Recherche '"dirañ"...' : 28 mots trouvés

• dirañ / diriñ
  dirañ / diriñ

  v. tr. d. Aciérer, garnir d'acier.

  ●(c.1718) CHal.ms i. acerer garnir d'acier, tr. «direin.» ●(1732) GReg 10a. Acerer, garnir d'acier un outil de fer, tr. «dizra. pr. dizret. dira. pr. diret. Van[netois] direin. pr. diret.»

  ●(1876) TDE.BF 138a. Dira, v. a., tr. «Aciérer.»

  ●(1904) DBFV 57a. direin, v. a., tr. «acérer, garnir d'acier.» ●(1914) DFBP 6b. aciérer, tr. «Dira.» ●(1931) VALL 7b. Aciérer, tr. «dira.»

• dirandoniñ
  dirandoniñ

  v. intr. =

  ●(1972) HYZH 75/11. Harzhal 'ra pa glev trouz ha dirandoniñ end-eeun pa wel tud pe loened disanvez.

• dirañj
  dirañj

  adj.

  I. Attr./Épith.

  (1) Dissipé, turbulent.

  ●(1839) BESquil 462. é ma hou pugalé dissènt, libertin ha dirange. ●(1841) IDH 62. ur youancquis dirange.

  ●(1934) BRUS 118. Dissipé, tr. «diranj.» ●174. Turbulant, tr. «diranj.» ●(1942) DHKN 17. Er ouréz péchanj e hrè dehi bout diranj elsé.

  (2) (en plt de qqc.) =

  ●(1942) DHKN 212. Un dra vat, diranj ne oè ket.

  (3) Grand, important.

  ●(1906) BOBL 02 juin 89/2f. ober eun tor diranj d'ar barrez. ●(1906) BOBL 21 juillet 96/3c. Eun tan gwall diranj a zo straket disul.

  II. Adv.

  (1) Très.

  ●(18--) SAQ II 100. Ne voa ket mad diranj.

  ●(1905) BOBL 19 août 48/3c. Ar prozision (…) a zo bet ar bla-ma kaër diranj ive. ●(1906) BOBL 06 octobre 107/1a. siou braz diranj. ●(1906) BOBL 15 décembre 116/2f. Fin eo diranj. ●(1956) LLMM 55/17. ne voe laket en gwerzh nemet un nebeudik anezho, o vezañ ma oant ker dirañj.

  (2) Beaucoup.

  ●(1929) MKRN 177. (Gourin, ar Faoued, Skaer) Diranch… Beaucoup : Hen en em blij diranch er skol.

• dirañjamant
  dirañjamant

  m. –où Désordre.

  ●(1790) Ismar 126. Honnéh-è er ourièn ag en dirangemand én tiegueaheu.

• dirañjeal
  dirañjeal

  v. tr. d. Déranger.

  ●(1977) PBDZ 780. (Douarnenez) dirañjeal, tr. «déranger.»

• dirañjennet
  dirañjennet

  adj. Désenchaîné.

  ●(1821) SST iii. Direngennet u ol en diaulet.

• dirañjenniñ
  dirañjenniñ

  v. tr. d.

  (1) Désenchaîner.

  ●(1732) GReg 249a. Dechaîner, ôter la chaîne, tr. «Van[netois] dirañgenneiñ. pr. et.»

  ●(1904) DBFV 56b. diranjennein, v. a., tr. «déchaîner.» ●(1907) VBFV.fb 26b. déchaîner, tr. «diranjennein.» ●(1921) GRSA 361. Hag er paian gourhemennein diranjennein Jojeb.

  (2) par ext. Libérer.

  ●(1905) LZBg Gwengolo 198. a pe zas er Fransizion de ziranjennein Aljériis.

• dirañjet
  dirañjet

  adj.

  (1) (en plt de qqn) Débauché, dissolu.

  ●(1790) MG 370. Ur voès dirangét, pé ur verh libertin.

  ●(1839) BESquil 27. bugalé diranget ha libertin.

  (2) (Vie) dissolue.

