Devri

Recherche 'bres...' : 36 mots trouvés

Page 1 : de bres-2 (1) à brestiz (36) :
  • bres .2
    bres .2

    m.

    (1) Piétinement.

    (1962) EGRH 20. bres m., tr. « allées et venues nombreuses, piétinement. » ●(1990) TTRK 176. bres ar saout o tremen.

    (2) Saccage.

    (1915) MMED 38. re zismantret eo an drevajou gant bress ar zoudardet ha skolpou an obuzou.

    (3) Ober e vres : saccager.

    (1925) FHAB Gouere 248. E Breiz edo neuze siouaz, ar Zaozon hag ar C'hallaoued oc'h ober o bres, muia ma c'hellent.

    (4) Bezañ bres warnezhañ : être opprimé.

    (1872) GAM 51. ar gristenien geiz a veze bres varnezho.

    (5) Action de fouler.

    (1927) GERI.Ern 68. bres m., tr. «Action de fouler.»

    (6) Beol-bres : brassin.

    (1927) GERI.Ern 68. beol-bres m., tr. «cuve pour brasser (de la bière).»

  • bres .3
    bres .3

    m. –où Brassin.

    (1732) GReg 115b-116a. Brassin, vaisseau ou les brasseurs font la bierre, tr. «Breçz. p. breçzou

  • bres .4
    bres .4

    (1) =

    (1732) GReg 967b. Voire, terme populaire, & ironique, tr. «Ya da. ma na véz yvez. Y'-o bres.» ●(1738) GGreg 168. Voir ; vraîment voir, tr. «yo brès

    (2) =

    (1738) GGreg 168. Voir ; vraîment voir, tr. «ya a brès

  • bres / bras .1
    bres / bras .1

    m. (cuisine) Pâte à crêpes.

    (18--) SAQ II 5. gant pe seurt bleud eo great bres ar c'hrampoez. ●(c.1897) GUN.dihu 147/332. P'en dé groeit mat er bras.

    (1903) EGBV 48. bras, m., tr. «pâte à faire les crêpes.» ●49. ur lonsadig bras. ●(1904) DBFV 30a. bras, m., tr. «pâte pour les crêpes.» ●(1908) FHAB Gwengolo 269. Jeannet (..) a astenne ar brest (sic) gant ar rozel. ●(1927) GERI.Ern 68. bres m., tr. «pâte préparée pour les crêpes.» ●(1934) FHAB C'hwevrer 57. Nag e vo ret d'ezi toka he zuilhenn, larda he fillig, astenn ar brest gant ar rozell, ha rei bec'h d'he astell-grampouez !... ●(1932) BRTG 75. bras krampoeh. (...) meskein er bras. ●(1938) ARBO 233. Hag er vestréz de skoein ar hé bras a bouiz hé nerh : flak ! flak !

  • bresad
    bresad

    m. –où Contenu d'un brassin.

    (1732) GReg 115b. Brassin, cuve pleine de bierre, tr. «breçzad. p. breçzadou

  • bresañ .1
    bresañ .1

    v. tr. d. Mêler de quoi faire la pâte à crêpes.

    (c.1897) GUN.dihu 147/332. Er vatèh (...) / E geij bled ha deur (...) / Hi ou bras hag ou mesk.

  • bresañ .3
    bresañ .3

    v. tr. d. Brasser (de la bière).

    (1732) GReg 115b. Brasser, faire de la bierre, tr. «breçza

  • bresañ / bresat .2
    bresañ / bresat .2

    v.

    I. V. tr. d.

    A.

    (1) Saccager, endommager.

    (1847) BDJ 238. Breçza dezhan he zrevajou, tr. (GMB 81) «endommager (les récoltes).» ●(1872) GAM 33-34. bressad gant treid ar chatal, douarou mesket gant ludu ar re varo. ●(1893) IAI 58. e lakeant an tan er c'heriou, e vresent ar parkeyer.

    (2) Fouler.

    (18--) SAQ I 224. relegou ar c'henta maro, a vezo taolet da ventad gant an avel pe da vresa dindan treid an dremenidi.

    (3) Briser, casser menu.

    (1890) MOA 157b. Casser menu des pierres, tr. «breza mein.»

    (1909) MMEK 3. mont a reaz beteg bresat ar groaz.

    B. sens fig.

    (1) (en plt de choses abstraites) Piétiner, fouler aux pieds

    (1906) FHAB Gwengolo/Here 326. hep bresa na mezaoui ar guiriou sakr a ra buhez an Iliz he-unan. (1906) KANngalon Gwengolo 195-196. eul lezen evit bresa ha goaska ar relijion. ●(1925) FHAB Meurzh 102. bresa lezennou Doue. ●(1908) FHAB Du 326. bressa o gwir. ●(1915) HBPR 23. mar teufen evit plijout deoc'h da vresañ va c'houstians a zindan va zreid. ●(1941) FHAB Gwengolo/Here 78b. e chomje hep bresa an distera, gwiriou ha frankizou an Iliz.

