Recherche '"dic'ha"...' : 61 mots trouvés
Page 1 : de dicha-dichal (1) à dicharvaat (50) :- dic'ha / dic'hal dic'ha / dic'hal
interj. cf. dihell
(1) Onomatopée pour intimer l'ordre aux chevaux de tourner à droite.
●(1874) FHB 472/16a. en em lakea da grial oc'h he azen : sa Loyson ! Dic'ha, sou, Loyson ! Dac'hall, tus, Loyson ! ●(1890) MOA 226a. A droite (terme de charretier), dia ! – dic'ha ! (C.) Tourner à droite, dial, – diac'hal.
●(1931) VALL 231b. Tourner à droite, tr. «dic'ha(l) ! (aux chevaux)» ●(1957) BRUD 1/9. Alle, dia ! Pichar, Louisette !... Ha treid ar hezeg a skrabas mein an hent en-dro.
(2) Mont war zic'ha =
●(1925) FHAB Meurzh 95. ne ya ken na war hu na war dia.
(3) =
●(1904) DBFV 53a. diha, giha, geha, adv., tr. «terme de charretier, pour exciter au travail le bœuf qui est attaché à gauche.»
- dic'haaldic'haal
v. intr. (prlt des chevaux) Tourner à droite.
●(1962) EGRH I 59. dic’haal v., tr. « tourner à droite (cheval). »
- dic'habous
- dic'hadal
- dic'hagnaouiñ dic'hagnaouiñ
v. intr. =
●(1957) ADBr lxiv 4/454. (An Ospital-Kammfroud) Dihagnaoui : v. – Formé de gagnaoui, courir l'aventure, risquer de mauvaises fréquentations + prefixe privatif di : Poent eo kas al lamponig-se da zihagnaoui a-ziwar-dro an ostaluriou.
- dic'hagniñ dic'hagniñ
v.
I. V. intr.
(1) Défricher.
●(1958) BRUD 4/57. dihagni : défricher.
(2) Travailler dur.
●(1958) BRUD 4/33. Dihagni noz deiz a 'fell dezo. (...) Labour ! Dihagn, noz deiz en da bark hag en da vag. ●(1961) BLBR 130/24. Toulla, dihagni war gorv ar roched. (..) Dihagnit, paotred !
(3) En mettre un coup.
●(1956) BLBR 91/16. oc'h eva an dour benniget ! Ha dic'hagni a rae !
(4) Se dépêcher.
●(1990) MARV II 35. (Plougerne) Ha me dihagni, dipadapa, da gerhad eben avad.
II. V. tr. d.
(1) Donner (un coup).
●(1956) BLBR 92/12. o tic'hagni taoliou kerniel gant ar gwez.
►absol.
●(1958) BRUD 4/49. kemeret ar valaenn, ha dihagnet a far-digleo gand unan.
(2) Mettre en pièces.
●(1984) HYZH 154-155/24. dic'hañgnet ar c'hilhog dezhañ.
- dic'hailhdic'hailh
adj.
I. (en plt de qqc.)
(1) Laid, vilain.
●(1906) DIHU 8/134. er gizieu neùé dihaill-se. ●(1912) DIHU 81/34. ur «patoè» dihaill ha méhus. ●(1937) DIHU 315/323. dihaill, tr. «(adj.) difforme, affreux, laid.»
(2) En mauvais état, abîmé.
●(1940) DIHU 349/106. Ar en hevelep tachen é huélan ur maen hir get ur hog aleuret dihaill ar er beg anehon.
II. (en plt de qqn)
(1) Horrible.
●(1937) TBBN 73. Ur péhour dihaill é bet.
(2) Maladroit.
●(1982) PBLS 75. (Langoned) dic'hailh, tr. «maladroit, empoté.»
- dic'hailhañ dic'hailhañ
v. tr. d. Abîmer.
