Recherche 'dale...' : 20 mots trouvés
Page 1 : de dale-1 (1) à dalez (20) :- dale .1dale .1
m. & adv.
I. M.
(1) Retard.
●(1955) STBJ 159. An termen d'en em gavet 'zo,'benn disul kente ; / Me a roy doc'h ho poutou, n'o ket hiroc'h dale...
(2) Retardement.
●(1659) SCger 105a. retardement, tr. «dale.»
(3) Lakaat dale : occasionner du retard.
●(1955) STBJ 110. Eur seurt tra evit gwir, kasaus-tre, a lakee dale hag a zirenke urz ar c'hoari, eeun d'an ampoent ma c'hortozed taol ar maro da goueza.
(4) Na gaout dale ebet : ne pas être longtemps (à faire qqc.).
●(1939) VKST Ebrel 71. N'en devoe Yann dale ebet o tiskarga ar girinad dien er ribod... ha dao d'ezi breman... ●(1943) FATI 32. An tri mesaer a oa digor o c'halon ha n'o doe dale ebet evit debri o fred. ●(1975) UVUD 85. (Plougerne) E-skoaz va re-me [keuneud], peus dale ebet evit ober ur bern aneho. ●168. Ennez a rea marc'hajou da gempenn keuneud. (…) O ! me, pehe dale ebet evit kempenn da geuneud ganta ! Pase daou-c'hant bemdiz a rea. E vehe dale ebet ganta.
(5) Na vezañ pell an dale : ne pas durer longtemps.
●(1922) FHAB Meurzh 88. en taol-man e vezoc'h dilabanet en eur wech ha ne vo ket pell an dale c'hoaz ! ●(1928) FHAB Mae 176. hag ar soner her gouezas, ne voe ket pell an dale. ●(1931) FHAB Mezheven 203. anez ema graet gant Breiz ha ne vezo ket pell an dale c'hoaz.
(6) Ur pennad mat a zale : un bon bout de temps.
●(1873) FHB 431/410a. Ar c'har araog a ruillaz er foz, hag eno e voue eur pennad mad a zale, rak ret e voue discarga ar c'har hag he garga a nevez, epad ma tiskarget taoliou sabren a dreus hag a-hed var ar c'hezeg ha var ar charretourien.
II. Loc. adv.
A. Hep dale.
(1) Sans tarder.
●(1557) B I 12. Hep dale enn em retreas, tr. «celui-ci se retira aussitôt.» ●411. Bezet oar se heb dale dereet / Diraz ouff, tr. «Sur ce, qu'elle soit, sans délai, amenée devant moi.»
●(1852) MML 33. lemmet an aelen digant an den, hep dale e coll ar vue. ●(1860) BAL 197. Kenavezo, adie, eb dale e tremenin. ●(1867) MGK 18. Distrei rinn hep dale.
●(1954) VAZA 67. piv a felle dezhañ lakaat e anv war roll ar vachelourien da zont, rak ret e oa kas hep dale ar baperenn-se da Skol-Veur Roazhon.
(2) Bientôt.
●(1908) PIGO II 3. eno e vije ezom hep dale eus eur vatez da baran ar mevel. ●11. Hep dale, tour neve Tremuzon a baraz d'o daoulagad. ●159. Hep dale e benn a oe ken baoutet ma na oa evit mont ken.
B.
(1) Hep nemeur a zale : sans guère tarder.
●(1783) BV 1038-1039. Lar dese ho Lemin a quaptiuite / (…) hep nemeur a dalle. ●(1792) BD 3975. pe otramant evo hep nemeur adalle, tr. «qui arrivera sans beaucoup tarder.»
(2) Hep pell dale : bientôt, sans tarder.
●(1866) FHB 60/61a. Hep pell dale e savas etre d'he ho daou. ●(1874) POG 116. Teurveit, hep pell dale, kaout truez ouz-omp-ni.
(3) Hep dale pell : bientôt, sans tarder.
●(1902) PIGO I 31. Hep dale pell, Herri an evoa 'n em gollet ; neuze tiskennas diwar e varc'h hag e krapaz war eur ween. ●(1939) MGGD 23. Hep dale gwall-bell marteze.
(4) Hep dale ket : sans tarder aucunement.
●(1557) B I 158. Me ya oarse hep dale quet, / Eualhenn pan gourchemenet, tr. «Sur ce, je vais sans délai, puisque vous l'ordonnez ainsi.»
