Recherche 'ez...' : 52 mots trouvés
Page 1 : de ez-1 (1) à ezwan (50) :- ez .1ez .1
part. adv. cf. ent, er
(1) [devant un adj.] Élément de formation d’adverbe. cf. en, ent
●(1530) J 45b. Me guel ez mat ez quemyadet, tr. « Oui, je vois bien que c’est un adieu. » ●(1530) Pm 227 (Mab Den). Ez duy an anquou ez louen, tr. «La mort viendra avec empressement.»
●(1732) GReg 145b. Certainement, tr. «Ez certen.»
●(1877) BSA 10. Ez iaouankic e tiscuezas pegement e carie ar vertus. ●(1883) IMP 8. Es vianic e velis an techou-ze ennâ : / Divar 'neuze e claskis an tu d'o divoenna. ●(1894) BUZmornik 204. en em denna ez-veo enn eur garrek kleuz, evel enn eur bez.
●(1903) ADBr xviii 346. evel ec'h ordinal. ●(1911) BUAZperrot 53. Ez yaouank e teskas diouz an armou. ●167. Bez e vezint ez-vras ar pez ma vezint bet ez-vihan.
(2) [devant un subst.] Élément de formation d’adverbe.
●(c.1500) Cb 32b. [cadoer] Jtem cathedraliter ad. qualitatis. g. cathedraument. b. ez cadoer. ●(c.1500) Cb [peuch]. Item pacifice aduer. g. paisiblement. b. ez peuch.
- ez .3ez .3
prep. Dans tes. [souvent couplé à la prép. en dans la langue mod.]
●(1530) Pm 245. Ma map labour flour ez tourel, tr. «Mon fils, travaille bien dans ta tour.»
●(1888) SBI ii 178. tapout crog en hes bleo, tr. «prendre prise en tes cheveux !»
- ez / e .2ez / e .2
part. verb.
(1) [introduit une subordonnée] Que.
●(897) MSvbr IV f° 78b, main A (DGVB 231a, DVBR 496). is amal it duducer memor porté sur « quas et proximo secuturas » tr. « c’est ainsi que le souvenir est apporté ».
●(1360) Hd Tours n° 576 f°119v°. nep na ra mat her da guel / dezouf he hunan he fel tr. « quiconque ne fait le bien tant qu’il peut / à lui-même il manque » ●(1456) Credo 10. Den inferne ez disquennas, tr. «Il descendit en enfer.» ●(1472) Js ms latin BNF 1294 f°198. Gruet eu tom hep chom an comun goude dilun an suzun guen. / breman ez guellet guelet scler na gueu quet ter map an spernenn. tr. « Le commun (des saints) a été fait vivement, sans s’arrêter, après le lundi de la semaine blanche (des Rogations) ; / Maintenant vous pouvez voir clairement si le fils de l’Épine n’est pas expéditif. » ●(14--) Jer.ms A.242. Hac ez spyen caffout remet, tr. «Et j’espérais trouver remède.» ●(1499) Ca 81. Ez. g. que. ●(c. 1501) Donoet 2-4. brezonec, ez quiffir ennaff, tr. « le breton, où l’on trouvera » ●(1530) Pm 155. Dan tut bouzar ez rente ho cleuet, tr. «Aux sourds il rendait l’ouïe.» ●(1612) Cnf 79b. mar deu an holen da neant, pegant tra ez saller ?
●(1834) SIM 161. e pelec’h ec’h espere ober ur c’hoari gaer. ●(1856) GRD 91. Quentéh m’en doé er Sant-men téhet a inou, é rézas en ty ar er mæstr-zé.
●(1907) AVKA 65. Kredi ret ec’h on barrek d’o kwellât ? ●195. Hag an triwec’h den-ze e fraillas warnhe tour siloe. ●(1908) PIGO ii 19. Itien e trec’h ar gounnar war e spont, hag e sav e zorn da flastra al loen divergont.
