Devri

Recherche 'dall...' : 20 mots trouvés

Page 1 : de dall-1 (1) à dallus (20) :
  • dall .1
    dall .1

    adj.

    I. Attr./Épith.

    A.

    (1) Aveugle.

    (14--) N 1795. Allas me so dall ha fallet, tr. «Hélas ! je suis aveugle et affaibli.» ●(1499) Ca 54a. Dall. g. aueugle. ●107b. Hanter dall. g. demy aueugle. ●(1580) G 934. hac y rust ha dall eval born, tr. «Etant rudes, aveuglés, comme borgnes.»

    (1847) MDM 374. Ne vezo ked da vihana an dud dall pe vorn ? ●(1880) SAB 63. Daou baour kez dall.

    (1904) DBFV 39. dall, adj., tr. «aveugle.»

    (2) [empl. devant un pp.] Dall ganet : aveugle de naissance.

    (14--) N 1003. dall ganet, tr. «aveugle de naissance.»

    (1861) BSJ 160. un dén dal-gannet.

    (1907) BSPD I 156. rantet er guéled d'un dén dal gañnet.

    (3) Dall dre wall : aveugle par accident.

    (1732) GReg 66a. Aveugle par accident, tr. «Dall dre voall

    (4) Dall-poch, dall-pik, dall-mik, dall-moek, dall-put : tout à fait aveugle.

    (1790/94) PC I 208. Dall poch ouh ma na velit parfet.

    (1867) MGK 12. Dall-poch evel gozed. ●(1876) BJM 64. dall mic, abaoue daou vloaz. ●(1878) EKG II 19. dall put e vezi avad. ●(1879) ERNsup 165. Dall-pikh, tout à fait aveugle, Trév[érec], Quimp[er]-Guéz[ennec], Ploezal, Gur[unhuel]. ●(18--) EER 17. Dall pik eo ta lagad.

    (1909) FHAB C'hwevrer 59. Ma ne vijac'h bet dall-put. ●(1910) MAKE 36. koz-noe ha dal-put. ●(1912) MMKE 164. mar n'eo dall-pik. ●(1936) BREI 459/1b. Dall-pik an hini oc'h warnoc'h hoc'h unan. ●(1956) BAHE 8/7. ne dae mui da du ebet koulz lavarout, rak dall-moek e oa.

    ►local. Hanter-dall : borgne.

    (1879) ERNsup 150. hañter-dall, borgne Trég[uier], Go[ello].

    ►local. Hanter dall : myope.

    (1879) ERNsup 150. hañter-dall, myope, Trég[uier], Go[ello].

    B. (en plt des phénomènes météorologiques)

    (1) (Brume) très sombre, épaisse.

    (1947) YNVL 116. Brum dall, ken eo dall ! ●(1977) PBDZ 706. (Douarnenez) brum dall a zo, tr. «il fait une brume très épaisse.»

    (2) (Orage) déchaîné.

    (1932) BRTG 88. ur barrad arnan dal.

    C. sens fig.

    (1) Dall (a spered) : qui ne comprend rien.

    (1889) ISV 448. Beza mad evit ar re fall / So beza sot pe me vo dall.

    (1900) MSJO 23. eun den dall a spered.

    (2) Insensé.

    (1790) MG iv. déviseu ha quêstionneu er-ré-ral n'en dint a greihue meit langageu dall. ●335. sèntein doh aviseu dall hé mamêq.

    (3) =

    (1943) DIHU 379/186. én arben ag ardeu dal er Saozon.

    (4) Sot.

    (1927) GERI.Ern 87. dall adj., tr. «sot.»

    (5)

    (6) Loc. interj. Sakrampouezh dall !

    (1913) DIHU 93/238. O sankrampoeh dal, ne ouieh ket ha ne ouieh ket ! ●(1934) MAAZ 45. O sankrampoeh dal ! emé er vam arfleuet ru-du.

    D. (en plt de qqc.)

    (1) Émoussé.

    (1732) GReg 333b. Couteau &c émoussé par le trenchant, tr. «Countell dall

    (1927) GERI.Ern 87. dall adj., tr. «(lame) émoussée.»

