Devri

redek / redet / reget

redek / redet / reget

v. & adv.

I. V. intr.

A. (sens de déplacement)

(1) Courir.

(1499) Ca 49a. Cours. vide in redec. ●173b. Redec. g. courir. ●(1633) Nom 49a. Tipula : espece d'araigne legere courant sur l'eau : vr spes á quifniden á ret buhan voar an dour. ●117b. Calopodium ferratum : sabot de glace : bottou da redecq voar an scorn.

(1659) SCger 169a. redec p. redet, tr. «courir.» ●(c.1680) NG 1810. Tri blé hanter e redou. ●(1732) GReg 225a. Courir, tr. «Redecq. pr. redet. Van[netois] rideecq

(1878) EKG II 12. reded euz an eil goaremm enn eben.

(1928) TAPO 8. Mont a-hont, dont aman, redet a gleiz hag a zehou ha poania evel an drouk-spered.

(2) Redek war-lerc'h : courir après, poursuivre.

(1659) SCger 95b. poursuivre, tr. «redec voar lerc'h

(1878) EKG II 11-12. al louarn o reded varlerc'h ar c'had pe al lapin.

(3) (sport) Redek war : courir sur (telle ou telle distance).

(1942) FHAB Du/Kerzu 224a. unan eus pep strollad a red war gant metr.

►[empl. comme subst.] Ar redek : la course à pied.

(1936) ONEN 32. an hini barreka war ar redeg.

B. par ext.

(1) Aller vite.

(1849) LLB 444-445. kogus ar en amzer, / É ridek. ●545-546. Er hogus e zeval, e chanj én ur vrumen, / En ur razein en doar e rid hag hum zispen.

(2) Aller et venir.

(1878) EKG II 185. Hennez a veze noz-deiz o reded a-hed an aot.

(3) Partir.

(1894) BUZmornik 881. raktal e oue laosket ar prizounier da redet.

(4) Vaguer, errer.

(1659) SCger 122b. vaguer, tr. «redec

(5) Avoir la diarrhée.

(c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms ii. le vin dous donne la foire, tr. «er güin dous, gün neüe a laca de redec, era er red coff', e ra er foüerel, er foueriguel a lausq' er c'hof.»

C. sens fig.

(1) Bouillir.

(1910) MAKE 97. ar zouben, tiz warni, o redek hag o kantren.

(2) Redek war-lerc'h : courir après, rechercher.

(1904) KANngalon Du 245. redet varlerc'h ar blijadur, rastellat arc'hant.

II. V. intr.

(1) Couler (en plt d'un liquide, d'un cours d'eau).

(1633) Nom 144a. Tegula deliciaris : de laquelle coule l'eau : pen an san pe á hiny è ret an dour. ●239b. Elices, colliquiæ, silci aquarij : rayons pour escouler l'eau : hanchou, pe canyou en dour (lire : douar) da ober dan dour redecq. ●Alueus, canalis : conduit d'eau, escuyer, tuyau : vn canol pe dre læch ez ret an dour. ●245b. Flumen viuum, perenne : l'eau qui court tousiours : an dour á ret bepret.

(1659) SCger 33a. couler, tr. «redec

(1849) LLB 582. A ridek ér goehieu en deur e arsawé. ●(1861) BSJ 217. er riolen a Cédron, péhani e rid é soug manné Olivèd. ●(1872) FHB 408/341a. meur a zaelaouen a redaz e kuz. ●(1889) ISV 466. me fell din guelet a dost penauz e red ar voas dour a velan du-ze !

(1907) PERS 217. ar goaziou dour o redek ken flour. ●(1921) BUFA 166-167. É gonzeu berùidant e lakas éleih a zareu de ridek.

(2) Redek gant : couler le long de.

(1728) Resurrection 1462. Daero ma daou lagad aret gant ma diou jot.

(3) Couler (en plt d'argent).

(1633) Nom 204a. Missilia : l'argent qu'un Prince seme : an archant á hat an Prinçc ha lacquaff da redec.

(4) =

(1907) FHAB Here 228. Piou 'c'hoar e red ar stered gant kement a fouerez hag an heol, hag ho deus eveldhan hadet euz ho danvez du-man du-hont en oabl ?

(5) (en plt du temps) Passer.

(1854) PSA I 8. caër en dès bet en amzér ridêc adal er pèn quetan ag er grechéneah betac omb.

III. V. tr. d.

A. (sens de déplacement)

(1) Faire courir.

(1633) Nom 132b. Hippodromus : lieu ou baille où on fait courir les cheuaux : plaçen da redec ha da picquat an rounçeet.

(2) Courir, parcourir (le monde, etc.).

(1557) B I 379. An bet a calet ez rede / (…) / Na dale muy ne deuruihe, tr. «elle courait vite le pays (…) et sans consentir à s'arrêter.»

(1856) VNA 164. C'est (…) le sort de ceus qui aiment mieux courir le pays, tr. «Hennéh-é (…) partage er ré e vé gùel guet-hai ridêc bro.»