    (2) (en plt de qqn) Opprimer.

    (1912) BUAZpermoal 694. O lezel da veza breset / Ouspen ar vez, e ve pec'hed. ●(1925) BUAZmadeg 61. difen a reaz ar paourkeaz breset gant ar pinvidik. 391. ma teufe ar re o deuz relijion d'en em glevet muioc'h, evit na vefent ket breset.

    (3) (en plt d'un pays) =

    (1915) MMED 212. ar Prussianed a vresse al Lorrain.

    (4) Bredouiller, mal réciter.

    (1882) BAR 218. tremenet calz amzer o vressa eur maread pedenou gant eur speret dibarfet. ●220. bressa ha drailla eur maread pedenou gant eur speret o redek du-ma du-hont.

    (5) Bresañ labour : bâcler le travail.

    (1913) FHAB Ebrel 325. Ober labour difre, bresa labour, evel ma lavarent, n'ez ae ket d'ezo tamm bet.

    II. V. intr. Se hâter.

    (1935) BREI 438/3c. N'eo ket ret bresa kement-se, evelato !…

    III. V. pron. En em vresañ.

    (1) V. pron. réfl. Se presser.

    (1902) MBKJ 133. An darn vuia a zo oc'h en em vresa er marc'hajou.

    (2) V. pron. réci. Se piétiner.

    (1925) KANNgwital 275/10. Breizis hag int breudeur, en em save an eil enep egile ; en em vressa a reant, en em vrevi, en em gignat didruez.

  • bresat
    bresat

    voir bresañ .2

  • Breselien
    Breselien

    n. de l. Brocéliande (forêt)

    I. Breselien.

    (1910) ISBR 104. adréz dré goed Brésilien. ●(1911) BUAZperrot 449. Sevel a eure manati Gaël e kreiz koat Bresilien. ●491. koat Bresilian. ●(1995) LMBR 5. Piv n’anavez ket koadeg hud Breselien, bro Marzhin ?

    II. Formes erronées.

    (1) Brekilien.

    (1910) MBJL 22. Koajo Loudeak, re Avelgor, Malane, Coat-an-Noz ha Beffou a zo pastello eus forest Brekilien.(1912) MMKE vii. d’ar c’houlz ma vije troc’het gant felc’hier zakr bodik glaz an uhelvar en Koajou Brekilien. ●(1954) VAZA 167. Koad Brekilien, na pelec’h out te ?

    (2) Brezelian.

    (1907) FHAB Gouere 137. Koat Brezelian.

    (3) Brec’hellean.

    (1947) SBRL I [titre]. Stivellou Brec'hellean.

  • breser .1
    breser .1

    m. –ion

    (1) Fanfaron.

    (1869) FHB 227/141b. Alo, breser, kea eta en dro. ●(1872) FHB 394/227b. eur bresser a vestr.

    (1923) KNOL 274. Eun teilok, eur bresser n'eo ken.

    (2) Personne remuante.

    (1872) ROU 100a. Remuant, tr. «bresseur

    (1982) MABL II 69. (Lesneven) breser : pebezh breser ! un den, ur paotr ha n'hell ket chom a-sav, chom sioul.

    (3) Faiseur.

    (1927) GERI.Ern 68. breser m., tr. «faiseur.»

    (4) Faiseur d’embarras.

    (1962) EGRH 20. breser m. -ien, tr. « faiseur d’embarras, homme qui ne tient pas en place. »

  • breser .2
    breser .2

    m. –ion Brasseur de bière.

    (1732) GReg 115b. Brasseur de bierre, tr. «Breçzèr. p. breçzèryen

    (1927) GERI.Ern 68. breser, tr. «brasseur.»

  • breser-fank
    breser-fank

    m. Mendiant.

    (1847) MDM 159. Ar brezerien-fank neuze, o tiskuez ho dourn serret d'an noblanz divergound.

  • breser-mein
    breser-mein

    m.

    (1) Cantonnier.

    (1911) SKRS II 17. eur brezer mein (pe eun torrer mein) a ioa krog en he labour ordinal. ●(1927) GERI.Ern 68. breser m., tr. «casseur (mein de pierres).»

    (2) sens fig. Celui qui est toujours sur les routes, cheminot.

    (1868) FHB 203/374b. dreist oll Ian zoudard, ar breser-mein, n'en deus peurvuia nemet guenneien rous da ziskuez.

  • breserezh .1
    breserezh .1

    f. –ioù Brasserie (lieu).

    (1732) GReg 115b. Brasserie, lieu où l'on fait la bierre, tr. «Breçzérez. p. ou

  • breserezh .2
    breserezh .2

    m. Brasserie (fabrication de la bière).

    (1927) GERI.Ern 68. breserez m, tr. «brasserie.»