(2) [précédée d’une forme adverbiale]
●(14--) N 269. Rac se tut clet parfet ez hoz pedaf, tr. « Aussi, mes vaillants amis, je vous prie instamment » ●tr. Fleuriot GVB 279 « parfaitement je vous prie. » ●(1575) M 2816. meurbet ez eu hy glorius, tr. Fleuriot GVB 279 « très glorieusement est (cette royauté). »
- ez- / es-ez- / es-
Préfixe nominal < *eks. Cf. ezwar.
- ez-eeunez-eeun
voir ouzh-eeun
- ez-krec'hez-krec'h
voir ouzh-krec'h
- ez-traoñez-traoñ
voir ouzh-traoñ
- ezaeza
adv. Donc.
●(1530) J p. 34a. Autrou Doe, eza pez a gray / Ma calon gant don melcony ? tr. «Seigneur-Dieu, que fera donc mon cœur dans sa douleur profonde ?» ●50a. Deut mat gant joa eza ra vech, tr. «Soyez donc les bienvenus.» ●67a. Oarse eza ne dleaf quet / En nep guys bezaf punisset, tr. «je ne dois donc en aucune façon être puni.» ●74b. Rac se eza a te na cret, tr. «Ne crois-tu donc pas.» ●(1530) Pm 133. Quen buhan tiz ez cretsont yza, tr. «Aussitôt vite ils crurent donc.»
●(1557) B I 390. Eza detry maz ouch y glan / Eomp guytibunan a hanenn, tr. «Allons vite, tous tant que nous sommes, quittons ce lieu.»
►[form. comb.]
S1 meza : moi donc.
●(14--) Jer.ms 69. Myzaff a ya Autrou hep comps gou peur louen, tr. «Moi donc je vais, Seigneur, sans dire de mensonge, très volontiers.» ●223. Goaff myzaff Doe pan vyouff mam, tr. «Malheur Dieu à moi donc.» ●271. Goaff myzaff Doe pan voe dyff feut / Da Iesu seder ober breut, tr. «Malheur Dieu à moi puisque j'eus l'infortune / A Jésus, certes, de faire procès.» ●(1530) J p. 126a. Ach goameza, tr. «Ah ! malheureuse que je suis !»
S2 teza : toi donc.
●(1530) J p. 201b. Les teza da arabadou, tr. «Laisse donc là toutes tes sornettes !» ●(1530) Pm 126. Penaus ez cretes teza quet / Bout e mam mary benniguet / A breman an bet decedet, tr. «Comment croirais-tu donc en quelque façon / Que sa mère Marie bénie est / A présent décédée.» ●260. Den crez goadyza dyouz a rez, tr. «Homme avare, malheur à toi donc à cause de ce que tu fais.» ●(1557) B I 691. A rez ez heuelez deza / Gant un termen a estrenua / Dre abec ung tra oz Caym ! tr. «et voilà que, par un crime énorme, tu vas, d'une certaine façon, ressembler complètement à Caïn !» ●798. Ez i deza breman ia dan iayn, tr. «tu vas aller pour jamais dans la torture.»
- ezañsezañs
m. Encens.
●(1499) Ca 78b. Esancc. g. encens. ●(1633) Nom 198b. Acerra : cassette à l'encens : cassedic an esançc. ●Thus : encens : esançc.
●(1659) SCger 49b. encens, tr. «ezancç.» ●146a. ecens, tr. «ecens.» ●(1727) HB 299. o dêus squillet evel an esanç ur c'huez agreabl. ●(1732) GReg 338a. Encens, suc odoriferant d'un arbre, tr. «Ezeñç.» ●Les tirans vouloient obliger les Saints Martirs d'encenser les idoles, de brûler de l'encens devant les idoles, tr. «An dyranted a fellé dézo countraign ar sænt merzeuryen da azeuli ezéñs d'an Idolou.»