(5) Hep dale ken : sans plus tarder.
●(1530) J p. 26a-b. Ma mam (…) / discleryet (…) / Dif plen, en scaf, hep tardaf quet / Ho requetou, hep dale quen, tr. «Ma mère (…) exposez-moi pleinement, en peu de mots et sans tarder vos demandes qui se font trop attendre.»
C. Kent dale : sans tarder.
●(1955) STBJ 75. Hogen ar yarig paour, glebet he flu gant al livaj du ha teo, a varvas kent dale ha ne voe ket kredet ober soubenn ganti evel ma 'z eo ês kompren.
- dale .2dale .2
voir daleañ
- daleadenn
- daleadur
- daleamant
- daleañ / daleout / daleiñ / daledaleañ / daleout / daleiñ / dale
v.
I. V. intr.
A.
(1) S'attarder.
●(1557) B I 379. An bet a calet ez rede / (…) / Na dale muy ne deuruihe, tr. «elle courait vite le pays (…) et sans consentir à s'arrêter.»
●(1659) SCger 82b. muser, tr. «dale.»
●(1870) MBR 174. Ia da, paour-keaz den, komzit hep aoun e-bed, evit beza n'em euz ket amzer da zale.
●(1904) DBFV 39b. dalé, –ein, v. n., tr. «s'attarder.» ●(1936) IVGA 130. etre chourdal ha dalea, e oa aet an amzer e-biou.
(2) Tarder.
●(1499) Ca 54b. Dale. g. tarder. ●(1530) Pm 56. Hac ez duiz aman hep dale tam, tr. «Et je vins ici sans point tarder.» ●(1557) B I 198. Heb dale muy me study he dicaczc, tr. «Sans plus tarder, je compte l'amener.»
●(17--) ST 14. mont da Londres, heb kammed dalea, tr. «aller à Londres, et sans délai.»
●(1904) DBFV 39b. dalé, –ein, v. n., tr. «tarder.» ●(1911) BUAZperrot 335. mont, heb dale ken, da gaout Rober Baudricourt.
(3) S'arrêter, hésiter.
●(1908) PIGO II 8. Koulskoude, e droad a daleas eun tam war an treujou.
(4) Daleañ da : tarder à.
●(1894) BUZmornik 110. ar pab a zaleaz pell ive da rei he aotreadur.
●(1911) SKRS II 133. pa zale ar c'herzed da zont dezho.
(5) Daleañ e : s'arrêter à, s'attarder (qqp.).
●(1904) BSAB 22. O tistrein eus an Alverni da Floranz, e taleaz eur pennad en Arezzo.
(6) Tarder à venir.
●(1924) CBOU 2/29. an noz a abreta beb abardaez hag an deiz a zale bep beure.
B. [au négat.]
(1) Tarder.
●(1878) EKG II 177. ne zaleaz ket [an dispac'h] d'en em skigna e Breiz-Izel. ●(1880) SAB 93. Va Doue, na zaleit ken, na apellit mui !
●(1909) KTLR 14. Fanch koz ne zaleas ket da vervel. ●(1909) HBAL 5. Tonton Biel, emezo, na zaleo ket da doulrida... ●(1909) FHAB Kerzu 383. Ar Bi ne zaleas ket da zellet skeulf en dro dezan. ●(1923) ADML 75. ne zaleaz ket re hirr goulskoude da jokat geriou gand e gamaladed. ●(1955) STBJ 117. Ne zaleas ket ar merc'hed da flepa ha da vatouilhat etrezo.
(2) S'attarder.
●(1923) ADML 75. ne zaleaz ket re hirr goulskoude da jokat geriou gand e gamaladed.
(3) Daleañ da vezañ : ne pas être longtemps à être.
●(1834) SIM 19. Ne zaleas qet da veza punisset eus an ancounac'ha en devoe evit ar re da bere e tleye ar vuez. ●(1866) FHB 62/77b. ne zaleo ket da veza riet tre doc'h ar pez en devoa. ●(1878) EKG II 234. An Aoutrou Branellec ne oue ket pell he abadenn. Ne zaleaz ket da veza kaset da Vrest, el leac'h ma oue barnet d'ar maro.
●(1910) FHAB 54. ne zalejont ket da veza ive d'o zro, en despet d'an donjer o devoa evit ar sklavaj, treac'het ha pennasket gant ar Romaned breac'hiou-dir.
II. V. tr. d.
(1) Retarder (qqn).