●(1913) BOBL 21 janvier 421/3a. miret eus al loaned se da zic'hailla an ed. ●(1915) MMED 8. eun tiegez dilezet vardro eno, dic'haillet gant an obuzou. ●(1939) WDAP 3/192. (Pleiben, Lennon, Gwezeg) Dic'hailha, verb. Dispenn, regi. Skouer : Dic'hailhet en deus e zilhad e-touez an drez hag ar spern. ●(1939) MGGD 16. dic'hailhet he dilhad kaer. ●(1964) ABRO 35. e virjont ouzh al logod hag ar razhed da zic'hailhañ ar pezh a vad am boa eno. ●54. Ne zeujont mui da zic'hailhañ va eostoù.
- dic'hailher
- dic'hailhet
- dic'hailhou
- dic'hal dic'hal
voir dic'ha
- dic'halañ
- dic'hall
- dic'halloud .1dic'halloud .1
adj.
(1) Sans puissance.
●(14--) Jer.ms A 87. Manc ha fall ha dygalloet, tr. «Estropié et faible et impuissant.»
●(1909) FHAB Mezheven 161. ober anezhan dic'halloud evit tizout an eürusted.
(2) Sans pouvoir.
●(1900) MSJO 23. eun den dic'halloud e peb doare. ●(1915) HBPR 143. Roue dic'halloud, kristen eb par.
(3) Impuissant.
●(1877) MSA 173-174. Tri midisin (...) a zisclerias oa ho guiziegez dientent hag ho remejou dic'halloud.
●(1911) BUAZperrot 268. e leac'h m'eo dic'halloud pa vez eat re hir an droug.
(4) Impuissant sexuellement.
●(1911) BUAZperrot 116. Awechou, e leac'h ma'z eus dimezi da welet, n'eus dimezi ebed da c'houzout, pe abalamour ar re a zo eat an eil gant egile a ioa dic'halloud, pe abalamour m'oant kerent.
(5) Inutile.
●(1857) HTB 86. mes oll pep tra a oe dic'halloud. ●159. Ar maluruz paour a zisplege eun nerz dic'halloud.
- dic'halloud .2dic'halloud .2
m.
(1) Impuissance.
●(c.1500) Cb 90b. [gallout] g. non puissance. b. digalloud.
●(1659) SCger 142b. dihallout, tr. «impuissance.»
●(1904) DBFV 53b. dihelled, m., tr. «impuissance.» ●(1941) DIHU 360/285. kant sotoni ket get ou dihelloud. ●(1951) BLBR 39-40/1. dic'halloud an doareou a gaver da gompeza ar bed ha dic'halloud an den d'o implija ervat.
(2) Impuissance sexuelle.
●(1877) EFV 290-291. er sieu naturel a gorv péré e barra doh en obligationeu ag er briédereah, hag en hanvhuein e hrér en diguellet.
- dic'halloudegezh
- dic'halloudek
- dic'halloudezh
- dic'halloudusdic'halloudus
adj. Impussant, qui ne peut avoir de puissance.
●(1931) VALL 379b. Impuissant, qui ne peut en avoir [puissance], tr. «dic'halloudus.»
- dic'hallus
- dic'hallusted
- dic'halluster
- dic'haloñs
- dic'haloñsadenndic'haloñsadenn
f. –où (domaine militaire) Dégradation.
●(1931) VALL 193b. Dégradation militaire avec parade, tr. «dic'haloñsadenn-lid ou lidek.»
- dic'haloñsadurdic'haloñsadur
m. –ioù (domaine militaire) Dégradation.
●(1931) VALL 193b. Dégradation militaire, tr. «dic'haloñsadur m.»
- dic'haloñsañdic'haloñsañ
v. tr. d. (domaine militaire) Dégrader.
●(1931) VALL 193b. Dégrader ; un militaire, tr. «dic'haloñsa.»
- dic'haloupat
- dic'hano
- dic'hañviñdic'hañviñ
v. intr. (?) Passer l'hiver (?).