●(1872) DJL 18. rosti da ejanz.
●(1909) KTLR 64. Melchior hen doa eun ezansouer aour : ennhan an ezans a vogede. ●(1911) BUAZperrot 54. kinnig ezanz d'an doueou. ●(1929) MANO 132. Me lakfe an ezans-se da zevi evit ho kloar, va Doue.
- ezañsadur
- ezañsañezañsañ
voir ezañsiñ
- ezañser .1
- ezañser .2
- ezañsiñ / ezañsañezañsiñ / ezañsañ
v. tr. d. Encenser.
●(c.1500) Cb 79a. [esancc] Jtem. turifico / as. g. encencier. b. esanccaff.
●(1659) SCger 49b. encenser, tr. «ezanci.» ●(1732) GReg 338a. Encenser, tr. «Ezeñsi.» ●Encenser les Autels, tr. «Ezeñsi an auteryou.» ●(1790) Ismar 484. Ançansein e rér en Autærieu.
●(1854) MMM 143. ac ec'h esancer an dud fidel epad an offiç. ●(1894) BUZmornik 196. Eunn devez m'edo Zakarias oc'h ezansi ann aoter.
●(1903) MBJJ 243. goude bean ezanset ar c'heur.
►absol.
●(1868) FHB 194/302b. A gleiz hag a ziou ez oa elez oc'h ezansi. ●(1894) BUZmornik 434. edo el leac'h santel oc'h ezansi dirak ann aoter.
►[empl. comme subst.]
●(1880) SAB 20. evel ma z-eo an ezansi. ●63. An ezansi-ma, a ra an ofisseur eb lavaret pedenn ebed.
- ezañsouer
- ezaouetezaouet
adj. Égaré.
●(1907) AVKA 205. ar pez-arc'hant ezaouet (égaré). ●207. ezaouet a oa hag ec'h eo kavet ! ●290. Me a skoo ar maesaër hag oll ar vanden denved a vo ezaouet.
- ezaouiñ
- EzekielEzekiel
n. pr. Ézéchiel.
●(1580) G 549. Evel Ezechiel duet quentel da goelvan, tr. «Comme Ezéchiel ; l'heure des pleurs est venue.»
- ezelezel
m. izili
(1) Membre.
●(14--) N 1833. Pan eo debil da ysily, tr. «Puisque tes membres sont débiles.» ●(1557) B I 532. Ma ysily chetu y net / Ha groaet salu pesq fresq heb esquem, tr. «voilà que tous mes membres, sans exception, sont sains et pleins de vigueur.» ●(1580) G 1023. An marou estlam am groy dren ysyly, tr. «La mort terriblement me point par les membres.» ●(1650) Nlou 15. Pan voe greyet en croas, allas dren Isily, tr. «lorsqu'il fut cloué en croix, hélas, par les membres.»
●(1659) SCger 40a. deboister les os & les membres, tr. «dilec'hi an jsili.» ●78a. membre, tr. «membr, p. ou, jsili.» ●155a. isili, tr. «membres.» ●(1752) PEll 294. Ezel, Membre, partie du corps. Pl. Isili, qui est seul, ou presque seul, en usage. ●(1738) GGreg 15. hoc'h isily, tr. «vos membres.» ●(17--) EN 2599. a pa dorfend diustu o peuar esel dach, tr. «et quand ils vous casseraient tout de suite les quatre membres.»
●(1869) SAG 196. An daoulagat, an teod, an ijili. ●(1869) FHB 215/45b. d'ho bourrevi ha da zihompra oc'h ijili. ●(1878) EKG II 57. evit tomma hon izili a ioa hanter-skournet. ●(1879) ERNsup 153. eunn ézel d'han zo bet diwikhofreet, diwikhewret, Trév[érec], il s'est démis un membre.
●(1900) KEBR 20. An izil, tr. « Le membre » ●An izili, tr. « Les membres ». ●(1907) PERS 327. an avel (…) a deue da droc'ha he vizaj ha da sklasa he izili.