  • breserezh .3
    breserezh .3

    m. Action de fouler aux pieds, de piétiner. cf. 2. breserezh

    (1962) EGRH 20. breserezh m., tr. « action de fouler aux pieds, de piétiner. »

  • breset
    breset

    adj. (cuisine) Farz breset : far sucré cuit au four.

    (1876) TDE.BF 75a. On appelle fars breset, un mets de Bretagne. C'est une pâte mêlée de sucre et d'œufs, et cuite au four. C'est le fars des mariages, etc.

    (1927) GERI.Ern 68. fars breset, tr. «pâte mêlée de sucre et d'œufs, et cuite au four.»

  • bresk
    bresk

    adj.

    I. Attr./Épith.

    A. (en plt de qqc.)

    (1) Cassant, fragile.

    (1659) SCger 60a. fragille, tr. «bresq.» ●134a. bresq, tr. «fragile.» ●(1732) GReg 139a. Cassant, tr. «bresq.» ●Fer cassant, tr. «Hoüarn bresq.» ●Bois cassant, tr. «coad bresq

    (1838) OVD 155. podeu forh bresque. ●175. bresque èl gùir. ●(1855) BDE 147. lestreu bresq ha torrabl. ●(1872) ROU 86a. Fragile, tr. «Bresc

    (1904) DBFV 32a. bresk, adj., tr. «fragile, cassant.» ●(1911) BUAZperrot 814. en eur pod pri, bresk an danvez anezan. ●(1921) PGAZ 35. Ar vezenn kerez a ioa c'hoaz iaouank ha bresk he skourrou. ●(1983) PABE 88. (Berrien) bresk, tr. «cassant.»

    (2) (Ton, parole) cassant, brusque.

    (1744) L'Arm 399a. Une réponse verte, tr. «Ur rescontt bræsque.» ●(1790) MG 140. quin meit conzeu bresq ne larét dehai.

    (3) Qui ne dure pas, précaire.

    (1862) JKS 343. nemet sempladurez er vuez bresk-man. ●(1878) EKG II 175. eurusted ar bed-man a zo bresk ! ●(18--) SAQ I 128. plijadureziou bresk ar bed-ma. ●289. ar madou bresk a gaver er vuez-ma.

    (1912) MMPM 37. redet var-lerc'h eur blijadur bresk ha kolluz. ●(1935) BREI 416/2b. pegen bresk ha kollidik eo ar vuhez-man. ●(1938) FHAB Kerzu 250. lakaat kemm (...) etre (...) ar pez 'zo bresk hag ar pez a zo padus. ●(1942) DIHU 373/116. éned aral (...) e daol (...) ou soñnen hir pé bresk.

    (4) (musique) Notenn vresk : appogiature.

    (1931) VALL 32a. Appogiature, tr. «notenn vresk f. »

    B. (en plt de qqn)

    (1) Faillible, faible.

    (1499) Ca 26b. Bresq. g. fraille ou foible.

    (1838) CGK 11. Ar merc'het coant zo ive atao bresq a sentus. ●(1841) IDH 38. avouéet ahoel é oh goane ha bresque. ●(1882) BAR 57. bresk omp evel eun dournad collo seac'h.

    (1909) FHAB Meurzh 70. Ho krouadur a zo yaouank, tener, bresk. ●(1947) YNVL 93. Ar yaouankiz a zo ur boked eus ar c’haerañ ’zo er bed, nemet bresk ha kizidik. Ne c’houlenn ket bezañ flac’hotet.

    (2) Brusque.

    (1904) DBFV 32a. bresk, adj., tr. «brusque.» ●(1906) HIVL 28. un dén bresk dré natur, mes ur béleg lan a gred aveit er péh e sellé Doué.

    II. Adv.

    (1) Nettement.

    (1575) M 2574. Er doen poan en tan fresq, á so bresq drouc escot, tr. «Car souffrir la peine dans le feu vif est nettement mauvais lot.»

    (2) Vertement.

    (1744) L'Arm 39. Brusquement, tr. «Bressque.» ●400b. Vertement, tr. «Brésque.» ●(c.1785) VO 41. ean e rescondas deign bresq assès.

    (1838) OVD 141. resistein doh-t-hi [er golér] (…) non-pas bresque ha guet hærre. ●261. Ur voès honeste e gùitta bresque ur fal zén.

    (1904) DBFV 32a. bresk, adv., tr. «brusquement, vertement.»

    III. Bresk evel ur gorzenn : voir korzenn.

  • breskaat
    breskaat

    v. intr. Devenir plus fragile.

    (1962) EGRH 20. breskaat v., tr. « devenir plus fragile. »

  • breskadur
    breskadur

    m. Fragilité.

    (1904) DBFV 32a. breskadur, tr. «fragilité.»

  • breskadurezh
    breskadurezh

    f. Fragilité.