  ●(1804) RPF 12. A ùerso é conduyai Augusten ur vuhé forh diranget. ●(1839) BESquil 27. é tonnet de vout devot ha vertuus, goudé ur vuhé diranget.

  (3) Grossier, impoli, obscène.

  ●(1838) OVD 97. hum accusein ag ur gueu distér, ag ur gonze un tamicg diranget.

• dirañjiñ
  dirañjiñ

  v.

  I. V. tr. d.

  (1) Déranger (qqn).

  ●(1901) LZBg 59 blezad-2^l lodenn 80. kement-sé e ziranj en dud aral.

  (2) Déranger (qqc.).

  ●(1821) SST 35. Jesus-Christ e sortias ag er bé hemp dirangein er mein pehani e ouai clos mat ar nehou.

  II. V. pron. réfl. En em zirañjiñ : se déranger.

  ●(1838) OVD 54. hum zirangein un tamicg.

• dirank-
  dirank-

  voir direnk-

• dirankon
  dirankon

  adj. (?) cf. dirukun (?)

  I. Attr./Épith.

  (1) Qui mange de grandes quantités.

  ●(1896) GMB 560. pet[it] Trég[uier] dirañkoñn, grand mangeur.

  ●(1970) BHAF 90. e vreudeur, dirankon, ordinal e-pign ouz tez o mamm. ●382. Eun den dirankon a zebr n'eus forz petra, debri a ra kalz, med hep selled re dost ouz mad pe fall eo ar boued. «Hennez a zo eur paotr dirankon, digor e vez ordinal e galon, eur vou(z)ellenn evid lavared eeun ar wirionez.

  (2) par ext. Bezañ dirankon : ne pas être délicat.

  ●(1977) BAHE 95/19b. ha me 'lar deoc'h, e veze ret bezañ dirankon evit mont da evañ kafe e gwer pe dasoù Loeiza ! Seurt-se, eme Yann ! Ul lousken gozh e oa deut Loeiza de vezañ.

  (3) sens fig. Insatiable.

  ●(1920) MVRO 28/1b. bandennou diniver ar beilherien treut ha dirankon. ●(1925) FHAB Gwengolo 327. ken têr, ken dirankon. ●(1970) BHAF 11. eul lenner dirankon. ●382. Gelloud a reer ive beza eul lenner dirankon.

  II. Adv. = hep ober van, da vat.

  ●(1908) PIGO II 153. ha kement a lans a oa ganti ma skoas he fenn en koste ar zoudard ha helpenn anean dirankon.

• dirankontr
  dirankontr

  adj.

  (1) (en plt d'un lieu) Non fréquenté.

  ●(1884) LZBt Meurzh 57. O klevet laret a oa dirankont ann hent.

  (2) (en plt de qqn) Infréquentable.

  ●(1920) MVRO 56/1b. An darn vuia eus an dud-se a zo paotret dirankont a vije gwelloc'h o flas er galeou.

• dirann .1
  dirann .1

  adj.

  (1) (droit) Indivis.

  ●(1732) GReg 527a. Indivis, ise, qui doit être partagé, & qui ne l'est pas encore, tr. «dirann.» ●Ces terres sont communes, & indivises, tr. «An douarou-ze a so boutin, ha dirann. dirann eo c'hoaz an douarou-ze.» ●(1744) L'Arm 198a. Indivis, tr. «Dirann.»

  ●(1876) TDE.BF 138b. Dirann, adj., tr. «Indivis.» ●(1878) EKG II 258. an tiegez aman hag an oll vadou a ioa chomet dirann etre va breur ha me.

  ●(1904) DBFV 56b. dirann, adj., tr. «indivis.»

  (2) Indivisible.

  ●(1891) AGB 13. Republik ar Frans unan ha dirann.

  ●(1911) KEME 25-26. Ar Republik unan ha dirann. ●(1921) FHAB C'hwevrer 47. Breiz dirann, emezan, setu goulenn an holl Vreiziz.

• dirann .2
  dirann .2

  m.

  (1) Séparation.

