adj.
I. Attr./Épith.
(1) Sain, en bonne santé.
●(11--) Hil 243. hiac, hiac altro Hilarius, tr. « En bonne santé, en bonne santé, Sieur Hilaire ! » (hiac compte pour deux syllabes). ●(1499) Ca 208b. Yach. g. sain. ●(1633) Nom 13a. Corpus integrum, sanum, salubre : corps sain & dispost : corf yach, crè ha dispos. ●264b. Phagedæna : farcin : vn seurt gouly á breïn an quicq yach, farcill.
●(1659) SCger 107b. sain, tr. «yac'h.»
●(1857) CBF 43. Iac'h oc'h-hu ? Evel-evel, tr. «Vous vous portez bien ? Couci-couci.»
(2) Bon, bien donné (en plt d'un coup, d'une raclée, etc.).
●(1907) BOBL 04 mai 136/2f. hag am eus tapet eur frotaden iac'h ! ●(1926) FHAB Meurzh 99. lamm o deus bet siouas gant ar Zôzon ha lamm yac'h, pa rankjont, unan a zaou, plegi beteg an douar, pe skarza ar vro.
(3) Bon, sans défauts.
●(1857) CBF 118. Chetu aze brezonek iac'h ! tr. «Voilà du bon breton !»
●(1900) MSJO viii. brezounek iac'h. ●(1912) KANNgwital 118/182. Evit beza brezounek, n'eo ket brezounek iac'h, sur. ●(1921) PGAZ 20. Dezki a reaz d'ezho eur brezoneg iac'h. ●(1934) PONT 9. Ar geriou-ze a zo brezoneg yac'h.
(4) (en plt des coups à boire) Bien servi.
●(1902) PIGO I 157. Eur banne jistr yac'h a oa ive. ●(1947) YNVL 41. Ha me 'gred e talv an dra-se ur banne yac'h !
(5) Solide.
●(1913) DIHU 92/215. Hag un tam koed iah é ! ●(1934) MAAZ 7. Bout en des unan [ur vah dien] me mam de veskein amonen. Hag unan iah é ; kredet mat.
(6) Costaud, fort.
●(1929) MKRN 88. petra bennak ma zo bet a holl viskoaz paotred iac'h e-mesk masonerien Gourin, tr. «et cependant la corporation a toujours compté de forts gaillards à Gourin.»
(7) (plt du vent) Frais.
●(1963) EGRH II 118. yac’h a., tr. « frais (en plt du vent). »
(8) Yac’h ha divac’hagn : sain et sauf.
●(1874) FHB 472/10a. re all hag a zo iac'h ha divac'hagn. ●(1878) EKG II 197. iac'h ha divac'hagn.
●(1900) BUSF 22. iah ha divahin.
II. Adv.
A.
(1) Parfaitement.
●(1921) FHAB Mae 119. elec'h ma kord ken yac'h an diou vouez an eil gant eben.
(2) Juste, justement, à point nommé.
●(1926) FHAB Mezheven 227. Doue a gomzas neuze hag e komzas yac'h ! ●(1939) MGGD 13. Ar c'hentrou a vroudas yac'h kostezennou al loen. ●(1939) KLDZgwal 126/38. Skei a rejont yac'h war zor an ti.
B. Sainement (bien).
●(1580) G 1200. mat ha yach me mach ma sachat, tr. «Bien et sainement je serre ma sachée.»
●(1955) STBJ 40. Met klevet o devoa gantañ, an dud-se, o fegement yac'h ha diflat. ●75. e-lec'h ma voe freet yac'h, evel just, evit tenna diouta ar c'hoant d'ober droug. ●85. stardet yac'h mekanik pe starderez ar c'harr. ●(1964) YHAO 121. ar c'helien a bege yac'h.
III. (blason populaire) Yac’hoc’hed : surnom des habitants de Guidel.
●(1911) DIHU 70/240. É Guidél nen des nameit Foéuerion e lar lod. Rah é mant Iahohed e lar réral. (Iahoh e za a iah oh.É Guidél, a pe gavér un dén e anaùér é larér berpet : bonjour, iah oh ? Hag é reskondér : tammigeu, na hui ? ●(1947) BRMO 32. les gens de Guidel étaient dits Iah oh (car ils prononçaient ces deux syllabes pour s'enquérir de la santé des gens).
IV.
(1) Yac'h evel ur pesk : voir pesk.
(2) Yac'h evel ur pesk en dour : voir pesk.
(3) Yac'h evel ur c'hloc'h : voir kloc'h.
(4) Yac'h evel ar beuz : voir beuz.
(5) Yac'h evel un tach : voir tach.