Devri

tamm

tamm

m., pron., adv. prép. –où

I. M.

A.

(1) Morceau.

(1499) Ca 193a. Tam. g. morseau. ●(1557) B I 332. un tam auall, tr. «un fatal morceau de pomme.» ●(1633) Nom 56a. Buccea, buccella : morceau, bouchée : vn tam, guenaouat.

(1659) SCger 81a. morceau, tr. «tam

(2) Hep tamm : sans manger.

(1924) LZMR 38. D'e wele ez eas, hep tamm. ●59. peder eur war'n ugent hep tamm.

(3) Klask e damm : mendier sa nourriture.

(18--) SAQ II 30. Keit ha ma c'hellaz, e ieaz da glask e damm.

(4) Tamm ar c'hi : les déchets, les restes.

(1942) FHAB Mae/Mezheven 171. Tamm ar c'hi = les déchets, les restes, ex. : n'en deus nemet tamm ar c'hi.

(5) péjor. (en plt de qqn) Espèce de.

(1927) FHAB Gouere 141. ha ma eontr, eun tamm potr koz. ●(1962) LLMM 93/254. reiñ lamm d'an tammoù Boched fall-se.

(6) (habillement) Tammoù tev : jupes de velours.

(1941) FHAB Gwengolo/Here 90. Tammou teo = Broziou voulouzet, e Rieg.

(7) Le moindre.

(1906) KANngalon C'hwevrer 45. lammet diganthan beteg he damou dillad.

(8) Affaire.

(1936) SAV 3/16. evit divizout war an tamm-se.

(9) =

(1872) DJL 48. a n'eus kollet o sam buhe.

(10) A dammoù : par morceaux.

(1849) LLB 2120. toret ind a dameu.

B.

(1) Aucun.

(1893) IAI 190. ne vez laosket ganto tam frankis ebet.

(2) [mot mis devant un adj. suivi de «ebet» ou «mui» au négatif] Absolumment pas.

(1866) LZBt Du 204. Ha me ! leal n'en em nec'han tamm bihan e-bed.

(1907) AVKA 125. N'eo tam red ebed. ●(1912) BUAZpermoal 247. ne oa tamm lorc'hus ebet. ●(1932) BSTR 9. Mez ne oa tamm krenv mui.

C. Élément de formation d'insultes.

(1) Tamm an diaoul ! : suppôt de satan, du diable !

(1850) MOY 303. Tost ê did, tam an diaoul, bea torret va goug. ●(1866) FHB 56/30a. Bugale ar gounnar, tamou an diaoul !

(2) Tamm ar c'hagn =

(1850) JAC 70. Ro peoc'h din, tam ar c'haign, pe me doro da benn.

(3) Tamm ar foeltr =

(1878) EKG II 158-159. Eur veach c'hoaz, lavaret a ri, tamm-ar-foultr, eme ar c'habiten, en eur zacha var bleo ar c'hraouadur.

II. Pron. ind.

(1) spat. et temp. Pas loin, pas longtemps.

(1926) FHAB Ebrel 141. N'eus tamm 'zo ebet e 'z ae an dud mintin mat d'ober o devosion. ●(1926) FHAB Mezheven 222. Eu[n] hanter leo en tu nec'h da Gemper, tamm ebed deus hend koz Kastellin, 'z eus eun draoniennig gaer. ●226. Tamm ebed goude, e verc'h a voe flemmet gant eun aer-wiber. ●(1927) FHAB Gouere 141b. Met deut eo da vervel, n'eus tamm zo ebed. ●142. gwelet em eus daou zen o tremen, egis ma livirit, n'eus tamm zo ebed. ●(1927) KANNkerzevod 3/14. Tamm ebed goude ma oa ganet ar Mabig Jezuz. ●(1938) WDAP 2/124. (Pleiben, Gwezeg) Lijer eo paotr an ti-mañ ha ne vo tamm ebet o vont d'ar vourc'h da gerc'hat deoc'h eur pakad butun.

(2) Aucunement.

(1838) OVD 46. hemb hum glême tam pé quasi tam. ●(1866) FHB 95/343a. n'en doa cousket tam epad an noz.

(3) Pas du tout.

(1868) FHB 187/246b. ne rebarbaz ket eun tam.

(4) Tamm tout : pas du tout.

(c.1825-1830) AJC 4114. rac ne voamb qued anvel tamtout ous soudardet. (pas du tout)

(5) Rien (à manger).

(1766) MM 974. a noa tam en ty an deiz-sé.

(1911) BUAZperrot 383. Betek daou ha tri dervez e chome awechou heb tamm.

(6) Du tout.

(17--) BMa 569. Alon demp ep tam aretyn, tr. «Eh bien, allons-y directement.»

III. Loc. adv.

(1) A-damm-da-damm : peu à peu.

(1912) BUAZpermoal 671. mes a damm da damm, e teuas da zilezel an hent mat.