    II. Épith.

    (1) Skoulm-dall : nœud serré.

    (1907) VBFV.fb 68a. nœud serré, tr. «klom dall.» ●(1974) YABA 30.11.1974. é ma paket er mélinér er sah, get ur skolm dall arnehon.

    (2) Hent-dall, straed-dall, ru-zall, vin-dall : cul-de-sac.

    (1723) CHal 99. Un hent dall, ur ru dall, tr. «un cul de sac.» ●(1732) GReg 240a. Cul de sac, tr. «hend dal. stread dall. ru dall.» ●(1744) L'Arm 345a. Cul-de-sac, tr. «Rue-dall. f.»

    (1868) FHB 192/287a. Mont a reont da eur ru zall bennag. ●(1879) ERNsup 168. eur vin dall, impasse, Trév[érec].

    (1915) HBPR 154. en eur ru zall, e kichen an ti kear.

    (3) Anuz-dall : orvet.

    (1955) STBJ 159. Bea 'oa ue eun annorzall.

    (4) Bouzellenn-dall : cæcum.

    (1954) VAZA 89. kleñved lostennig ar vouzellen dall.

    (5) Kelien-dall : taons.

    (1732) GReg 641b. Mouche de bestiaux, tr. «Qellyenenn dall. p. qellyen dall. voyez taon.»

    (1919) DBFVsup 38a. kelion dal, tr. «mouches qui s'attaquent aux bestiaux.» ●(1931) VALL 482b. Mouches de cheval, taon, tr. «kelien-dall

    (6) Logod-dall : chauve-souris.

    (1732) GReg 159a. Chauve-souris, tr. «logodeñ-dall. p. logod dall, logodennou dall

    (7) Brid zall : bride à œillères.

    (1982) MABL I 142. (Lesneven) lakaat ar brid zall de'i [d'ar gazeg].

    (8) Tourc'h dall : homme entêté.

    (1927) GERI.Ern 639. tourc'h-dall, tr. «V[annetais] homme entêté.»

    III. Attr. Bezañ dall gant ub., udb. : aimer beaucoup, être fou de qqn, qqc.

    (1884) MCJ 27. en ineaneu dal guet plijadurieu er bed.

    (1954) VAZA 99. dre ma'z oan dall (...) gant ar c'hoant da redek an douilhez. ●(1968) BAHE 58/22. Sot-nay, dall zoken e oa tintin Mari ganin. ●(1976) BRUD 51/23. evid anzav eeun ar wirionez, dall e oan gand ar c'hoant plaheta.

    IV. Adv.

    A. Mont dall gant = bezañ faezh.

    (1902) PIGO I 84. Yonan, euz a vorn, 'oa arru dall... gant al labour.

    (1936) IVGA 114. Dall ha divi e oa aet gant ar politik.

    B. Adv. intens.

    (1) Mezv-dall, mezv-kollet-dall, mezv-dall-put, mezv-mik-dall : ivre à ne plus voir clair.

    (1857) CBF 54. Mezo-dall e oa deac'h da noz, tr. «Hier soir, il était ivre-mort.» ●(1867) BBZ 192. War bordig ann dol, meo dal, tr. «sur la table, ivre-mort.» ●(1867) MGK vii. eur c'hemener mezo-dall. ●(1877) EKG I 87. pa vele Loull ar Bouc'h mezo-mik-dall. ●(1879) ERNsup 159. meo-dall-kollet, Trév[érec].

    (1904) DBFV 39b. mèu dal, tr. «ivre-mort.» ●(1927) TSPY 12. Mezo dall put eo, va zud keïz !...

    (2) Du-dall, teñval-dall : très sombre.

    (1921) BUFA 107. un noz tioèl-dal. ●(1942) DIHU 373/99. tioèl dal e oè lost en ti. ●(1935) BREI 395/3b. du-dall an noz ha yen, eun diframm !

    (3) Complètement.

    (1834) SIM 105. ret sur e vije Satan imbecil dall.

    (1910) DIHU 61/104. Penfolein dall e hras Kériolet doh en Eutru Doué.

    C. Loc. adv. D'al lamm dall : au grand galop.

    (1938) BRHI 168. D'al lamm-dall ! Au grand galop.