(2) par ext. Os.
●(17--) TE 63. Mé hou pèd enta, ne lausquet quêt me isili amen ; mæs casset int gueneoh d'en doar a Ghanaan. ●239. Ean (…) e losquas ar ou Auterieu izili er faus Profætèt.
●(1838) OVD 34. hou corve-memb (…) blaouahus de huélet, corromplet hag uset bet en isili.
(3) Pron. ind. Aucun membre.
●(1867) FHB 130/202a. ne alle finval ezel pell a voa.
(4) Poan-izili : rhumatismes.
●(1902) LZBt Du 21. Dalc'het oa gant ar boan izili. ●(1911) BUAZperrot 54. unnek vloaz a oa gant ar boan-izili. ●153. en devoa klaz da c'houzanv gant ar boan-izili. ●(1920) LZBt Meurzh 26. heman an eve awechou poan izili.
(5) Birviñ war e izili : ne plus tenir en place.
●(1866) FHB 94/333b. Evidomme, otrou a verve var va izili.
(6) Disec'hañ war e izili =
●(1860) BAL 75-76. Ac e rancfe un den (…) dizec'ha var e izili.
(7) Ezel-koar : prothèse.
●(1955) STBJ 132. A bep tu d’ar skeudenn eoa gouestlou a bep seurt, renkennadou bizier-loaek pe flac’hou, izili koar a bep ment hag a bep stumm, gwir desteniou a anaoudegez-vat a-berz ar glañvourien baour.
- ezeletezelet
adj. [suivi d'un adj.] Qui a des membres souples, etc.
●(1909) NOAR 47. E gen-henter avad a yoa yaouank, bras hag ezelet kaer.
- ezemplezempl
m. –où Exemple.
●(1869) SAG 135. Setu-aman ezemplou hag her prou sklear. ●179. Setu aman eun ezempl var gement-ze.
- ezenezen
plur. azen
- ezeur / aezhurezeur / aezhur
s. Malheur, peine.
●(14--) Jer.ms 54. Hep anoez nac ezur, tr. Herve Bihan « Sans chagrin ni peine. » ●143. Dy Iesu Nazaret hep anoez nac ezur, tr. Herve Bihan « Là Jésus de Nazareth, sans chagrin ni peine. »
- ezev / nezevezev / nezev
m. ezivi / nevizi
(1) (charpenterie) Besaiguë, doloire.
●(1499) Ca 81b. Ezeff. g. bisague.
●(1927) GERI.Ern 144. eze, neze m., tr. «Besaiguë, outil de charpentier taillant par les deux bouts.»
(2) (agriculture) Boucle d'attelage.
●(1752) PEll 294. Ezew, Cercle, anneau ou boucle servant à attacher les bœufs à la charrette & à la charruë. Pl. Izivi, ou Iziwi.
●(1919) DBFVsup 2a. ambléz (Bieuzy, Cl[éguérec]), f. pl. –blézi, amblézen, f., tr. «boucle d'attelage, cercle sur un balai. – Ailleurs, anneuéz, enaù, inal, inar, ézen, lagaden.» ●(1927) GERI.Ern 144. ezev, ezeo, m. pl. izivi, V[annetais] ézeu pl. i, tr. «Boucle d'attelage.»
(3) par erreur Bissac.
●(1922) FHAB C'hwevrer 46. en eur denna ar volen eus an ezev.
- ezevec'hezevec'h
voir ezevezh
- ezevedezeved
m.
(1) Manque, besoin.
●(1744) L'Arm 112a. Disette, tr. «Ézeuêtt.» ●229a. Manque, besoin, disette, tr. «Ézehuætt.» ●329b. Regret (...) De n'avoir plus une chose, tr. «Dïanæsstétt : Ézeuætt : Dïovêre : Amortætt.»