(2) Un tamm zo : depuis quelques temps.

(18--) BSG 60. ann exercis a reomb, un tam 'zo.

(1922) LZBt Mezheven 31. Troet 'oamp, eun tam 'zo, da glask peadra d'ober henvelep labour. ●(1923) LZBt Gwengolo 17. ha hi klanv eun tam a oa.

(3) Bep un tamm(ig) = tamm-ha-tamm.

(1908) FHAB Mae 138. An avel (...) a droe, beb eun tamik, a eneb.

(4) An tamm a =

(1877) EKG I 218. mez va fried a zo grignouz an tamm anezhi. ●(1878) EKG II 3. du hor penn ha laosk an tamm ac'hanomp. ●64. rok an tamm ac'hanoc'h, a gaf dign.

(1906) KANngalon Du 246. huel an tam anezhan, disprijuz. ●(1907) PERS 324-325. ar bourc'hiz, teo an tam anezhan. ●(1910) MAKE 94. Nag ar gigerien a oa laouen an tamm anezo ! ●109. rôk an tamm anezi. ●(1911) BUAZperrot 101. hag o mab, n'eo ket souez a oue skanv-benn an tamm anezan, en e yaouankiz. ●(1911) SKRS II 27. hag hen, kuriuz an tamm anezhan.

IV. Prép. local. Sans.

(1952) LLMM 34/46. (Douarnenez) Hep a zo dianav. Dirak un anv-kadarn ez implijer tamm : redek e-giz d'un den tamm felc'h ; debriñ tamm fourchetez ; tamm gouloù oc'h aet d'ho kwele ? ●(1977) PBDZ 786. (Douarnenez) un den tamm boutoù, tr. «un homme sans chaussures.» ●deut eo tamm boutoù, tr. «il est venu sans chaussures.» ●un ti tamm prenestr, tr. «une maison sans fenêtre.» ●ur vaouez tamm penn, tr. «une femme sans tête.» ●ur c'hrouadur tamm yec'hed, tr. «un enfant qui n'a pas de santé.»

V.

(1) Stagañ e damm : se moquer.

(1942) DIHU 370/61 (G) Loeiz Herrieu. Er vam dreistol en des ur spered sontil. Gout e hra riotal ha stagein hé zam doh en dro. ●(1942) DHKN 31 (G) Loeiz Herrieu. Fanchon e stagè tammeu dohtè. ●(1957) DSGL 110 (G) Loeiz Herrieu. Evid «stagein un tamm» n'es ket kavet é bar, tr. «Pour les remarques caustiques, il n'a pas son pareil.»

(2) Kaout e damm : entendre son fait.

(1854) PSA i 17 (G) C. an Diot. ha jamæs ne vanquamb a larèt, a p’en d’omb oueit er mæz ag en ilis, ha forh liès abarh memb, er ré-men hag er ré, hennenn ha hennont, honnen ha honnont en dès bet ou zam hiniue.

(3) Tapout e damm : être vaincu.

(1973) SKVT II 69 (Ki) Y. Drezen. Egile, avat, ar Poleon, a dapas e damm digant Bismark. ●(1982) TKRH 169 (T) A. Duval. Napoleon III neuze, an hini en doa paket e damm digant Bismark.

(4) (Kontañ, teurel) e damm da ub. : dire son fait à qqn en s’en moquant.

(1926) FHAB Eost 300 (K) *Ar C'herne. Evit ar Bail, kontit d'ezan e damm ha yac'h ! ●(1962) LLMM 93/256 (K) Y. ar Gow. «Ha setu perak,» a lavaras ar Gourvest, o skrignat e walc'h, «ac'h eus taolet e damm d'ar Bikrel, bremaik, e-kreiz sal an ti-kêr !»

(5) Bezañ uhel an tamm ennañ : être orgueilleux.

(1877) FHB (3e série) 40/313a. Homma fier, hag huel an tam ennhi, na grede ket mont da glask.

(6) Bezañ bras an tamm gant ub. : être très orgueilleux.

(1936) TKAL II 11 J. Riou. «Oc'ho ! Lostigloan, bras eo an tamm ganeoc'h hizio pa ne saludit ket jen ho mignon Alanig».

(7) Lakaat an tamm e-kichen an toull : se tromper.

(1878) SVE 539. Lakaat ann tamm e-kichenn ann toull, tr. L.-F. Salvet «Mettre la pièce à côté du trou.» ●(18--) MIL.ms (d’après MELU XI 272). Lakaad ann tamm é kichen an toull, tr. E. Ernault «Mettre le morceau à côté du trou, être maladroit.»

(8) Tennañ mat d'e damm : aimer la nourriture.

(1869) FHB 243/270b. Ha goude abalamour da ear ar mor ha da eur goustians vad, pep hini a dennas mad d'he dam.

(9) Tev evel un tamm toaz : voir toaz.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...