    V.

    (1) Bezañ dall ha mezv : être débordé. Cf. bezañ mezv ha dall

    (1919) BUBR 10/268 (T) J. Gros. Ar re c'hloazet na reont ket nemet kreski, ken n'eo arru dall ha mezo ar vedesined hag ar c'hlanv-diourien oc'h ober war o zro.

    (2) Bezañ dall ha mezv evel ar yer e-kerzh an eost : être débordé par le travail.

    (1900) MELU X 277-278 (T ha Go). Dall ha mev 'vel ar yar en eost, tr. E. Ernault «Aveugle et ivre comme la poule dans la moisson. Trég[or]. (ne oar ket peleac'h mond, gand an treo a ve, elle ne sait ou aller, à cause de l'abondance de la nourriture. A Trévérec, dall-mê 'vel ë yar dall ba' 'n est, aveugle d'ivresse comme une poule aveugle dans la moisson.» ●(1962) TDBP Ia 33 (T). Me a zo dall ha mezo 'vel ar yer en êst, tr. J. Gros «je suis aveugle et ivre (affolé) comme les poules pendant la moisson.» ●(1978) PBPP 2.1/103 (T-Plougouskant). Dall ha mezv evel ar yer e-kerzh an eost, tr. J. le Du «débordé comme les poules pendant la moisson.»

    (3) Bezañ dall gant ub. : aimer beaucoup.

    (1966) BRUD 30/16-17 (T) E. ar Barzhig. Med daoust din da veza dall ganit, me n'houllan ket. ●(1967) BRUD 26-27/25 (T) E. ar Barzhig. Dall e oa gante ha bemdeiz ez eent o-zri da haloupad war varh. ●(1972) LLMM 150/33 (T) E. ar Barzhig. Ne oa ket un Alaman evit mann, dall e oa gant ar sonerezh.

    (4) ...pe e vezin dall ! : …j’en jurerais !

    (1931) VALL 410. J'en jurerais ! tr. F. Vallée «pe e vezin manac'h (ou dall !)»

    (5) Trefuet evel ur yar dall : voir yar.

    (6) Trokañ ar marc'h born gant ar marc'h dall : voir marc'h.

    (7) Dont mezv ha dall : voir mezv.

    (8) Dall evel ur c'hoz : voir goz.

    (9) Bezañ dall e gazh : voir kazh.

    (10) Na vezañ dall e saout : voir saout.

  • dall .2
    dall .2

    m. –ed, dalleion Homme aveugle.

    I.

    (14--) N 32. Ha bout penn ysel euel dall !, tr. «Tête basse comme un aveugle ?» ●1012. vn dall so saluet, tr. «Un aveugle a été guéri.» ●(1637) Vsba 145. Ma eaz te dallic : ma it hu dallic, tr. « où vas-tu petit aveugle, où allez-vous. » ●(1650) Nlou 16. Longius an dal, tr. «Longin, l’aveugle.»

    (1738) GGreg 40. dall, p. dalled, dalléyen, tr. «aveugle.» ●(1744) L’Arm 22a. Aveugle, tr. «Dall.. létt. m.» ●(17--) TE 391. En dal e aboeissas.

    (1876) BJM 66. Doue a roas ar sclerijen d’an dall kez.

    (1904) DBFV 39b. dal, s. m. pl. –lled, tr. «aveugle.» ●(1907) AVKA 78. Pelec’h lakât dall da ren dall ? ●(1954) VAZA 34. A-drugarez d’am mamm, gallout a raen dija lenn an notennoù ha deut e oan da vezañ ur c’haner mat awalc’h, met alies e tremene dre Briel un dall o klask e vara, leviet gant e viell.

    II.

    (1) C'hoari, ober an dall da : faire la mauvaise tête, faire un mauvais coup à qqn.

    (1904) DBFV 39b. gobér an dal, tr. «faire la mauvaise tête.» ●(1906) BBMI 8 (G) J. Lamour. Mes ur hah, eit gobér en dal / Doh mab-dén zou lies haval. ●(1936) DIHU 306/181 (G) L. Herrioù. Met Sidoni ne ziazéè ket hé zorrad chif ha klaskein e hrè penaos hi dehè gellet hoari en dal d'er person. ●(1974) YABA 24.04 (Gi) J. Jaffre. Ean, justeroalh, e oé pelzoik é klask en tu de hoari en dall d'é gansort a vanér Kunio.

