a lavare gant ur mousc'hoarz : «O Tad, ar c'hig-se oa ker kouls !!!» ●(1923) KNOL 81. Hag an holl dudou keiz-se a jomme mantret o welet peger koulz e c'helle ar sorser lenn en o buhez.
(3) Presque.
●(1915) HBPR 79. ne vije koulz den o selaou ar prezeger.
B. [en locution]
(1) Koulz pe well =
●(1866) FHB 53/6a. o vrus-cana coulz pe vell, eur c'houblat benag euz eur c'hantic.
●(1925) BUAZmadeg 636. ambrega an armou koulz pe vell, hag ar brinsed euz he renk.
(2) Bezañ koulz da = ken barrek da vezañ.
●(1939) MGGD 25. met te, Levenez garet, a zo koulz da waz hag an hini gouesta eus va mibien.
(3) Koulz tra : autant.
●(1877) FHB (3e série) 26/210b. Coulz tra e deomp neuze devi eun tam butun. ●(18--) SAQ I 260. koulz tra eo d'in mervel.
●(1915) HBPR 183. Koulz tra deoc'h, kas aneho ho diou ganeoc'h. ●(1923) KNOL 311. Kouls tra d'in mont d'he c'herc'hat. ●(1977) PBDZ 1091. (Douarnenez) kouzl tra din mont da weler, tr. «autant que j'aille voir.»
(4) Koulz all : aussi bien.
●(1907) AVKA 68. Ar pez a ra an Tad, ar Mab en gra koulz-all. ●132. koulz-all, neb am deb, an evo bue drehon. ●271. Koulz-all e kemeras an hanab da fin ar pred. ●276. Pa gredet en Doue, kredet koulz-all enon... ●(1915) HBPR 92. Koulz all, emezhan, ni fell d'eomp er barrez-ma, kaout digor hon iliz ha derc'hel d'hor beleien. ●(1923) AAKE 60. Ne vezo ket dizentet ouzit. Malloz koulz all d'an hini a glaskfe ober ! ●88. Ne c'hellen ket, koulz all, lezel anezan da zistrei da Lez an Even. ●96. Da vadou a vezo lezet ganez ivez, hen toui a ran koulz all ! ●(1931) VALL 47b. aussi bien, d'autre part, tr. «kouls all.» ●534. d'autre part, d'ailleurs, tr. «kouls-all.» ●(1936) PRBD 41. Kouls all, tud zo hag a ve uhel an dour enno, evel a ve lavaret, skuilh a reont daelou evit an disterra tra. Tener int. ●(1949) KROB 18-19/12. Kouls all, ma embannomp ar ganaouenn-mañ, n'eo ket abalamour m'he defe talvoudegez…
(5) Pratiquement.
●(1909) TOJA 38. Koulz hag achu 'oant pa oan deuet ac'hane. ●(1926) FHAB Meurzh 98. Goude ma oa koulz ha sur da zont da vat. ●(1933) IVGV 42. a drugare Doue, he c'havo e-berr koulz ha pare.
(6) Koulz ha : aussi bien que.
●(1710) IN I 64. me hac'h abandon couls ha da oll bompou.
●(1829) HBM 5. evel m'er gouzoc'h coulz ha me.
●(1925) FHAB Mae 195. kempenna ma c'hell e ra, koulz ha me, gand an nebeut hon eus. ●(1927) TSPY 25. me gantifi ac'hanoc'h da gavout d'ho merc'h eur pried koulz ha me.
(7) Koulz lavarout : pour ainsi dire.
●(1857) CBF 48. Brema e ouzoun va c'hentel, he gouzout a rann dreist penn va biz, koulz lavaret, tr. «Maintenant je sais ma leçon, je la sais sur le bout du doigt, à bien dire.» ●(1870) MBR x. Ar galleg-ze, klevit, a zo gweach eilgeriet, koulz lavaret, oc'h ar brezouneg.
●(1903) MBJJ 236. mont a ra war rauk kazi hep sevel na disken, hag a-stlej, koulz laret. ●(1910) MAKE 79. rag e kear n'eus, kouls lavaret, nemet lipouzerien. ●(1911) SKRS II 70. entana ac'hanomp koulz lavaret gant tan he garantez. ●(1936) LVPR 91. An drailhou gwez-se, na dalvezont, kouls lavaret netra.
II. Loc. conj. Koulz ha pa : comme si.
●(1783) BV 1342. e comeran hardison couls ha pa uen quapap. ●(17--) SP III 1138. E qemeran hardisson couls a pa ven capabl / Abeurs an Actoret da ho trugarecat, tr. «je prends la hardiesse, comme si j'en étais capable, / de vous remercier de la part des acteurs.»
●(1911) RIBR 41. oc'h harpa e vreac'h war [e ?] skoaz koulz ha pa vije bet eur mignon d'ezan. ●63. Dont a reas eus ar gador-goves, evel ma teu ar gristenien, koulz ha pa ne vije bet netra nevez ebet. ●(1914) MAEV 120. koulz ha pa vije bet eur fagoden.