●(1903) EGBV 126. ezeùed, m., tr. «privation.» ●(1904) DBFV 76b. ézeùed, m., tr. «privation, disette, manque, besoin, misère.»
(2) Misère.
●(1857) GUG 59. Ma ne vennamb dischen én dônnan ézeuèd. ●(1895) GMB 230. dischen én dônnan ézeuèd, tr. «tomber dans la plus profonde misère.» (d'après Guerz. Guill.).
●(1914) RNDL 116. pléget É Zrem ken kaer ar ézeùed en douar-man, tr. «...la misère de cette terre-ci.»
(3) En ezeved : dans le besoin, dans la misère.
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 11. bout-zou ul lod caër én izeuet hag ér beuranté. ●(1856) GRD 125-126. en hani en dès danné, hag e huél é vrér én ézeuet, penaus é heller credein en en dès caranté Doué én é galon, mar refus ag er secour ? ●128. ou gùerhein quirroh d'er bobl e zou én ezeuet.
(4) Gouzout ezeved d'udb. : ressentir le manque de qqc.
●(1979) LIMO 21 juillet. Ne vè ket gouiet ézeùed d'er fetan, ken nen da de hesk.
(5) (en plt d'un mort) Regret.
●(1904) DBFV 76b. ézeùed, m., tr. «regret.» ●(1927) DIHU 194/309 . izeuet : regretter un mort. Ne vo ket izeuet dehon (Mourieg). ●(1931) VALL 637b. il ne laissera pas de regret, tr. «ne vo ket ézewed anezañ.»
(6) Bout ezeved da varv ub. : regretter la mort de qqn.
●(1910) ISBR 250. Merùel e hras Loeiz XIV é 1715. Ne oé ket bet é Breih ézeued get dén erbet d'é varù.
- ezevezh / ezevec'hezevezh / ezevec'h
s. Manque.
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 98. ne vezé iseuéh a dra erbet. ●100. De zougein-é ne zehé en iseuéh a vêlean d'hobér dehai turel termen d'ou honversion.
- ezeviñ
- ezhec'hezhec'h
plur. ozhac'h
- ezhommezhomm
m. –où
I.
A.
(1) Besoin.
●(1521) Cc. yzom, besoin. (d'après GMB 230). ●(c.1500) Cb 82b. [ezomec] g. auoir besoing / ou necessite. b. caffout dieznes / pe ezom. ●(1557) B I 67. Mar bez ezom (variante : ezomp), tr. «s'il en est besoin.» ●(1612) Cnf 33a. en vn ezom bras bennac. ●(1621) Mc 85. hac em eux quement à ezom euel ma en gousoch.
●(1659) SCger 4b. i'ay affaire d'vn liure, tr. «ezom emeus, affer ameus eus vr levvr.» ●14a. besoin, tr. «ezom.» ●(c.1680) NG 136. Er haf prepet douh pep ehom. ●(1732) GReg 789b. Recourir, avoir recours à quelqu'un, tr. «recour da ur re-bennac èn e yzom.» ●(1744) L'Arm 29b. Besoin, tr. «Éhom.. meu. m.» ●(1752) PEll 284. Esom, Besoin, manque, indigence. ●Esom a m'eus, j'ai besoin. ●(1792) BD 463. homan eo an esom, tr. «tel est le besoin.»
●(1860) BAL 141. izomou e ene. ●(1889) ISV 460. Morse ne vez izom na baz, na fouet evit he gass. ●(1890) BSS 3. dre ma veze izom. ●(1890) MOA 141b. En cas de besoin, secourez-moi, tr. «var va ezhom, skoaz d'in !»
●(1942) DADO 20. Eur chimikenn ac’h eus ezomm, Gwilho ?