(1910) MAKE 23. D'an amzer-ze, Yan ar Bombarder, a rede ar vro, brudet dre ma veze dalc'hmad o vont eus an eil maner d'egile. ●(1911) BUAZperrot 365. Redet a rea Breiz eus eur penn d'egile. ●(1920) LZBl Du 422. deuet da veza skuiz o redek bro. ●(1921) PGAZ 5. redet ar mor braz ha paka pesked. ●(1922) KANNgwital 234/380. laëroun a ioa d'an ampoent o reget ar vro.

(3) Redek e hent : décamper.

(c.1802-1825) APS 133. el er vugulion lache hont, peré e lausq ou deved hac e rid ou hent, a pe uélant er bleï.

(4) Fréquenter (un lieu).

(1878) EKG II 173. o reded an hostaleuriou hag an tavarniou.

(5) Redek e reuz : vivre sa vie.

(1924) BILZbubr 41/946. Pa vi brasoc'h, kosoc'h, da dro a deuio, hag evelte ec'h i da redek da reuz. ●(1925) BILZ 155. Lavaret penôs ar marc'heg ac'h aio adarre da redek e reuz da Vontroulez, da Roazon ha da Bariz… ●178. Bilzig ac'h aio hep dale da redek e reuz, da heuilh e ouienn.

(6) fam. Redek e revr : bourlinguer.

(1957) AMAH 240. war a gave din tra-walc'h am boa redet va reor diouzh eil penn ar voulouenn bri-mañ d'egile.

(7) (sport) Redek ar vell : jouer à la soule.

(1896) GMB 402. redec-ar-vel, jouer à la soule, à Lézadrieux, etc.

(8) Poursuivre.

(1923) FHAB C'hwevrer 55. eul lestr armet gant kanoliou evit redek ar Zôzon.

►[au passif]

(1847) FVR 40. Ne oant heskinet ha redet nemed e leac’h ma oa Sitoianed vraz.

(1883) MIL 252. peseurt surentez a zo evit eun den redet gant tud fallakr hag ho deus touet he laza.

(9) Redek ar post : courir la poste.

(1659) SCger 95a. courir la poste, tr. «redec ar post.» ●(1732) GReg 742a. Courre la poste, tr. «redecg ar post

B. (faire couler)

(1) Couler (un métal).

(1633) Nom 175b. Lacus : où coule l'argent fondu : en læch ma reder an archant.

(1732) GReg 480b. Couler la gueuse du grand fourneau dans le sable, tr. «Redecq an houarn.»

(2) Redek ar c'houez : couler la lessive, la buée. voir kouez .1

C. Parcourir, lire.

(1860) BAL 76. Evelse e redan levr ar scritur sacr.

IV. Adv.

A. A-redek.

(1) En courant.

(1580) G 1070. Ez ouf duet a redec, tr. «Je suis venu en courant.»

(1787) BI 176. Ur vandenn bugalé (...) ë-yass à ridec forh scontet ér Chapel.

(1861) BSJ 184. Marthe (…) e yas a ridèc én arben dehou é tifronqual guet hé halonad chagrin. ●(1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 177. Tud gouév e zas a ridêc aben d'emb.

(1900) LZBg 57 blezad-1 lodenn 39. hag e fard a rideg én tiér. ●(1964) LLMM 107/413. Noblañs a oa aet, a-redek, da goachañ d'e gav.

(2) Promptement.

(14--) Jer.ms 261. Ret eo ez meruhet a redec, tr. «Il faut que vous mourriez promptement.»

B. En ur redek : (parler une langue) couramment.

(1638) Peiresc 7-10. Quement langaich à so er bet / Italien, Latin ha Grec, / Islanrd, Sauxnec ha Brezonec, / Och eux compset en eur redec, tr. «Toutes les langues qui existent en ce monde / Italien, latin et grec, / Iralndais, anglais et breton / Vous avez parlé couramment (mot à mot : en courant.»

V. Loc. verb. Redek ha diredek.

(1) Courir ça et là.

(1732) GReg 225a. Courir ça & là, populairement, courailler, tr. «Redecq, ha diredecq

(2) Circuler.

(1732) GReg 169b. Circuler, parlant du sang, tr. «redecq ha diredecq

VI.

(1) Redek evel ur c'had : voir gad.

(2) Redek ar c'had : voir gad.

(3) Redek evel un dremedal : voir dremedal.

(4) Redek evel ur c'hi difelc'het : voir chas.

(5) Redek evel ur c'hi klañv : voir ki.

(6) Redek evel un tenn : voir tenn.

(7) Redek evel an avel : voir avel.

(8) Redek e reuz : voir reuz.

(9) Redek e revr : voir revr.

(10) Redek ar c'hwitell : voir c'hwitell.

(11) Redek an angouitenn : voir angouitenn.

(12) Redek ar c'haritell : voir karitell.

(13) Redek ar yar : voir yar.

(14) Leuskel gedon da redek : voir gedon.

(15) Aet eo ar moc'h da redek : voir moc'h.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...