adj.
I. Attr./Épith.
A. Épith.
(1) Sell treuz : regard de travers.
●(1732) GReg 936a. Regarder de travers, tr. «ober sellou treuz.»
●(1889) ISV 402. en eur deleur varnezhan eur sell treuz.
●(1902) PIGO I 170. Ar blei a re warnean zellou treuz. ●(1910) MBJL 44. ne reont ken d'ei sello ken treuz. ●158. hon amezeien a ra d'imp sello treuz.
(2) Lavar, ger, mennozhioù, poz, skrid treuz : dire, mot, pensées, écrit peu correct, faux.
●(1869) FHB 221/92b. eur gomz benâg treuz, dizeread.
●(1908) FHAB Eost 241. da zispenn al lavarou treuz. ●(1909) FHAB Du 332. geriou ha skridou hag a vezo kavet treuz. ●(1910) FHAB C'hwevrer 34. kas da netra lavarou treus an dud fallakr. ●(1911) BUAZperrot 271. bet dispennet ker brao ha tra e lavarou treuz. ●(1912) BUAZpermoal 331. Biskoaz ne lavaras d'ezan eur ger treuz. ●(1926) FHAB C'hwevrer 50. ar re o deus menoziou treuz a dle dont da vestr war ar re o deus menoziou eün ha reiz. ●(1928) SAKO 29. da zisac'han eur poz treuz bennak ! ●(1932) FHAB Kerzu 488. dispenn al lavarou treuz a red etouez hor c'henvroiz.
(3) Ru dreuz : rue de traverse.
●(1732) GReg 833b. La ruë de traverse, tr. «Ar ru dreuz. Van[netois] ru tréz.»
(4) Hent treuz : chemin de traverse.
●(1909) FHAB Gwengolo 278. ha pa ve dre an hent treuz e ve. ●(1957) LLMM 62/24. an hent-treuz kentañ war an dorn mat.
(5) Lamm, paz treuz : de travers.
●(1866) FHB 92/319b. pebez piclammou, lammou treuz, lammou a gostez. ●(1872) DJL 27. goud'eur paz treuz.
●(1900) FHAB Genver 17. ar chezeg a ra neuze eul lam treuz. ●(1911) BUAZperrot 676. e reas eul lamm treuz hag e torras e c'houzoug. ●(1958) BLBR 115/4. Kêzig a reas eur paz trumm ha treuz ma oe warnez treugna ar harr.
(6) (en plt d’une langue) Peu correcte.
●(18--) SAQ II 22. koz tammou gallek treuz.
(7) Rusé.
●(1896) LZBt Mae 37. Med ar potr koz a oa eunn den treuz.
(8) (?) Inconvenant (?).
●(1868) KMM 46. meur a c'hoantegez treuz.
(10) Tordu, tordu, de travers.
●(1732) GReg 929b. Piez tortus, tr. «treid treuz.»
B. Épith. Cruel, puissant.
●(1530) J 12b (Passion). arre ezeux vn dour creux (lire treux ; var. ereux) / reux ten, tr. Herve Bihan « De nouveau il y a un ruisseau cruel, terrible ravage ».
C. Attr. De travers.
●(1877) BSA 184. eur c’hlenvet en doa lakeat he memprou da vond treuz.
II. Adv.
A. Incorrectement.
●(1877) MSA 140. eur c'hlenvet en doa lakeat he memprou da vond treuz. ●141. he zreid a jom ato treuz. ●(1912) BUAZpermoal 258. gant aon da gomz treuz diwar-benn ar c'hras. ●(1922) FHAB Here 299. An dra-ze a reas d'ezan beza sellet treuz gant an dispac'herien ruz. ●(1924) FHAB Eost 287. penn-abeg ma voter treuz er broiou-man ? ●(1926) FHAB C'hwevrer 63. en eur zellet treuz war du ar Penglaou.
●(1935) BREI 423/2b. Fanch Kouer a dle kompren e oa bet kelennet treuz gant tud faos pe gant tud dall.
B. Loc. adv.
(1) En dreuz : de travers.
●(1907) FHAB Here 247. Gwechall, gwechall, / An hini en doa daoulagad, n'oa ket dall, / An hini en deuz, / A vel en eün, pe en dreuz.
(2) D'an treuz : de travers.
●(1911) SPON 7. Hag e chomou nezé, d'en treuz, ar en hent kar. ●(1925) SFKH 8. é dammeu dillad én ur val lién d'en tréz ar é ziskoé. ●(1975) YABA 15.02. Ur bedenn lonket d'en treuz. ●(1975) YABA 22.02. en ofisourion e gomprenè er frazennig-sé d'en treuz.
(3) Hed-ha-treuz : complètement.
●(c.1680) NG 92. He map zo eutreu, het a tres.
(4) War-dreuz : de travers.
●(1914) KZVr 66 - 07/06/14. Eul lestr all (...) karget a c'hlaou-douar, a stokas war-dreuz outan.