Devri

soubenn

soubenn

f. –où

I. (cuisine)

A.

(1) Soupe.

(1499) Ca 187a. Soubenn. g. souppe en pot. ●(1633) Nom 55a. Ius, iusculum : broüet, du ius, potage commun : souben, quefallen, potaig commun.

(1659) SCger 95a. Potage, tr. «souben.» ●113a. soupe, tr. «souben.» ●172a. souben, tr. «soupe.» ●(1732) GReg 56b. Une assietée de soupe, tr. «Un açzyedad soubeñ.» ●881b. Soupe, potage, tr. «Soubenn. p. soubennou. Van[netois] soubeènn. subeenn. pp. éü.» ●(1790) MG 276. ur scudellad-vad a subèn.

(1838) OVD 163. ean e zaibré ou restageu suben. ●(1878) EKG ii 283. pod ar soubenn. ●(18--) ADBr LXVIII ha LXIX 1961-1962.">AID 456. en eur brepari da zebi va souben, tr. «me préparer à souper.»

(1906) KPSA xvi. souben dom evit o c’hoan. ●(1907) PERS 16. eur skudellad souben domm. ●(1907) VBFV.bf 71a. souben, f. pl. neu, tr. «soupe, potage.» ●(1911) BUAZperrot 366. souben ar c’haol, an irvin, pe ar fa. ●(1939) RIBA 62. é ma ret tañoat (...) ur souben goudé ur souben...

(2) Soubenn rous, soubenn ar rouz : soupe à l’oignon.

(1973) LBFR 63. Souben rouz da verenn, soubenn rouz da goant. ●(1978) BAHE 97-98/59. soubenn ar rouz : soubenn graet gant an ognon, soubenn an ognon, soubenn ar vezvierien !

(3) Soubenn bevin : pot-au-feu.

(2005) SEBEJ 69. (Ar Yeuc’h) D’autres parents (…) partageaient notre souben beven, pot-au-feu.

(4) Soubenn ar c’hig, soubenn-gig : pot-au-feu.

(1633) Nom 56a. Turundæ, fartilia, offæ : apast : vr pez quicq, quement tra á vez massiff eguis pastezyou, souben-quicq.

(1942) DADO 11. Ya vat, hag eur verenn diouz ar c’henta am eus bet : soubenn ar c’hig, ha goude eur pikol plaïsenn, rouzet’barz an amann.

(5) Soubenn ar gwin : soupe au vin.

(c.1500) Cb (d’après GMB 635). Soubenn en guin «souppe en vin». ●(c. 1501) Lv 235/123. soben a (lire : an) guin gl. rippe.

(6) Soubenn dre bebr : soupe au poivre.

(1557) B I 43. Vn souben dren pebr a dibriff, tr. «Je mangerai une soupe au poivre.»

(7) Soubenn mel : soupe au miel.

(1633) Nom 55b. Offa, melle saporata : soupe de miel : souben mèl.

(8) Soubenn mañsoner : soupe épaisse.

(1943) FHAB Meurzh/Ebrel 269. Soubenn mansoner = soupe épaisse.

(9) Trempañ ar soubenn : tremper la soupe.

(1732) GReg 937b. Tremper la soupe, tr. «Trémpa ar soubenn, ou, ar podaich.»

(10) Soubenn pouloud : soupe de légumes et de boules de pâte.

(1985) OUIS 243. soubenn pouloud, soupe de légumes avec des boules de pâte (la pâte étant celle du farz oaled) que l’on verse sur le pain.

(11) Soubenn chaodell : soupe de pain noir.

(1985) OUIS 243. soubenn chaodel, tr. « soupe de pain noir ».

(12) Soubenn al laezh : soupe au lait.

(1530) J 200b (Resurection). A pep tra ha yer ha goazy / Rac tremenydy chetu y hoaz / On bezo ouz tremen henoaz / Entromp gret crenn soubenn en laez, tr. « Toute espèce de choses, des poulets, des canards, car, les voyageurs, les voici, et il nous en arrivera d’autres ce soir ici ; faites vite de la soupe au lait. »

B. [soupes humoristiques] Soupes avec rien d’autre ingrédient que de l’eau.

(1) Soubenn ar c’hernioù brennig : la soupe aux cornes de berniques.