    (2) Skeiñ evel un dall : frapper très dur, comme un sourd.

    (1732) GReg 434b. Il frappe comme un sourd, tr. G. Rostrenenn «Sqei a ra evel un dall.» 882a. Fraper comme un sourd, tr. «Sqei evel un dall.» (1744) L'Arm 116a (G). Battre dos & ventre, tr. «Scoein partoud, eell unn dall

    (1870) FHB 300/309b (L) Gabriel Morvan. Daonation ! eme ar marc'hadour neud; skeï a rez evel eun dall, Furik.

    (1903) BTAH 273 (Ku) *Taldir. Pephini sko evel eun dall, tr. «chacun frappa comme un sourd.» ●(1904) SKRS i 250. Ar baotred-man (…) / A skoe, ken a zaone, gwasoc’h eget tud dall. ●(1914) MAEV 227 (L) Klaoda ar Prat. Er penn kenta, Seven a gerze hag a skoe evel eun dall. ●(1931) VALL 704. Frapper comme un sourd, tr. F. Vallée «skei evel eun dall.» ●(1937) DIHU 310/254 (G) Loeiz Herrioù. Unan a me zud en des keméret é dokarn én é zorn, ha geton é sko, èl un dal, ar bén en aral.

  • dall-pezhell
    dall-pezhell

    adj. Complétement aveugle.

    (1869) FHB 222/100b. da goll ar goueled ha da veza dall-peell.

  • dall-pik
    dall-pik

    adj. Complètement aveugle.

    (1879) ERNsup 165. Dall-pikh, tout à fait aveugle, Trév[érec], Quimp[er]-Guéz[ennec], Ploezal, Gur[unhuel]. ●(18--) EER 17. Dall pik eo ta lagad.

    (1924) FHAB Kerzu 443. Az-eün d'ar bed deuet da veza dall-pik, lakat da skedi ar wirionez rik.

  • dall-put
    dall-put

    adj. Complètement aveugle.

    (1869) HTC 281. epad an amzer-ze oa tao dall-put. ●(1879) ERNsup 165. dall-put, St-M[ayeux], tout à fait aveugle. ●(1889) SFA 268. dindan boan da veza dall put.

    (1909) FHAB C'hwevrer 59. Ma ne vijac'h bet dall-put. ●(1910) MAKE 36. koz-noe ha dal-put.

  • dallañ / dalliñ
    dallañ / dalliñ

    v.

    I. V. tr. d.

    A.

    (1) Crever les yeux de qqn.

    (1499) Ca 54b. Dallaff. g. aueugler.

    (1659) SCger 10b. aueugler, tr. «dalla.» ●34b. creuer les yeux, tr. «dalla.» ●94a. pocher les yeux, tr. «dalla daoulagat.» ●(1744) L'Arm 22a. Aveugler, tr. «Dallein

    (1868) FHB 187/243b. Eur forc'h houarn zo ganthan evit dalla an dud. ●(1877) EKG I 271. toulgofi a reont heman, dalla a reont hennont.

    (1927) GERI.Ern 87. dalla, tr. «aveugler.»

    (2) par ext. Empêcher de voir.

    (1882) BAR 204. ar moget a zalle ar gristenien. ●(1889) ISV 488. al luc'het hen dalle.

    B. sens fig.

    (1) S'aveugler (l'esprit, etc.).

    (1912) MMPM 85. Eun den a ioa dallet gant tech an dastum arc'hant, n'en doa nemet ur zorc'hen : bernia arc'hant. ●(1925) BUAZmadeg 117. Fougeou ar bed-man a dremen : perak eta (...) dalla ho kaloun ganto ? 219. Met mar deo dallet hor spered gant ar pec'hed, penaoz e c'hellimp-ni klevet mouez an Aotrou Doue ?

    (2) Dallañ e naon : tromper sa faim.