●(1986) GEVU v 102. (Pouldahu) Peus bet klevet kaoz deus ar re yee d'ar Marok du-se d'ober ar vicher sardin sall. Da zic'hañviñ, tr. «N'avez-vous jamais entendu parler de ceux qui allaient au Maroc pêcher la sardine pour les salaisons. Pendant l'hiver.»
- dic'haolaj dic'haolaj
m.
(1) = (?) Brocante, vieilleries (?).
●(1938) DIHU 328/158. Laret vehè ti ur marhadour dihaolaj.
(2) Détritus, déchets, ordures.
●(1970) LIMO 19 septembre. En diholaj é chom ér ruieu un tammad mad ag en dé ha get en héol ponér er vlas e sau hou kalon. ●Diholaj, tr. «détritus, ordures ménagères.»
(3) (en plt de qqn) Vauriens, voyoux, vermine.
●(1910) ISBR 267. é larent de zihaulaj er hérieu dont de hudal. ●370. dihaulaj, tr. «voyoux.» ●(1916) LILH 22 a Vae. Ne faut ket krenein rauk dihaulaj èl er bolé. ●(1937) TBBN 73. a zilézel obéreu en dud avot aveit um durel de zarempredein en dihaulaj. ●74. é tarempredein tavarneu ha dihaulaj. ●(1942) DHKN 217. Dispah e oè ér Frans a oudé eih vlé, ha, de ben anehi, en diholaj spontusan e zob et guélet biskoah.
- dic'haoliañ
- dic'haoudic'haou
m. Dédommagement.
●(1867) FHB 120/124b. an traou-ze ne oant nemet eun dic'haou euz al labourou tenn ho devoa great. ●(1874) POG 27. eun dic'haou bihan.
●(1907) AVKA 76. o tic'haou a zo braz en envo. ●(1920) FHAB Genver 195. an dic'haou an eus bet digant Doue. (1931) VALL 190b. Dédommagement, tr. «dic'haoum.»
- dic'haouadurdic'haouadur
m. –ioù Dédommagement, indemnité.
●(1931) VALL 190b. Dédommagement, tr. «dic'haouadur m.» ●384b. Indemnité, tr. «dic'haouadur m.»
- dic'haouadusdic'haouadus
adj. Réparable, dédommageable.
●(1931) VALL 647a. (dommage) réparable, tr. «dic'haouadus.»
- dic'haouañdic'haouañ
voir dic'haouiñ
- dic'haouenn
- dic'haouer
- dic'haouerez
- dic'haouet
- dic'haouiet
- dic'haouiñ / dic'haouañ dic'haouiñ / dic'haouañ
v.
I. V. tr. d.
(1) Dic'haouiñ ub. : dédommager qqn.
●(1659) SCger 37b & 40b. dedommager, tr. «digaoui.» ●142b. digaoui, tr. «dedommager.»
●(1838-1866) PRO.tj 181. Barnet arre da zic'haoui ar perc'hen. ●(1869) FHB 253/348b. Bez' ez eus poaniou ker garo ma na deus nemet Doue hag a allfe hon dic'haoui anezho. ●(18--) SAQ II 104. kement hini a ra drouk a rank digoll, dic'haoua he nesa.
●(1910) MBJL 94. hen dic'haoui [Doue] evit an dismeganso a ra d'ean ar pec'hed. ●(1911) BUAZperrot 132. da zic'haoui e amezeien. ●133. Dic'haoui an nesa. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 142. an hini a vez bet graet gaou outan (…) ma n'hen dic'haouer ket.
(2) Dic'haouiñ ub. eus udb. : Dédommager qqn de qqc.
●(1752) BS 202. en dic'haouas eus an oll poaniou en devoa anduret.
●(1889) ISV 420. dic'haoui Mari Argoat eus ar gaou oc'h eus great outhi.
●(1933) MMPA 133. Fellout a ra d'in e chomfe ganec'h evit ho tic'haoui eus ar boan en deus graet d'ec'h.