    (1911) BUAZperrot 133. breskadurez plijaduriou ha pinvidigeziou ar bed-man. ●193. breskadurez traou ar bed-man. ●(1943) FHAB Gouere/Eost 313. Lakaat war hor spered breskadurez madou ar bed-man.

  • breskenn .1
    breskenn .1

    f. –où (musique) Appogiature.

    (1931) VALL 32a. Appogiature, tr. «breskenn f. »

  • breskenn .2
    breskenn .2

    f.

    I. (en plt du bétail)

    (1) État d'affolement d'une vache tourmentée par les mouches.

    (1876) TDE.BF 75a. Breskign, s. m. – Saout e breskign, vache affolée qui court et se tracasse à cause des mouches.

    (1927) GERI.Ern 68. breskenn, breskign f., tr. «cet état d'affolement [d'une vache tourmentée par les mouches].»

    (2) Mont e breskenn : moucher.

    (1868) FHB 184/221a. ar zaout keiz, stennet hag hegazet gant ar c'helien, a goll ho fenn, a ia e breskin.

    (1959) BRUD 7/26. Aliez e vez diank ar zaout du-mañ, eet e parkeier ar Puñs, pe e gwarimou Kabig, da hoari lampavan dreist ar hleuz pe e breskign.

    (3) Affolement (du aux piqûres de taons).

    (1879) ERNsup 149. krog e'vreskenn gant ä(r) zaout, les vaches courent çà et là, Lanr[odec].

    (1931) VALL 164a. les vaches courent çà et là, tr. «krog eo ar vreskenn gand ar saout.»

    II. sens fig.

    A. (en plt de qqn)

    (1) Mont da vreskenn : aller en fête, en bordée.

    (1903) JOZO 39. Allas ! chetu ean oeit, el bamdé, de vrechen ! tr. «Hélas, Le voilà donc parti !... comme tous les jours, en bordée !»

    (2) Mont e breskenn : aller ça et là, dans tous les sens.

    (1958) BLBR 113/1. Lod a lavar eo (...) ar bombezennou foll a vez strinket (...) hag a laka ar houmoul da vond e breskin.

    (3) Mont e breskenn : se mettre en colère.

    (1925) FHAB Ebrel 127. Ar gwel eus al lochenn dreist-holl a lakea anezan da vont e breskin.

    (4) Kas da vreskenn : faire valser.

    (1912) BOEG 124. kenevé hou lézen / Chetu guerso em behé bet groeit un taul-pen / Ha kaset ol en treu hag en dud de vrechen !…

    B. (en plt de qqc.) Fonctionner de travers.

    (1932) BRTG 92. Sourvoémet e vezent é huélet un orloj ker fur bamdé, é hoari en dal hag é vrechen pep sul de noz.

  • breskenn / breskenniñ .3
    breskenn / breskenniñ .3

    v. intr.

    I. (en plt du bétail) Moucher.

    (1659) SCger 81b. mouscher, tr. «bresguign.» ●134a. bresquign, tr. «moucher.»

    (1836) FLF 25. ur vuoc'h hac he loe (...) / er foenneq o vresqin ! ●(1838-1866) PRO.tj 194. Evel eur vioc'h o vreskin e c'haloup. ●(1876) TDE.BF 75a. Breskenn, breskign, v. n., tr. «Courir çà et là comme vache affolée ou piquée des mouches.» ●(1897) EST 27. en éhen vras spontet, / Ou losteu én àuel, er zou prest de verchen. ●(18--) SBI II 186. Cazi 'vel ur vuc'h o vresken, tr. «A peu près comme une vache qui s'affole.»

    (1904) DBFV 30b. brechennein, breskennein, berchen, v. n., tr. «détaler, moucher, courir comme les bestiaux tourmentés par les mouches.» ●(1908) KMAF 64. ar vioc'h koz tregont vloaz marvet o vreskin !

    (1927) GERI.Ern 68. breskenn, breskenni, breskign, V[annetais] brechenn, brechennein v. n., tr. «Détaler, moucher, courir çà et là, comme une vache tourmentée par les mouches.»

    II. sens fig. (en plt de qqn).

    (1) S'affoler, courir dans tous les sens.

    (1927) GERI.Ern 68. breskenn, breskenni, breskign, V[annetais] brechenn, brechennein v. n., tr. «être affairé.» ●(1935) BREI 392/2d. Ma vije bet an tan, en tu pe du, an dud o dije breskennet...

    (2) S'amuser, folâtrer.

    (1838) CGK 6. Debet, crignet, bresquennit lezit ar sourcio. ●(1878) SVE 128 §862. Ar zoner war he varikenn / A ra da iaouankiz breskenn, tr. «Le sonneur sur sa barrique / Met en branle la jeunesse.»

    (1927) GERI.Ern 68. breskenn, breskenni, breskign, V[annetais] brechenn, brechennein v. n., tr. «folâtrer.»

