[mbr pennad, brpm pennad, pennat < penn + -ad]
m., interj. & adv. –où
I. M.
A. (en plt de qqn)
(1) Pennad : ce qu'il y a sur la tête, dans la tête.
●(1633) Nom 16a. Coma, crinis, capillus, capillitium, cæfaries, pilus : cheveul, perruque, cheuelure, poil : perruquen, bleuen, cheueluren, pennad caezr á bleu.
●(1876) TDE.BF 505a. Pennad, s. m., tr. «La plénitude de la tête.»
●(1931) VALL 736b. plein la tête, tr. «pennad m.»
(2) Idée.
●(1659) SCger 86a. opiniastrise, tr. «pennat.» ●opiniastrement, tr. «dre vr pennat.» ●90b. pensée, tr. «pennat.» ●163b. vr pennat endeus quemeret, tr. «il a pris vne opinion.»
●(1861) BSJ 152. Ur huéh ma crog é mab-dén ur pennad benac, n'en dé quet caër en distag a zoh-t-hou. ●168. Er pennadeu e guemérer e barra liès doh er huirioné a zischen ér galon.
●(1910) ISBR 65. E bennad ne oé ket fall marsé ; er péh e hras aveit er has de ben e oé fal a dra sur. ●66. Donet e hré pennad Konomor de vad.
(3) Lakaat, plantañ, bountañ, c'hwezhañ pennadoù en ub. : loger, fourrer des idées dans la tête de qqn.
●(1894) BUZmornik 729. planta pennadou er bobl a enep Simon ha Jud.
●(1910) ISBR 205. Tro-ha-tro dehon ne oé nameit Sauzon e zalhé de huéhein pennadeu énnon enep de Vreih. ●206. Sauzon é huéhein pennadeu é Jili. ●(1911) BUAZperrot 43. lakeat pennadou ennan gant an dud a veze war e dro. ●(1929) FHAB Mezheven 202. ar roue e-unan, a veze laket pennadou ennan gand e dostennerien. ●208. ar roue Charlez VII a veze laket pennadou enna. ●(1996) GRVE 86. gweled a ran zo bet boutet pennadou ennout gant tud hag a lavar tremen heb paeañ.
(4) Caprice.
●(1659) SCger 16b. boutade, tr. «pennat.» ●(1732) GReg 113a. Boutade, caprice, tr. «Pennad. p. pennadou. Van[netois] peennad. p. eü.» ●(1744) L'Arm 36a. Boutade, tr. «Peennatt.. adeu.» ●45a. Caprice, tr. «peennatt.. adeu. m.» ●(1767) ISpour 249. pep unan a nehai ne heli meit é béennat ha fantasi. ●(1792) HS 118. ur map (...) cruél dangeruss, à gauss dé bennadeu.
●(1856) VNA 159. par caprice, tr. «dré bennad.» ●(1876) TDE.BF 506a. Pennad, s. m., tr. «Caprice, fantaisie bizarre, boutade.»
●(1905) IMJK 308. Nen dé ket ur pennad benak, nag en hoant de huélet treu neùé. ●(1925) VINV 9. distroein hoah d'ul léh em boé kuiteit dré bennad.
(5) Chapitre.
●(1876) TDE.BF 506a. Pennad, s. m., tr. «chapitre d'un livre.»
(6) Bezañ e pennad : se soucier.
●(1912) BUAZpermoal 130. da rei da anaout d'ezan ne oa ket en pennad da chom ken er manati. ●134. Gwerok, da gentan, ne oe ket nemeur en pennad da ze. ●147. ne vijent ket en pennad da rannan o gouiziegez gant ar re-all.
(7) = (?).
●(1907) AVKA 310. Med dindan ar pennad, e kerz ha ma talc'he unan da vlasfemi (...) Egile a rebechas a c'heno mad.
(8) Kas e bennad da vad : mener son dessein à terme.
●(1939) KOLM 26. Ne fonnas ket dehè kas ou fennad de vad.
(9) Serriñ ur pennad : s'enrhumer.
●(1907) VBFV.fb 36b. enrhumer (s'), tr. «cherrein ur pennad.»
B. (en plt de qqc. qui a rapport au temps)
(1) Pennad ebet : jamais, à aucun moment.
●(1911) BUAZperrot 667. ne veze pennad ebed dibreder. ●448. ne veze pennad ebet dievez. ●(1928) LEAN 43. an ene n'eo bet, pennad ebet, dilezet gant Doue.
(2) Moment, laps.
●(1867) MGK 17. gortozit eur pennad ! ●(1874) FHB 493/182b. ar beleg a c'houlennas paouez outhan eur pennad. ●(1876) TDE.BF 506a. Pennad, s. m. C[ornouaille], tr. «Moment, instant.» ●(1880) SAB 221. ar pennadic poan-se.
●(1924) ZAMA 17. ober eur pennad c’hoari-boulou. ●(1959) TGPB 65. Ur pennad brav e vanas an daou ofiser tal-ouzh-tal, an eil o sellout a-bik ouzh egile, hep distagañ ur ger.
(3) [devant un v.] Moment de.
●(1659) SCger 33b. course, tr. «pennat redec.» ●163a. pennad redec, tr. «course.»
●(1860) BAL 23. ober ur pennadic lenn. ●240. e rean pennadouigou discuiza. ●(1876) TDE.BF 506a. Ober eur pennad gouela, tr. «pleurer quelques instants.» ●(1894) BUZmornik 469. goude beza great eur pennad medita.
(4) Quelques (années).