    (1867) BUE 92. ar bevien ac'h ee bete lonkan douar, evit kousket war ho naon pe evit hen dallan.

    (3) Boucher (un trou).

    (1870) FHB 272/85a. dalla an toull. ●(1876) TDE.BF 97a. Dalla, v. a., tr. «boucher, parlant d'un trou par où l'eau entre.» ●(1890) MOA 146b. Boucher, fermer un trou par où l'eau entre, tr. «dalla

    (1927) GERI.Ern 88. dalla, tr. «boucher (un trou).» ●(1931) VALL 74a. Boucher ; une voie d'eau, tr. «dalla

    (4) Émousser, épointer, moucher.

    (1744) L'Arm 139a. Epointer, tr. «Dallein ur beennhuêc bénac.»

    (1876) TDE.BF 97a. Dalla, v. a., tr. «émousser la pointe d'un outil.»

    (1904) DBFV 40a. dallein, v. a., tr. «épointer, émousser (une lame).» ●(1927) GERI.Ern 88. dalla, tr. «émousser.» ●(1990) TTRK 136. peadra da zallañ meur a falc'h.

    (5) Éblouir.

    (1927) GERI.Ern 88. dalla, tr. «éblouir, fasciner.»

    II. V. pron. réfl. En em zallañ.

    (1) S'aveugler.

    (1744) L'Arm 22a. S'aveugler, tr. «Um dallein

    (2) sens fig. S'aveugler moralement.

    (1621) Mc 51-52. En em dalaff à gra é hunan.

    (1870) FHB 277/124a. an danjer d'en em zalla dre fougue.

    III. Dallañ mouilc'hi : voir moualc'h.

  • dalledañ
    dalledañ

    v. tr. d. Étendre (du linge, du blé) pour le faire sécher.

    (1716) PEll.ms 330. Daleda, et, selon que je l'ai trouvé ecrit et interpreté dans un vx Dictionnaire, daledaff, neteier. Mais dans l'usage d'aujourd'hui ce verbe signifie etendre quelque chose que ce soit pour les faire secher au soleil. Par exemple, Daleda an dillat, etendre le linge ou autres hardes au soleil. Daleda an eit, etendre le blé afin qu'il se séche avant d'être mis au moulin.

  • dallegezh
    dallegezh

    f. Kaout dallegezh = (?) Être aveuglé (?).

    (1792) BD 3260. dalligues ho deus, tr. «(?) ils sont aveuglés (?).»

  • dallentez
    dallentez

    f.

    (1) Cécité.

    (1927) GERI.Ern 88. dallente(z) f., tr. «cécité.»

    (2) Aveuglement.

    (1727) IN (avis) ii. hon tenn eus an dallentez hac eus an abusion.

    (1852) MML 28. en he dalante. ●(1859) MMN 120. eun dallentez estranch. ●(1862) JKS 1. beza diouallet dioc'h pep dallentez a spered. ●(1880) SAB 114. Braz eo bet va dallentez. ●(1889) SFA 199. o velet dallentez an dud.

    (1907) AVKA 72. dallente a galon. ●(1914) DFBP 26a. aveuglement, tr. «Dallente

  • daller
    daller

    m. –ion

    I. Celui qui aveugle.

    (1907) AVKA 165. un daller tud. ●314. an daller tud ze.

    II. fam.

    (1) Daller logod : maçon.

    (1982) PBLS 148. (Langoned) daller-logod, tr. «(fam.) maçon (lit. aveugleur de souris).»

    (2) Daller-touseged : maçon.

    (1988) TIEZ II 43. Les propos entendus aujourd'hui concernant le maçon sont plutôt contradictoires : s'il se nomme lui-même l'aveugleur de crapauds, an daller-touseged, tout un chacun parle de lui en termes peu flatteurs, résumés à Dirinon par le proverbe : Mañsouner' / boasouner ! Maçon, / buveur !

  • dallet
    dallet

    adj.

    I. (en plt de qqn)

    (1) Aveuglé.

    (1580) G 1271-1272. sellet y / dallet, fallet hep monet muy, tr. «voyez-les / Aveuglés, défaillants, sans plus marcher.» ●(1633) Nom 268b. Cæcus, oculis captus : aueugle : vn dal, vn den dallet.