(1889) CDB 108. souben ar c’hernio brinik, tr. «la soupe aux cornes de berniques.»

(2) Soubenn an ibil haleg : soupe aux chevilles de saules.

(1872) DJL 49. nemet re-aliez ve soubenn an ibill-halek.

C. sens fig.

(1) Empoignade, échauffourrée.

(1882) BAR 209. Neuze ec’h en em daolaz gant he dud var an enebourien. Tomm a oe ar zouben.

(1910) MAKE 8. Aman ez eus eur gwall-zouben da gaout !

(2) (météorologie) Soubenn chas : averse de grêle.

(1919) DBFVsup 64a. souben chas, tr. «averse de grêle.»

(3) Soubenn gaoc’h : brume très épaisse, purée de pois.

(1970) BHAF 131. Eun deveziad war he hed or-boa tremenet evelse e-barz ar zoubenn gaoh-se.

(4) Ober soubenn dreut : se serrer la ceinture.

(1859) MMN 80. an arc’hant a deui goude m’ar deus leac’h ; a ma na zeu ket, e vezo great souben dreut.

II. Loc. interj. ; juron. Mil soubenn laezh ! : mille soupe au lait !

(1907) DIHU 29/454. na fachet ket ken és, mil souben-leah !

III.

(1) Kaout soubenn : avoir des difficultés...

(1908) PIGO II 124 (T) E. ar Moal. Toreben ! emean; skipailh ! lakipoted ! Aman... 'po zouben... ha hini zal !... ●(1910) MAKE 8 E. Crocq. Aman ez eus eur gwall zouben da gaout !

(2) C'hwezhañ en e soubenn : commencer à vieillir (à s’essoufler).

(1958) ADBr LXV-4 528 (K An Ospita l-Kammfroud). O kommans c'hweza en e zoubenn ema, heb dale e hello mond da bourmen e gozni, tr. Ch. ar Gall «il commence à vieillir (à s'essoufler)...

(3) Tarzhañ a ra ar soubenn : se fâcher.

(1958) ADBr LXV-4 528 (K An Ospital-Kammfroud). Tarzet eo ar zoubenn (etre an daou vreur), tr. Ch. ar Gall «les deux frères se sont fachés.»

(4) Trenkañ (-aat) a ra ar soubenn : les choses se détériorent.

(1908) KMAF 45 E. Crocq. Evit doare (...) eo trenket ar zouben er Marok. ●(1966) BRUD 30/15 (T) E. ar Barzhig. Mond a ree ar zoubenn war dreñkaad gand ar Wehrmacht. ●(1970) BHAF 30 (T) E. ar Barzhig. Med eur wech er-maez ha trugarekaet ganin va mignon, e teuas an trichin warlerh ar pour hag e trenkas ar souben. ●(1970) BHAF 240 (T) Ernest ar Barzhig. Ya, war drenkaad ez ee ar zoubenn. ●(1970) BHAF 246 (T) Ernest ar Barzhig. Trenki a ra neuze ar soubenn. ●(1981) ANTR 96 (L) *Tad Medar. Sklear eo koulskoude e trenko buan ar zoubenn, ma teu ar memes hini bemdez da graouia ar vioc'h.

(5) Lakaat ar soubenn da drenkañ : faire que les choses se détériorent.

(1981) ANTR 141 (L) *Tad Medar. Eur pennad-skrid embanned e Feiz ha Breiz, gand unan euz pôtred ar C'helh Keltieg, a lakas ar zoubenn da drenka.

(6) Trenk ar soubenn etre : relations mauvaises.

(1986) PTGN 20 (L) *Tad Medar. Arabad beza souezet e vije treñk ar zouben etrezo abaoe.

(7) Ober soubenn gozh :

(1959) MVGK 18 (Ki) P.-J. Helias. Ma houmanant diweza ganeoh. Mond a ran kuit, ne rin ket soubenn goz.

(8) Cheñch soubenn : aller voir ailleurs (sexuellement).