  • breskenner
    breskenner

    m. –ion

    (1) Coureur.

    (1879) ERNsup 149. brechen(n)er, coureur, St-M[ayeux].

    (1927) GERI.Ern 69. breskenner, tr. «coureur.»

    (2) Homme remuant.

    (1659) SCger 134a. bresquigner, tr. «moucheur.»

    (1927) GERI.Ern 69. breskenner, tr. «homme remuant.»

  • breskennerez
    breskennerez

    f. Vache harcelée par les mouches.

    (1962) EGRH 20. breskennerez f., tr. « (vache) qui court beaucoup quand elle est harcelée par les mouches. »

  • breskennerezh
    breskennerezh

    m. Action de courir.

    (1962) EGRH 20. breskennerezh m., tr. « action de courir. »

  • breskenniñ
    breskenniñ

    voir breskenn .3

  • bresker
    bresker

    m. –ion Quelqu’un de remuant, qui ne reste pas en place. Blason populaire : breskerion Branderion.

    (1911) DIHU 73/282. Breskerion Prederion e zou diés touch dohté péchans ?

  • breskerezh
    breskerezh

    m. Brusquerie.

    (1744) L'Arm 39b. Brusquerie, tr. «Bressquereah

    (1904) DBFV 32a. breskereh, m., tr. «brusquerie.»

  • breskiñ
    breskiñ

    v. tr. d. = (?).

    (1856) GRD 356. ol er péh e arrihue guet-hou, ean er hemér èl a zorn en Eutru Doué ; nitra n'er bresq na n'er scandalis.

  • breskted
    breskted

    f. Fragilité.

    (1927) GERI.Ern 68. breskded f., tr. «fragilité.»

  • breskter
    breskter

    m. Fragilité.

    (c.1500) Cb 30a. g. frailete / ou foiblesse. b. breschder.

    (1927) GERI.Ern 68. breskder m., tr. «fragilité.»

  • Brest
    Brest

    n. de l. Brest.

    I. Brest.

    (1450) Dag 173. Ha Brest, ne fazio quet. ●(1543) Cco 22. Brest. ●(1546) Cco 38. Brest. ●46. Brest.(1548) Cco 65. brest. ●(1576-1600) Cco 80. brest.

    (1712) HB 514. evel ma ve gouel ar seiz Sant e Brest. ●(1716) PEll.ms 1. Me ia d’a Brest. 83 Bete Vrest. (1732) GReg 117b. Brèst. Ar guear a Vrèst. Rad Brèst. ●166b. Muryou Brèst o deus ul leau-dro. ●353b. Eñtre Brést ha Kærahés ez eus pévarzecq léau. ●(1744) L'Arm 59b. Er guére à Vreste enn-déss ul leau à dro. ●349a. à zrebu er Guævérr bétt Breste. (c.1780) SE 27-4. da vrest tout, emeza, ganènmèn, a senti. ●87-1. Eur belec eus a vrest, ac hunan d’or ar meas. ●(c.1789) SD 19. Ar Gendre, Deputet eus a Vrest. ●(c.1792) SD 111. E quichen ar Porzyou hac ar c'hostessyou eus a Vrest hac eus an Oriant. ●(c.1793) SD 270. A berh Représantand err Bobl Brue, davéet en Arméyeu err Porheu-Mor a Vræst ag a Cherbourg.

    (1821) GON 38a. Bété Brést ind éat. ●124b. Éad eo da Vrést. ●209b. Évlec’hek eo ar vrô enn drô da Vrést. ●(18--) LED.gou 35. Eus a Vrest. ●(1825-1830) AJC 2299. pa sous armamand en brest a sous ÿve bresel. ●(1829) IAY iii. imprimet en Quemper, en Brest, en Leon pe en Montroulez. ●(1834) KKK 84. penaoz ar chastel man ha kear Vrest a ioa neuzé ann daou blaz hebken er finister a oé choummet léal d'ar wirionez. ●(1847) FVR 20. e bourc'h Lanniliz, e tu Brest. ●(1847) MDM 157. entre Brest ha Kemperelle. ●(18--) PENdast 214. En Brest e neum ambarkis ewit an inizi. ●214. Eur c'hlenvet kontajius a disolas ker Brest.(1857) CBF 131. Brest.(1863) ST 6. Da genta, Brest so d’in, Mogeriou ha Kestel. ●(1865) FHB 2/15b. D’ar meurs 7, e Brest. ●(1868) FHB 159/20a. euz Brest d’ar C'hastellin. ●(1868) EGB 14. Brést.(1869) TDE.FB 291. pe geit a zo euz a Vrest da Gastellin ? Keit evel etre Brest ha Moñtroulez. ●238. kear Vrest. Euz a Vrest e teu. ●(1870) MBR 340. Gwechall Brest a ioa eur gear vihan. ●(1876) TDE.BF 4a. euz a Vrest ounn ginidik. ●(1878) EKG II 217. Lavaret em beuz d'eoc'h e tle dont d'hor c'haout da Verven, tud euz a gostez Menez-Are evid mont var gear Vrest. ●(1890) MOA 19b. Brest. ●(c. 1890) CFB 41b. Brest. ●71b. Pegeit zo eus a Lesneven da Vrest ? ●(1891) VNB 203. mar det bet Brest, hag a vahont de Sant-Maleu.