(2) Dénuement, misère
●(14--) N 525. Aman em ezomp me chomo, tr. «Je resterai ici dans ma misère.» ●1924. ma sicourit rez em ezomp, tr. «aidez-moi dans ma nécessité.» ●(1557) B I 67. heb chom dre ezom, tr. «mais pour que nous ne nous arrêtions pas par dénuement.»
●(1659) SCger 44b. disette, tr. «ezom.»
(3) Ezhomm da (+ v.) : besoin de.
●(1612) Cnf 27b. pediff eguidouff, hac eguit an re oz deueus ezom da pediff eguitto.
●(17--) EN 641. eom a meus, asur, da gemer ma repos, tr. «j'ai besoin, pour sûr, de prendre mon repos.»
●(1860) BAL 24. em euz izom da gaout grassou diganeoc'h. ●(1884) LZBt Meurzh 48. Eomm zo d'ober kement-se.
●(1911) SKRS II 35. E Doue an dud vad a gavo ar skoazel ho deuz ezom da gaout. ●(1923) KNOL 226. unan anezo en doa bet izomm da vont en eur park. ●276. N'ez peus ket ezomm da gaout aon.
(4) Ezhomm a, eus (+ subst.) : besoin de.
●(1612) Cnf 13a. n'a vez quet à ezom ves à examination arall.
●(1710) IN I 162. Izom hoc'h eus a batiantet.
●(1860) BAL 73. n'en deuz izom ebed ahanomp. ●(1862) JKS 38. n'euz den n'en deuz ezomm euz ar re all. ●(1884) LZBt Meurzh 50. hep kad eomm deuz ar midisin. ●(1889) BFA 46. n'en diviche izoum ebed anez-hi.
●(1905) KANngalon Mae 394. biskoaz n'hon deus muioc'h izoum euz he skoazell. ●(1909) NOAR 58. Ar re-ma n'o doa ezom ebet a alvokad. ●62. mar ho pefe ezom eus eun dra bennak. ●149. Ezom 'zo eus eur prins. ●(1910) MBJL 80. ezom a zo a bolis. ●(1907) PERS 39. an Impalaër en doa kement a ezom a zoudarded. ●(1923) KNOL 222. n'eus ket izomm deuz a draou ar seurt-se. ●(1928) BFSA 128. ezomm he doa c'hoaz euz renadurez an hini en doa he savet.
(5) Ezhomm ouzh, diouzh (+ subst.) : besoin de.
●(1876) TDE.BF 661b. Ezomm am euz out-hañ, tr. «j'ai besoin de lui.» ●(1884) LZBt Meurzh 47. ho deuz eomm diouz ann Uropeaned.
●(1907) PERS 57. evel pa n'en divije mui ezom outhan. ●83. den n'euz ezom outho. ●96. n'en divije ket ezom ebet outhi.
(6) [sans prép.] Besoin de.
●(1884) LZBt Meurzh 47. M'ho de eomm zikour.
●(1907) KANngalon Genver 296. Izoum braz 'zo ive kazetennou kristen. ●(1911) BUAZperrot 107. Iliz Jezuz he deus ezom beleien nevez. ●706. evit an digarez vat m'he deus ezom danvez. ●(1919) LZBl Genver 16. em bije ezom eur vag peuz-postek. ●(1923) KNOL 197. n'em eus ket izom arc'hant.
B.
(1) Terriñ an ezhomm : assouvir ses besoins.
●(1872) ROU 92. Le stricte nécéssaire, tr. «kement ha terri an izom.»
●(1902) PIGO I 221. Bepred e kavent peadra da dorri o ezom.
(2) Ne'c'h eus ezhomm, n'hoc'h eus ezhomm : n'ayez crainte.
●(17--) EN 2323. henon ne teus eom, evou vaqued guenid, tr. «là, ne crains rien, on s'occupera de toi.» ●2369-2370. mar en tapomb enon, n(o h)eus eom, Satan gos, / nin exersou (a) nean eb nemeur a repos, tr. «si nous l'attrapons là, n'ayez crainte, vieux Satan, / nous l'exercerons sans guère de repos.»