●(1557) B I 58. Rac honn dale en se ne falhe quet, tr. «car il ne faudrait pas que cela nous retardât.
●(1659) SCger 105a. retarder, tr. «dale.»
(2) Retarder, remettre, différer.
●(1732) GReg 260b. Faire delay, remettre, differer, retarder, tr. «Dalea. daleout. ppr. daleët. Van[netois] daleeign. pr. dalet. daleeiñ. pr. daleët.» ●(1790) Ismar 315. En Ilis e ordrén d'er Govezerion dalæein en absolvèn d'er-ré ne gaveint quet disposét mad eit gobér ou Fasq.
●(1904) DBFV 39b. dalé, –ein, v. a., tr. «retarder, remettre, différer.» ●(1907) AVKA 25. Evid dalei bepred o pinijen hag o tistro ouz Doue.
III. V. pron. réfl. En em zaleañ.
(1) = (?) Rester traîner (?).
●(18--) BAG 16. Prinç Leon, an aotrou Even, / Pini en em zale he bepret / Er gær a Lesneven hanvet.
(2) Perdre son temps.
●(1912) FHAB Ebrel 122. Hag e vije bet tud klanv en ti, ne 'zear ket d'en em zale da rinsat ar puns. ●(1925) BUAZmadeg 354. An den a zalc'h he ene en eur stad santel, ne dle ket en em zale kalz d'en em ficha en he viskamant.
- dalebinidalebini
voir helebini
- daleenn
- daleerdaleer
m. –ion
(1) Personne arriérée, qui refuse le progrès.
●(1990) ISBE 26. ruzer pe daleer, chomet ouzh ar c'hiz kozh.
(2) Yann Daleer : personnification des arriérés.
●(1990) ISBE 26. unan pe unan (…) chomet un tammig dilerc'hiet, un tamm daleet, Ur Yann daleer, seizhdaleet, 'vel ma lavarer a-wechoù e Bro-Gernev.
(3) Homme qui fait perdre son temps à qqn.
●(c.1718) CHal.ms i. amuseur, tr. «daleour.»
●(1904) DBFV 39b. daléour, m. pl. daléerion, tr. «celui qui tarde, qui retarde.»
(4) Retardataire.
●(1876) TDE.BF 97a. Daleer, s. m., tr. «Qui est toujours en retard ; pl. ien.»
●(1962) EGRH I 50. daleer m. -ien, tr. « retardataire, qui est toujours en retard. »
- daleerezdaleerez
f. –ed Retardataire.
●(1876) TDE.BF 97a. Daleerez, s. f., tr. «Femme qui est toujours en retard.»
- daleerezhdaleerezh
m. Action de retarder, retardement.
●(1904) DBFV 39b. daléereh, m. pl. eu, tr. «action de retarder.»
- daleetdaleet
adj. Bezañ daleet gant ub. : être retardé par qqn.
●(1792) BD 1648. men nen don quet daleet davont guenit das tan[s], tr. «Tu ne tardes pas à m'entraîner à ta danse.»
- daleidigezhdaleidigezh
f. –ioù Retardement.
●(c.1500) Cb 67b-68a. [diuezat] tarditio / onis. g. tardition. b. daleydiguez. ●(c.1500) Cb [lent]. lentitudo lentitudinis. gal. tardesse / paresse / oysiuete. bri. lentery / dieguy / daleydiguez.
●(1732) GReg 260b. Delay, suite, remise, retardement, tr. «daleydiguez. p. daleydiguezou.»
- daleiñdaleiñ
voir daleañ
- dalenndalenn
f. Fronde.
●(1924) NFLO. fronde (jeu), tr. «eun dalenn (B[asse-]Corn[ouaille : Rosporden).»
- daleoutdaleout
voir daleañ
- daletdalet
adj. [au compar.] =
●(1882) BAR xi. Ne ve ket diez na dalletoc'h lenn eur gentelik da dud an ti araog pe goude ma vez lenet buez ar zent.
●(1908) KMAF 76. Ar zent / Ne vent ket daletoc'h, e Breiz, evit ober hent. ●(1922) BUBR 22/323. Ne oant ket daletoc'h : klak ha klao !... setu aze diou javedad trouz ganto. ●(1955) STBJ 38. ha, pa zilammas a-nevez an tri ganfart warnañ, ne voe tamm daletoc'h evit o strinka er mêz.
- daletenndaletenn
voir taledenn
- daleüs
- dalez