    (1905) ALMA 63. Brest. ●(1912) BUAZpermoal 915. Dont a raed da Zant-Karre betek eus Brest, Skaer, Rostren, Laruen, Pleuzal. ●(1928) FHAB Genver/16. Mont da Vrest, da di va mamm. ●(1983) GKDI 13b. D'an devez-se e Landerne, / E Brest hag e Kemper-Kerne, / Saverien-yer en dienez, / A youh d'an oll o faourentez.

    II.

    (1) Proverbe.

    (1732) GReg 250a. Il y a un prov. Breton qui compare un mari furieusement jaloux, à un cheval qui sans chevêtre & sans entraves court du côté de Brest, comme à l'extremité de la Province. eat eo marc'h hamon da Vrèst, dishual ha digapestr : hou-hou marc'h hamon, ne dorrit qet ho calon. ●506b. pour dire qu'un mari jaloux est furieux, on dit proverbialement : Eat eo marc'h ha mon da Vrèst, / Hac eñ dishual, ha digabest. / Hou-hou, marc'h ha mon, / Ne dorrit qet ho calon. ●(1878) SVE 432. Marc'h Hamon 'zo eat da Vrest / Dishual ha digabestr, / War ar vein, war ann drein, / Hag ann hini goz war he gein.

    (1957) SKOL 5/6/18. Marc'h Hamon a ya da Vrest, / Dishouarn ha digabestr, / Dre an drein, dre ar vein, / Hag Hamonig war e gein. ●(1970) BHAF 73-74. Deski a reen dezañ konta ive er gêr, pa veze war bennou va daoulin o c'hoari "marh Amonig" : // "Marh Amonig 'ya da Vrest / Dishual ha digasbetr, / Dreist ar vein, / Dreist an drein, / Unan, daou, tri... / Wanig bihan war e gein." ●(1974) TDBP III 381. Marc'h Amon a ya da Vrest, / Dishual ha digabestr, / Dre an drez ha dre ar vein / Hag Ifig bihan war e gein. ●(1975) BRUD 50/6. Marh [ano ar bugel] a ya da Vrest, / Dishouarn ha digabestr, / Dreist an drein, ha dreist ar mein, / Ha [ano ar bugel] war e gein. ●(1985) ANEX 68-69. Ed eo war gein ar marh. "Il est allé sur le dos du cheval". En français, "monter sur ses grands chevaux" signifie "s'emporter". En breton, "aller sur le dos du cheval" veut dire "faire une crise de jalousie". On dit aussi Ed eo war varh (Il est allé à cheval) ou Ed eo war varh Hamon (Il est allé sur le cheval d'Hamon), sans doute par référence à la comptine qu'on chante aux petits enfants en les faisant sauter sur ses genoux : Marh Hamon ah a da Vrest / Dishouarn ha digabest / Dreist an drez ha dreist ar vein / Ha Yann bihan war e gein. (Le cheval d'Hamon va à Brest / Sans fers et sans chevêtre / Par-dessus les ronces et par-dessus les pierres / Et petit Jean sur son dos).

    (2000) TPBR 157. Marc'h Hamon a ya da Vrest, / Dishouarn ha digabestr, / Da gerc'hat gwin ha bara mat / D'am faotr bihan a zo paotr mat, / Marc'h Hamon a zailho, a zailho, a zailho, / Ken a zailho pri er parkoù ! ●(2000) LLMM 318/60. Ur sonig evit c'hoari marc'h war ar barlenn / Marc'h Hamon a ya da Vrest / Dishouarn ha digabestr / Dreist ar vein, dreist an drein / Mari vihan war e gein / Unan all war e choug / Unan all war e lost / Da gas ul lizher d'ar post / D'ar paz, d'ar paz, d'ar paz / D'an trotig, d'an trotig, d'an trotig / Ha d'ar c'haloup bras (2 wech).

    (2)

    (1941) (2004) TROMK 196. Marc'h ar Big ac'h a da Vrest / Dishouarn ha digabestr / Dre an drez ha dre ar vein / Hag (Ewanig) war e gein / Hag (Ivona) war e lost / Ha (Herve) en toull-tost. Dastumet er Sklaerder, Du 1941. An anv diwezhañ eo hini ar bugel a zo war ar varlenn, hag a vez lezet da gouezhañ "en toull-tost" etre an divc'har.