●(1889) SFA 171. a benn eur pennad bloaveziou, ar Zant en em ziskouezaz da zaou euz he vreudeur.
(5) Ober, distagañ ur pennadig (kousket) : faire un somme, une sieste.
●(1910) MAKE 86. Herve Stroalleg a zistagas c'hoaz eur pennadig kousket. ●(1993) MARV xi 4. Me 'zo o vond d'ober eur pennadig.
(6) Na vezañ pennad ebet = na vezañ pell.
●(1934) KOMA 39. ha chacha ar c'harr war an hent bras, n'eo bet pennad ebet. ●40. N'eo ket bet pennad ebet evit rei 2 lamm all d'ezan. ●41. Ar paotr 14 vloaz n'eo bet pennad ebet evit rei lamm d'e gamarad.
C. (en plt de qqc.)
(1) Morceau de qqc. de long et cylindrique, tronçon.
●(1774) AC 32. eur pennat boussellen tano, tr. «une portion d'intestin grêle.»
●(1857) CBF 44. Pegemend ar pennad korden-ma ? tr. «Combien ce bout de corde ?» ●(1868) SBI I 263. eur pennadic golô, tr. «un petit bout de chandelle.» ●(1878) EKG II 21. eur pennadik goulou koar. ●53-54. o amaro va fennad goulou. ●(1896) GMB 478. pet[it] Trég[uier] pennad m. bout (de bougie, etc.).
●(1902) PIGO I 179. eur pennad dimeuz ar skourje.
(2) (Bout) de chemin.
●(1732) GReg 295b. Il y a une fort grande distance d'ici là, tr. «ur pennad-bras a hend a so ac'halen dy.»
●(1829) HBM 5. ur pennadic mad a hent hon eus da ober. ●(1868) KMM 99. ober ur guall bennad ent. ●(1889) ISV 155. ar c'hras da veza renet gant sant Josepj en eur pennad beach.
●(1900) MSJO 168. Eur pennadik dious kear Heliopolis. ●(1902) PIGO I 4. Êt an daou-man en hent, Yann war-lerc'h, Pipi eur pennadig a-raog. ●(1911) SKRS II 141. eur pennad mad euz an aod.
(3) Tronçon (de route, de voie, etc.).
●(1907) BOBL 06 juillet 145/3b. ar pennad hent-houarn a ia deuz Ploueskat da Gastell-Paol.
(4) Pan (de mur).
●(1732) GReg 688b. Pan, partie d'un mur, tr. «Pennad moguer. p. pennadou moguer.»
●(1882) BAR 231. eur pennad moger a gouezaz var unan euz ar vecherourien hag he flastraz.
●(1994) BRRI 85. pennadoù bras eus ar vri a oa kouezhet e-touez an traezh.
(5) (botanique) Pennad barroù : ramure.
●(1849) LLB 795-796. Ur fawen (…) / ged hé fenad bareu.
II. Interj. & Loc. interj.
A. Interj.
●(1957) BRUD 3/11. «N'out ket re skuiz ?» / «Tra an oll ! Da ugent vloaz, pennad !» ●(1958) BRUD 5/47. Pennad ! emeve, petra 'hoari ganti! ●(1964) BRUD 18/19. Eun den eveldoh, pennad ! Eun den hag en- deus brud da veza dispont... ●39. N'oun ket pounnergleo, pennad ! ●(1973) KOBL 194. (Plougerne) O ! soubenn vat veze, pennad !... ●(1978) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 19/18. Med el liorz amañ n’ez eus ket a wez, ha koulskoude, pennad ! ez eus gwriziou an hanter re !
B. Loc. interj.
(1) Pennad torgenn !
●(1964) BRUD 18/31-32. Pegwir emañ an Aotrou Person oh overenna e rankan gedal. Pennad torgenn ! Amañ eo kalz re hir an interamañchou.
(2) Pennad gal !
●(1958) BRUD 4/26. Traou distrantell, pennad gal ! ●41. Job ! Job ! Respont ta, pennad gal ! ●48. Ar strobinellou ! Me o hlev, pennad gal !
(3) Pennad gac'h !
●(1936) BREI 441/2b. Pennad gac'h ! N'eo ket ret mont da Bariz evit deski galleg spagn evelse !
(4) Pennad ganast !
●(1975) UVUD 66. (Plougerne) o pennad ganañst !… Ar rehe doa o klask laeres an dud. ●166. O ! pennad ganañst ! pije gwelet ar re-he o tic'hwista !
(5) Pennad putenn !
●(1975) UVUD 76. (Plougerne) Poan e vehe !… O pennad puten ! pa jonjan, ar boan a vehe memestra.
(6) Pennad kroc'hen !
●(1960) BLBR 124/19. Koulskoude, pennad-krohen ! n'ont (sic) ket eun dimezellig !
III. Adv.
(1) A-bennadoù : par moments.
●(1774) AC 183. ret eo ober an operation ma neubeut-a-neubeut, ac a bennadou mes ep re a ners.
●(1872) ROU 90a. Par intervalles, tr. «a bennadou.» ●(1876) TDE.BF 506a. A bennadou, tr. «par moments.» ●(1880) SAB 116. e veler a bennadou, etre daou benn ar bloaz, ar braz eus ar pez en d-euz grêt ha lavared Jesus-Christ.
(2) Dre bennad : par caprice.
●(1831) RDU 106. ne zeliér quet na gobér na lezel en exerciceu-zé dré bennad, dré fantasi. ●(1856) VNA 159. par caprice, tr. «dré bennad.»