(3) Ouzh, diouzh da ezhomm : en fonction de tes besoins.
●(1792) BD 371. Pa na heus na substans naboet ous da esom, tr. «Puisque tu n'as ni subsistance ni nourriture selon tes besoins.»
II. euph. [généralement au plur.]
(1) An ezhommoù naturel : les besoins naturels.
●(1866) HSH 145. e santas un ezom naturel da vont a gostez.
●(1976) BAHE 90/45. Privezioù : al lec'h distro evit an ezhommoù naturel.
►absol.
●(1915) HBPR 224. Ar baillou evit ober an ezomou oa e pevar c'horn ar gambr hag a ampoezone anezhi. ●(1925) FHAB Ebrel 144. eur bailh da ober ennan o ezommou.
(2) Lec'h an ezhommoù : les toilettes.
●(1865) LZBt Gouere 4. gwele, lec'h ann eomo.
- ezhommegezhommeg
m. ezhommeien Personne dans le besoin.
●(1530) J p. 12b. Reif dan peauryen ezomeyen en bet, tr. «donner aux pauvres et aux indigents du monde.» ●(1612) Cnf 45b. An heny à pren digant an ezomec è eth.
●(1752) PEll 284. Esomec, nécessiteux, indigent, pauvre, qui a besoin.
●(1857) HTB 23. ar paour hag an ezomek. ●(1857) LVH 341. er peur hag en éhomêk !
- ezhommegezh
- ezhommekezhommek
adj.
I. (en plt de qqn)
(1) Qui a besoin (de qqc.).
●(1464) Cms (d’après GMB 230). Ezommec, indigent. ●(1499) Ca 81b. Ezomec. g. souffrateux / ou besoigneux. poure / qui na de quoy viure. ●(1521) Cc (d’après GMB 230). yzomec (besoigneux).
●(1659) SCger 89b. pauure, tr. «ezommec.» ●(1727) HB 553. Roit deomp hirio ho bara pemdeziec / Eus ho craçou pa zomp quen izomec. ●(17--) CCn 648-649. me so deut do cafet / euit clasq eur botto. Teripl on esomeq.
(2) Indigent, pauvre, nécessiteux.
●(1744) L'Arm 198a. Indigent, tr. «Éhomêc.» ●(1792) BD 78. souten nep aso esomec. ●(17--) EN 3620. en toes ar beuien, a re muan eomec, tr. «parmi les pauvres les plus nécessiteux.»
●(1859) MMN 6. cass sicour d'an dud izomec. ●(1860) BAL 205. ar re a gave muia izomog. ●(1880) SAB 105. d'ar re izomeg roed madou braz. ●(1889) ISV 311. ne zonjont nemeur e dienez ar re izomek.
●(1900) MSJO 80. Eun dever stris eo evid peb den sikour he nesa pa ves ezomek. ●(1911) BUAZperrot 664. Mat oa (…) d'an dud ezommek. ●(1928) LEAN xv. kement a dud ezommek. ●(1933) ALBR 78. Micherourien ezommek.
(3) Ar baourentez ezhommekañ : la grande pauvreté.
●(1903) MBJJ 133. e-kreiz ar baourante an ezommekan.
II. (en plt de qqc.)
(1) Qui a besoin (de qqc.).
●(1906) GWEN 13. Ar pod a vezo kaset evelse betek ar gesten ezome (lire : ezomek).
(2) Dont on a besoin.
●(1943) FHAB Meurzh/Ebrel 254. O klask evit ober ar pred / An traou ezommek a vez ret.
(3) Qui dénote l'indigence.
●(1835) AMV 105. en oll gantoniou ezommec.
- ezhommekaatezhommekaat
v.
(1) Avoir besoin.
●(1464) Cms (d’après GMB 230). Ezommecat, être indigent. ●(1499) Ca 81b. g. auoir deffault de biens. b. ezomecat.