  ●(1866) SEV 94. Doaniuz e vezo an dirann-ze.

  (2) Différence.

  ●(1866) SEV 198. ne vezo mui neuze dirann e-bed etre ann dud hag e vezint hevel-hevel bepred.

• dirannañ
  dirannañ

  v. tr. d.

  (1) Séparer.

  ●(1866) SEV 93. Neuze an elez a ziranno ar re vad euz a-douez ar re fall.

  (2) Dirannañ ub. : priver qqn (de qqc.).

  ●(1860) BAL 256. penaoz ho pefe ar galon d'o diranna en ho pedennou ! tr. (GMB 157) «les oublier, ne pas leur faire une part dans vos prières.» ●(1894) BUZmornik 314. «Arabad eo diranna ar vugale,» a leverer.

  ●(1913) FHAB Eost 240. en Kerhale morse ne veze dirannet ar paour.

  (3) Dirannañ ub. diouzh udb. : priver qqn de qqc.

  ●(1894) BUZmornik 314. Diranna ar vugale a renker eo euz ar pez a c'hell beza noazuz d'ezho.

  ●(1911) BUAZperrot 547. Ma teur eur beleg (…) da ziranna e barrisioniz eus bara an Aviel. ●(1913) FHAB Kerzu 353. den ebet n'eo dirannet euz al levenez-ze. ●(1929) FHAB Genver 4. Pec'hed eo eta d'eun tad ha d'eur vamm diranna o bugale eus kaera tenzor hor gouenn.

  (4) (droit) Frustrer.

  ●(1872) ROU 86b. Frustrer, tr. «Diranna.»

  ●(1911) BUAZperrot 769. Mes Gwerok ne asantas ket diranna e bevar mab yaouank. ●(1931) VALL 143a. Confisquer sa part d'héritage à qqb, tr. «diranna u. b.»

• dirannapl
  dirannapl

  adj. Indivisible.

  ●(1732) GReg 527a. Indivisible, tr. «Dirannapl.» ●735a. Un point indivisible, tr. «Ur poënd dirannapl.»

• dirannek
  dirannek

  adj. Indivisible.

  ●(1878) EKG II 206. eilved bloavez a Republik Franz, unan ha dirannek. (d'après un jugement de 17??)

• dirannet
  dirannet

  adj.

  (1) (droit) Frustré.

  ●(1872) ROU 94a. Privé de sa part, tr. «Diranned.»

  ●(1909) FHAB Ebrel 160. an eil hag egile o doa bugale vihan hag a vije dirannet.

  (2) Privé (de qqc.).

  ●(1910) FHAB Here 291. setu hi dirannet eus o Doue ha dirannet eus eul loden eus pedennou an Iliz.

• dirannus
  dirannus

  adj. Indivisible.

  ●(1732) GReg 527a. Indivisible, tr. «dirannus.»

• dirañs
  dirañs

  voir dirañsañ

• dirañsañ / dirañsiñ / dirañs
  dirañsañ / dirañsiñ / dirañs

  v. tr. d.

  (1) Éroder, raviner.

  ●(1907) FHAB Here 239. ar c'houeriou ne ziskennent ket froudennus divar ar menez en eur ziransi an douar.

  (2) Détruire.

  ●(1926) FHAB Ebrel 149. evit m'en dije ar mor amzer a-walc'h da ziransa kêr [-Iz] eus an eil penn d'egile ha da beurlonka pep tra.

  (3) Égrapper, égrener.

  ●(1899) BSEc xxxvii 147 / KRL 12. Avel sant Lorans diranz kerc'h ; / Ma ne ve a-rog e ve war-lerc'h, tr. «Le vent de Saint-Laurent égrène l'avoine ; si ce n'est avant, c'est après.»

  ●(1921) FHAB Meurzh 56. da ziranz kraon kelve. ●(1973) BAHE 78/31. Pa dremenont a-rez ur bod balan e trammont ur c'henaouad en ur dirañsañ ar bleuñv. ●(1978) BAHE 97-98/25. An deliou glas a ra – pe a rae – ur boued saourus ha kreñvaus evit ar moc'h. Dirañset e vezent d'an nevez-hañv.