(1902) CRYP VIII 301 (T). Ober ‘ra vâd chanch zouben, tr. E. Ernault «cela fait du bien de changer de soupe, Trég[or], même sens que dans le proverbe français «Changement de viande met en appétit» qui selon Leroux (Dictionnaire comique) «se dit d’un mari qui cajole sa voisine, ou d’une femme qui fait les yeux doux à son voisin.» L’expression bretonne rappelle la comparaison de l’Ecole des Femmes, acte II, sc. 3 : / La femme est, en effet, le potage de l’homme ; / Et quand un homme voit d’autres hommes parfois / Qui veulent dans sa soupe aller tremper leurs doigts, / Il en montre aussitôt une colère extrème.

(9) Emañ ar soubenn o virviñ : une naissance s’annonce.

(1980) RIEG G. Peñseg (K). Emañ ar soubenn o virviñ : une naissance s'annonce.

(10) Distanañ da soubenn ub. : calmer qqn.

(1943) DIHU 384/270 (G) L. Herrieu. Er sénéchal e glask distan d'ou souben ha ou lakat de zougein respet d'en dud a Lezen.

(11) Tañva soubenn trenkoc'h eget hini an ibil derv : être dans un état très pénible.

(1942) VALLsup 68. Être dans un état très pénible, tr. F. Vallée «tañva eur soubenn trénkoc'h eget hini an ibil derv («Breiz», 22 Genver 1934).» (1951) BLBR 39-40/19 K. Riou. Met, marteze emaout o vont da dañva eur zoubenn trenkoc'h eget hini an ibil dero.

(12) Bout badezet gant soubenn gwadegenn :

(1912) RVUm 238 (Gu). Henneh e oé bet badéet get souben goedigen, tr. P. ar Gov «Celui-là a été baptisé avec de la soupe de boudin.»

(13) Bezañ mezv evel ur soubenn : être très ivre.

(17--) CHal.ms iv 104 (G). yure comme une soupe, tr. «carguet a üin el ur souben

(1900) MELU X 277 (T-Pleuvihan). Meo 'vel ar souben, tr. E. Ernault «Ivre comme la soupe.» ●(1905) BOBL 23 décembre 66/3b. an Aotrou gardian, (mignon braz d’ar maer) leun evel eur zouben, ne fellet ket d’ezan digori an dorojou. ●(1912) RVUm 236 (Gu). Mèu el ur souben, tr. P. ar Gov «Ivre comme une soupe.»

(14) Bezañ en ur soubenn vrav : être en mauvaise posture.

(1976) HYZH 108/13 (Ki-Douarnenez). Ha setu fi en or zoubenn vrao.

(15) Bezañ tomm ar soubenn (etre) :

(1869) FHB 231/175a (L) G. M.. Epad brezel Crimée e voue meur a vech tom ar zouben etre ar Fransizien hag ar Russianet. ●(1882) (L) Ao. Kerlann BAR 209. Neuze ec'h en em daolaz gant he dud var an enebourien. Tomm a oe ar zouben.

(16) Bezañ sall ar soubenn : difficile à avaler (au figuré).

(1912) BOEG 150 (G) J. Le Bayon. Ha ! Er souben, kansort, e zou un tammig sal, tr. «Eh ! camarade, un peu amère, la potion ?» ●(1925) IZID 21 (G) J. Le Bayon. Mes me hanaù unan hag e graùou é ben / Hag e gavou merhat e vou sal é souben.

(17) Biken ne dañvain eus ar seurt soubenn :

(1910) MBJL 2. n’ê ket mad laret : «Biken ne danvaïn eus ar sort souben.» Grefet, marteze, ma den mad, ha stad vras ennoc’h.

(18) N’eo ket ur soubenn : c’est pas du gâteau.

Yann Ezel (va fesk kentañ) LLMM

(19) Lakaat holen e soubenn ub. : voir holen.

(20) Na vankout kaol er soubenn gant ub. : voir kaol.

(21) Debriñ e gig a-raok e soubenn : voir kig.

(22) bezañ tost e load d'e soubenn : voir loa.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...