●(1732) GReg 599b. Manquer, avoir besoin, tr. «Yzommeqât.» ●(1752) PEll 284. Esomecaa, tr. «être, ou devenir.»
(2) V. tr. d. Apauvrir.
●(1659) SCger 8a. apauurir, tr. «ezomecaat.» ●(1752) PEll 284. Esomecaa, tr. «rendre indigent.»
- ezhommusezhommus
adj. Dans le besoin.
●(1876) KTB.ms 14 p 56. bepred e chommont paour hag ezommus.
●(1995) BRYV v 95. (Milizag) famillou ezommuz.
- ezopezop
s. voir izop
- ezouezou
adj.
I. (en plt de qqn)
(1) Rebelle, indocile.
●(1502) Voyer 1. me a due ales alan seul a guelaff me biou buguel breiz gourhez querchen mar bez essou goae da glen [texte et traduction établis par L. Fleuriot : Me a due a les, a lan ! / Seul a guelaff / me biou ! / Buguel Breiz, gour ez querchen, / mar bez essou / goae da glen !] , tr. «Je viens de la cour, du monastère. Tout ce que je vois, je (le) possède. Enfant de Bretagne, l'homme à ton entour, s'il est rebelle, malheur à toi.»
(2) Dévergondé.
●(1557) B I 357. A ! paillardes ! pautres esou, / Penaux ez deu yen az guenou / Blasfemaff ma doeou louen, tr. «Ah ! coquine, fille dévergondée, comment ta bouche ose-t-elle blasphémer froidement mes dieux bienheureux.»
II. (en plt d'une peine, d'un châtiment.) Horrible.
●(1575) M 2300. an tourmantou, han poanyou esouhaff, tr. «les tourments et les peines très horribles.» ●2386. en poaniou esaouhaff, tr. «dans les peines les plus horribles.»
- ezrevelezrevel
v. tr. d. Raconter, conter.
●(1464) Cms (d’après GMB 230). Ezreuel, raconter. ●(1499) Ca 81b. Ezruell. g. raconter. ●143b. Narraff vide in ezreuell. ●(1650) Nlou 37. Meur ve ezr euel na sellet, / Peguement a poan voar an bet, / En deffouen mabic benniguet, tr. «Il serait grand de conter ou de voir / combien de souffrance dans le monde / eut l'enfançon bénit.»
●(1732) GReg 776b. Raconter, tr. «ezrevel.»
- ezurezur
voir ezeur
- ezvanezvan
s.
(1) N'ober ezvan ebet : faire semblant de ne pas remarquer.
●(1910) MAKE 29. An holl a c'hoarzas d'he heul, mes Paskolig ne reas ezvan ebet evit-se, na Soazig kennebeut, ha setu ma savas aon gant an holl.
(2) Ober an ezvan da : faire semblant de.
●(1910) MAKE 44. Hag e plege etre daou, hag e ree an ezvan da gaout poan bouzellou. ●(1934) GTWZ 5. Den ne reas an asvan da glevout. ●(1936) IVGA 49. o lenn e vreviel en e jardrin. Ezvan da lenn. ●310. Neuze e reas an ezvan da skoi. ●(1972) SKVT I 48. Ober a ra an ezvan da gousket. ●(1973) SKVT III 165. me ray an azvan da vouzañ pe da leñvañ. ●(1992) HYZH 189/57. (Treboull) ober an asvan da zeskiñ ma lesonioù.
- ezvetezvet
v. = (?).
●(1727) HB 314. Evit enori ar Gouel-mâ ta ouzpen ma ranquer lacat evez na ezvet d'e brofani dre an dançou.
- ezvezañ
- ezvezañs
- ezvezant .1
- ezvezant .2
- ezvezhiad
- ezvezhiadeg
- ezvezhiadegezh
- ezvezhiadek
- EzwanEzwan
voir Erwan