    (1974) TDBP III 206. Neuze on-oa gwelet ul lugernadenn ken e oamp dallet, tr. « alors nous vîmes un tel éclat de lumière (éclair) que nous en fûmes aveuglés (éblouis) »

    (2) sens fig. Qui ne voie pas ce qu'il faut faire.

    (1767) ISpour 317. unn esprit dallet. ●(17--) TE 70. un isprit dallét ne ra mui cas a nitra.

    (1907) PERS 110. mamou dallet. ●(1909) FHAB C'hwevrer 48. ra ouezo an dud dallet-ze. ●(1935) BREI 438/2c. gant tud dallet, gant sperejou paour.

    II. (en plt de qqc.)

    (1) =

    (1959) MVGK 7. eur skoed dallet a daoliou mailh.

    (2) Émoussé.

    (1964) ABRO 31. lemmañ va benviji dallet.

  • dallez
    dallez

    f. –ed Femme aveugle.

    (1738) GGreg 41. dallès, p. dallesed, tr. «femme aveugle.» ●(1744) L'Arm 22a. Aveugle, tr. «Dall ou léss.. dalézétt. f.» ●(1752) BS 110. ur verc'[h] am eus peini a so dalles. ●(1790) MG v. dallès é clasq hé bouéd.

    (1876) TDE.BF 97a. Dallez, s. f. Peu usité, tr. «Femme aveugle.»

    (1904) DBFV 39b. dalléz, pl. –ézed, tr. «aveugle.» ●(1909) FHAB C'hwevrer 34. Mari Heurtin a zo ganet dallez, bouzarez ha mudez.(1911) BUAZperrot 558. ar verc'h a jome dallez. ●(1928) BFSA 118. Pareans eun dallez. (...) Eur plac'h yaouank dallez.

  • dallezh
    dallezh

    f. Aveuglement.

    (1732) GReg 66a. Aveuglement, tr. «Van[netois] dalléh

    (1904) DBFV 40a. dalleh, s., tr. «aveuglement (Gr.).»

  • dallidigezh
    dallidigezh

    f.

    (1) Cécité.

    (c.1500) Cb 56a. [dall] g. aueuglete. b. dallidiguez.

    (1904) DBFV 40a. dalledigeh, m., tr. «cécité.» ●(1927) GERI.Ern 88. dallente(z) f., tr. «cécité.»

    (2) sens fig. Aveuglement.

    (1659) SCger 10b. aueuglement, tr. «dallidiguez.» ●(1744) L'Arm 22a. Aveuglement, tr. «Dalédiguiah. m.» ●(1767) ISpour 323. enn dalledegueah à speret. ●(1790) MG 190. ô dalledigueah éstrange !

    (1831) MAI 3. dre un dallidiguez pehini a afflij meurbet eur gouir ghristen. ●(1838) OVD 173. O na péh dalledigueah !

    (1904) DBFV 40a. dalledigeh, m., tr. «aveuglement.»

  • dallijenn
    dallijenn

    f. Aveuglement.

    (1732) GReg 66a. Aveuglement, tr. «Van[netois] dalligeñ

    (1904) DBFV 40a. dallijen, s., tr. «aveuglement (Gr.).»

  • dalliñ
    dalliñ

    voir dallañ

  • dallouc'h
    dallouc'h

    m. Terre détrempée.

    (1944) DIHU 391/39. Dallouh : douar distrempet get er skorn diskornet : Dallouh e zo er mitin-ma : en henteu e zo lous get en diskorn.

  • dallouc'het
    dallouc'het

    adj. Détrempé.

    (1944) DIHU 391/39. Dallouhet é rah en henteu.

  • dallouc'hiñ
    dallouc'hiñ

    v. tr. d. Détremper.

    (1944) DIHU 391/39. Dallouhein : distrempein.

  • dallus
    dallus

    adj. Aveuglant.

    (1949) ENRO 302. Hogen, kerkent ha marv an elfennig tan diwezhañ, e strink en teñvalded ur sklerijenn dallus. ●(1977) PBDZ 711. (Douarnenez) dallus, tr. «aveuglant.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...