    (3)

    (1957) SKOL 5/13/73. Hei do, marc'h Al Lae, / Da winkal da Gorlae; / Marc'h Al Lae 'ya da Vrest, / Dishouarn ha digabestr, / Dreist an drez ha dreist an drein, / Ha Pêrig war e gein.

    (4) Formule de début de conte.

    (1979) COPL 21. Gwechall, gwechall, / An hini n'oa daoulagad oa ket dall, / An hini en eus / A wel a eün pe a dreuz; / Unan born, benn ma vez bet e Brest ha deut er ger / E n'eus gwelet an daou goste eus an hent sklêr. / An istor man n'eo ket gevier, / Rag er vro man n'eus dent ar ier.

    (5) Tournure proverbiale.

    (1995) PLTZ 28-29. Dribi (debri) toud, / kahad toud / ha mond da Vrest da jom ! – Lavar koz, klevet war ar mêz gwechall, pa oa ken tenn al labour-douar. Ar re goz a "zouke" (pe : a zihaste) beteg ar moment diwea (diweza). Ar pôtr yaouank, digourachet, a oa mall gantañ mond da vartolod. Ar plah yaouank, deuz he zu, ne zisplije ket dei dimizi gand eur "segond-mestr"! Ha dao e koef, ha mond da Vrest da jom !

    (2003) TRMOR 64. Debriñ tout / Kac'hat tout / Ha mont da Vrest da chom.

    (6) Dicton.

    (2000) TPBR 211. Brestiz moc'h / Stag o bouzelloù war ar roc'h.

    (7) Prophétie. Cf. HYZH 216/46 & 241/46-48.

    (1974) (1998) HYZH 216/46. E kêr Vrest e touaro, eur sulvez vrumennek, pa vo an oferenn-vintin o echui. (...) Mont a ray ar re-se d'en em strewi tro war dro da Vrest hag an arme-se, a teuy beteg borc'h Faoued : hiroc'h ne day ket.

    (8) Prophétie.

    (c.1900) PEAB.Guimiliau 25-26. M. de Kerdanet nous apprend que M. Guillerm "avait vu avec peine se former, en 1631, la ville de Brest, et il en tira cet horoscope : / Er bloaz mil seiz cant pevar uguent a nao / Brest ne dalvezo quet er bot scao. / Ag er bloaz mil seiz cant pevar uguent a deg / Ne gousquo ozac'h ebet disourci gant e c'heg."

    (9) Proverbe.

    (2003) TRMOR 64. An tenn e Brest / Ar glav a zo prest.

    (10)

    (1975) BRUD 50/47. Me 'm-eus gweled eun ounner vloaz, / A zouge Kemper war he skoaz, / Brest ha Rekourañs war he lost, / Ha c'hoaz ez ae ganto d'ar post.

    (11) Devinette.

    (1956) (2004) TROMK 215. Petra a ya da Vrest hep fiñval ? / - An hent. ●note : "... desket en Montréal e 1956 digant Kristina Garig, gwreg Bikrell, ginidik eus Kergloñv."

    (12) Devinette.

    (1955) SKOL 4/4/63. Petra a ra tud v-Brest ha re Roazhon war-un-dro bemdeiz ? kozhañ.

    (13) Devinette.

    (1955) SKOL 4/18/289. Petra a zeu eus Pariz da Vrest en ur c'haloupat hag en ur vutunat ? / an tren.

    III. Nom de famille.

    (1970) NFBT 25 N° 191. Brest.

    IV. [Toponymie locale].

    (1732) GReg 117b. Tour Cesar. tour savet bet gand Cesar. ●(c.1780) SE 19-1. var bavé récouvranç er passant a guézas. ●27-1. yan en deva prenet er pesq e recouvranç. ●(1793) SD 116. dalc'het en ty a arret, lavaret ar c'hastell e Brest.