• dirañser
  dirañser

  m. –ion Celui qui égrappe, égrène.

  ●(1982) PBLS 247. (Sant-Servez-Kallag) St Laorañs dirañser kerh, pa vez ked araog vez warlerh, tr. «St L. fait tomber les grains d'avoine (c-à-d pour l'époque du pardon l'avoine est mûre), mais si ce n'est pas avant c'est après.»

• dirañsiñ
  dirañsiñ

  voir dirañsañ

• dirañson
  dirañson

  adv. En dirañson : chèrement.

  ●(1969) BAHE 60/30. gwerzhañ o marc'hadourezh en-dirañson. ●(1982) TKRH 60. en doa paeet en dirañson al lodenn douar-se.

• dirañvañ / dirañviñ / dirañvat
  dirañvañ / dirañviñ / dirañvat

  v.

  I. V. intr.

  (1) Éprouver (une très grande soif).

  ●(1927) FHAB Meurzh 58. prest oun da ziranva gant ar zec'hed.

  (2) sens fig. Être assoiffé (de connaissances).

  ●(1936) FHAB Mae 166. kelennadurez ar prezeger bras-se ne vage ket c'hoaz mat awalc'h e ene, a oa evel diranvet gand ar c'hoant da vont bepred dounoc'h e sklerijenn ar gwirionezou kristen.

  (3) Découler.

  ●(1872) ROU 80a. Découler, tr. «diranvi.»

  II. V. tr. d.

  (1) Éroder, raviner, dénuder.

  ●(1869) FHB 247/301b. eun tam menez sec'h (...) fustet gant an avel voallarn ha diranvet gan ar glaoyer. ●(1869) FHB 248/308b. ar glaoeyer braz, pa deuyo ar gouànv, ho dirànvo [an henchou].

  ●(1955) BLBR 85/6. Dizale e voe barradou ken gwas ma veuzent ha ma tirañvent an heñchou hag ar c'harroñchou. ●(1962) GERV 39. Evit gwir, dirañvet ha disac'het e vez alies darnou anei gant ar gwall-amzer. ●169. dirañvet : e galleg : érodé.

  (2) Égrener (une plante).

  ●(1732) GReg 326b. Égrener une plante, tr. «Dirañva ul lousaouënn.»

  (3) Sérancer.

  ●(1876) TDE.BF 537a. Rañva, rañvat, v. a., tr. «Sérancer, parlant du lin, du chanvre. On dit aussi dirañvat.»

  (4) Perdre ses feuilles (fougère, etc.).

  ●(1962) EGRH I 61. dirañviñ v., tr. « perdre ses feuilles (fougère, etc.). »

  (5) Perdre ses graines (lin, chanvre).

  ●(1962) EGRH I 61. dirañviñ v., tr. « perdre ses graines (lin, chanvre). »

  (6) Retirer sa substance à qqc.

  ●(1952) LLMM 32-33/133. (Douarnenez) Dirañviñ : tennañ ar chug, an druzoni eus... An tamm kig-se zo tout dirañvet dindan ar glav.

• dirañvat
  dirañvat

  voir dirañvañ

• dirañvet
  dirañvet

  adj.

  (1) Très grande (soif, chaleur).

  ●(1872) ROU 80b. Une soif démesurée, tr. «Ur zec'hed, un domder diraved.» ●89b. La chaleur était intense, tr. «Un domm diraved a oa.»

  (2) Érodé, raviné, dénudé.

  ●(1977) PBDZ 779. (Douarnenez) dirañvet, tr. «mis à nu, dont on a enlevé la couche protectrice, la couche fertile, etc.»

  (3) (en plt de qqn) =

  ●(1925) FHAB Ebrel 127. Kement all a zispac'h hag a freuz a oa bet graet, er beg douar-ze, gant ar gouezidi diranvet !

• dirañviñ
  dirañviñ

  voir dirañvañ