►absol.
●(1893) IAI 242. en doa ranket dic'haoui kalz euz an droug en doa great.
(3) Dic'haouiñ udb. : réparer (un dommage, un tort, etc.)
●(1847) BDJ v. dic'haoua kemend droug ho deus grêt. ●(1866) SEV vi. dic'haoui neuze a raio ho paourentez er bed. ●(1874) POG 36. dic'haoui ann dismeganz gread d'ar Werc'hez.
(4) Défaire (un animal) empêtré dans ses entraves.
●(1909) BROU 225. (Eusa) Dic'haóui, tr. «Dégager une bête embarrassée dans ses cordes.»
II. V. intr. Dic'haouiñ evit : expier.
●(1862) JKS 71. ho klac'har a hell dic'haoui evit ho pec'hejou ha peurnetaat hoc'h ene.
●(1933) MMPA 182. dic'haoua a reas eus e wellan evit e vuhez dremenet, hag e varvas evel eur sant.
III. V. pron. réfl. En em zic'haouiñ : se dédommager.
●(1866) FHB 68/128a. Dioc'h loenet en em zic'haouint eus ar pez a vanc dezho dioc'h costez an ed re varc'had. ●(1882) BAR 130. evit en em zic'haoui euz an amzer am euz collet pell ouzhoc'h.
- dic'hargadenndic'hargadenn
f. –où
(1) Éclat de rire.
(2) par ext. Cri d'un pic-vert.
●(1972) SKVT I 62. a lakae ar c'hoad da dregerniñ gant o dic'hargadennoù.
- dic'hargadennañ / dic'hargatenniñ /dic'hargatenniñdic'hargadennañ / dic'hargatenniñ /dic'hargatenniñ
v.
(1) V. intr. Éclater de rire.
●(1732) GReg 317a. Éclater de rire, tr. «Dic'hargadenna. pr. dic'hargadennet.»
●(1876) TDE.BF 118b. Dic'hargadenna, v. n., tr. «Rire aux éclats, tr. «Rire aux éclats, éclater de rire.»
●(1927) GERI.Ern 102. dic'hargadenna v. n., tr. «Rire aux éclats.»
(2) Crier comme un merle.
●(1954) VAZA 33. hag an evned ’ta, tudoù, ne glevit ket ar mouilc’hi o tic’hargadenniñ da drugarekaat o C’hrouer abalamour ma’z oa bet plezhennet o neizh e kaerañ korn ar bed-mañ, va bro-Dreger ?
(3) V. tr. d. Exprimer avec violence.
●(1934) MAAZ 99. hé lézel e hra de zihargatennein héh arfleu.
(4) V. pron. réfl. En em zic'hargadennañ : s'égosiller.
●(1876) TDE.BF 118b. En em zic'hargadenna, tr. «s'égosiller à chanter, à crier.»
●(1927) GERI.Ern 102. en em zic'hargadenna, tr. «s'égosiller (à force de crier, de chanter).»
- dic'hargadenniñdic'hargadenniñ
voir dic'hargadennañ
- dic'hargatal dic'hargatal
v. intr. Crier.
●(1939) RIBA 58. diù voéz, ur seill get peb unan, é tihargatal unan doh en aral, hag ind téret.
- dic'hargatenniñdic'hargatenniñ
voir dic'hargadennañ
- dic'hariñdic'hariñ
v. tr. d. Amputer d'une jambe.
●(1918) LILH 11 a viz Du. Neoah kredein e hra ne vo ket ret en diharein.
- dic'harvdic'harv
adj. Qui n'est pas rude.
●(1575) M 1685-1686. Neuse ez arriuent, en vn croashent ent scaff, / Vnan cazr ha digaru, hag eguile garuhaff, tr. «Alors ils arrivèrent à un carrefour bientôt, / L'un (des chemins étant) beau et aplani, et l'autre très rude.»
- dic'harvaat