    (1834) HEB 375. E gorf a so bet pell amser ebars castel Brest gant aon rac an inimiet. ●(1847) FVR 90. Ann Aotrounez Laport, euz a eskopti Leon ha kure e Sant-Loeiz-Brest. ●109. Kant pemp e kastel Brest paket. ●110. dibennet a oent e Brest, war Leur Gounid-ar-Bobl. ●110. dastumi e Manati Karmez-Brest.(1851) PENgwerin6 53. E kichenik tour Sant Loïz, en Vrest var ar flass brassa. ●(18--) MILg 173. e pad seis miz eo bet dalc’het / e Kastel brest gant ar galoet. ●(1865) FHB 5/38b. An Autrou Keriel, vikel Sant-Lois Brest so hanvet person e Poullan. ●5/39a. en ilis nevez a zaver e Sant-Marc e kichen Brest. 10/73b an Aotrou Marsial Testard du Cosker, bet person parres Carmes, e Brest. 45/360b Evelse e Brest ez eus bet discaret eur vezen deo var ar c’hour d’Ajot. ●(1867) TELrem I. ru vraz. ●34. E Brest, enn Ilis Sant-Loiz, emedi he galon. ●(1869) FHB 230/168b. an ilis a zaver e Sant-Martin Brest. ●(1869) FHB 239/239b. An aotrou Guezennec, vikel e Konc-Kerne, a zo hanvet belec e Poul-ar-Bachet. ●(1869) TDE.FB 238. kastell Brest. ●(1878) EKG II 264. An den-ze, o veza bet kaset euz a Vontroulez da gastel Brest, ha lakeat etre daouarn kador-varn an dispac'h. ●266. dalc'het er prizoun hanvet Kastel Brest. ●283. Merzeriet eo bet, var leur-gear Brest, d'ar Iaou-Gamblid. [...] Enn derveziou araok oa bet c'hoaz lakeat d'ar maro e Brest, an Aoutrou Coz hag an Aoutrou Drevez, kure Recouvranz. ●285. hac Anna Roussel, intanves Le Guen, e demeuranç e Sant Pol, dalc'het en ty a arret, lavaret ar C'hastell e Brest. ●(1890) MOA 23a. Itroun-Varia-Garmel. ●26a. Sant-Loiz (Brest) (...) Sant-Mark ; Sanmark (Santizmark, les habitants). (...) Sant Martin-Vrest. ●26b. Sant-Salver ; Sansalver ; - Rekouvrans. ●(c. 1890) CFB 117b. E traon ar ru Vraz, e Brest. ●(1894) BUEr 104. En Brest a zo c'hoaz eur ru Zant-Ervoan.

    (1904) KANngalon Du 261. Recouranz-Brest. ●(1905) ALMA 56. e oa bet asamblee vraz e Recouvrans. (...) kann a zavaz etre-z-ho hag an dispac’herien e ru Siam. (...) Aomonier ha seurezed hospital Poul-ar-Bachet a vezo kaset kuit da fin ar bloaz-ma. ●(1906) SAQ I vii. Mez a veac’h m’hen doa adarre tremenet daou vloaz er barrez-se, ’oa hanvet da gure e sant Loïs-Brest. ●xi. Kaset e voa da Sant-Lois-Brest, evel hon deuz lavaret, diagent. ●(1907) FHAB Gouere 156. er ru Siam. ●(1911) BUAZmadeg 834. unan euz touriou koz kastell Brest a zo hanvet atao tour Azenor. ●(1924) ZAMA 196. Abaoe m'eo eat va mignon Yann Bilh da zizec'ha e eskern da Bark Botorel ●note : Hano poblek Bered vras Brest. ●(1931) FHAB Gouere/278. Unan eus touriou Kastell Brest bet savet an darn vrasa anezan en XIIIvet kantved a zo hanvet tour Azenor. ●(1935) OALD 51/11. betek straed Victor Hugo. ●11. eur wech digouezet gant straed Koad ar Geven. ●11. war riblen hent Pariz. ●11. da vont gant ar ru Bariz betek ar straed a gas war-eeun da iliz Sant Varzin. ●11. o tremen war blasenn Sant Varzin hag o tiskenn straed Graveran, ez eas an diou gomaër, dre raonell Koad ar Geven, da dapout hent ar Werc’hez hag ac’hano, war bouez ober eur pennad bale, e kouezjont adarre war ar glasi. El lec’h-se e prenas Jann. ●14. Loc’ha a eure an diou genseurtez evit mont, dre ar ru Siam, da dapout ru ar Ramp. ●15. mont etrezeg an hostaleri anvet « An Tog Ruz » abalamour da dapa ar c’harr dre dan kenta a loc’hje ac’hano evit mont etrezek Kêrzulio. ●(1995) PLTZ 112. Porz Nê (nevez) :: Port de commerce (à Brest).

  • Brestiz
    Brestiz

    pl. Brestois.

    (1867) TELrem 24. goude e voe hanvet / Evit person da Vrestiz. ●(1868) EGB 14. Bréstiz.(1890) MOA 19b. brestad ; au féminin, brestadez ; plur. m. Brestiz ; pluriel-féminin, brestadezed.

    (1915) HBPR 90. Brestis oa goall lakeat. ●(1916) KRVT 167/2c. Digemeret e oant bet gant Brestiz gant kalz a lid hag a enoriou. ●(1922) GLPI 37. Brestiz, Parizianed, / O gwragez, o merc'hed. ●(1931) VALL 81b. Brestois, tr. «Brestad. pl. Brestiz.» ●(1964) CAIR 143b. Brestiz. ●(1974) ISHV 6. e vez gwelet muoic’h-mui Brestiz o vont a-lostadoù da Goad ar C’hrannoù. ●(1987) BRUDn 110/16. Anoiou an annezidi a zinifi, da skwer evid Brest, an heuliad : Brestad, Brestadez, Brestiz, Brestadezed.

    (2000) TPBR 211. Brestiz moc'h / Stag o bouzelloù war ar roc'h.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...