Devri

Recherche 'ez...' : 52 mots trouvés

Page 1 : de ez-1 (1) à ezwan (50) :
  • ez .1
    ez .1

    part. adv. cf. ent, er

    (1) [devant un adj.] Élément de formation d’adverbe. cf. en, ent

    (1530) J 45b. Me guel ez mat ez quemyadet, tr. « Oui, je vois bien que c’est un adieu. » ●(1530) Pm 227 (Mab Den). Ez duy an anquou ez louen, tr. «La mort viendra avec empressement.»

    (1732) GReg 145b. Certainement, tr. «Ez certen.»

    (1877) BSA 10. Ez iaouankic e tiscuezas pegement e carie ar vertus. ●(1883) IMP 8. Es vianic e velis an techou-ze ennâ : / Divar 'neuze e claskis an tu d'o divoenna. ●(1894) BUZmornik 204. en em denna ez-veo enn eur garrek kleuz, evel enn eur bez.

    (1903) ADBr xviii 346. evel ec'h ordinal. ●(1911) BUAZperrot 53. Ez yaouank e teskas diouz an armou. ●167. Bez e vezint ez-vras ar pez ma vezint bet ez-vihan.

    (2) [devant un subst.] Élément de formation d’adverbe.

    (c.1500) Cb 32b. [cadoer] Jtem cathedraliter ad. qualitatis. g. cathedraument. b. ez cadoer. ●(c.1500) Cb [peuch]. Item pacifice aduer. g. paisiblement. b. ez peuch.

  • ez .3
    ez .3

    prep. Dans tes. [souvent couplé à la prép. en dans la langue mod.]

    (1530) Pm 245. Ma map labour flour ez tourel, tr. «Mon fils, travaille bien dans ta tour.»

    (1888) SBI ii 178. tapout crog en hes bleo, tr. «prendre prise en tes cheveux !»

  • ez / e .2
    ez / e .2

    part. verb.

    (1) [introduit une subordonnée] Que.

    (897) MSvbr IV f° 78b, main A (DGVB 231a, DVBR 496). is amal it duducer memor porté sur « quas et proximo secuturas » tr. « c’est ainsi que le souvenir est apporté ».

    (1360) Hd Tours n° 576 f°119v°. nep na ra mat her da guel / dezouf he hunan he fel tr. « quiconque ne fait le bien tant qu’il peut / à lui-même il manque » ●(1456) Credo 10. Den inferne ez disquennas, tr. «Il descendit en enfer.» ●(1472) Js ms latin BNF 1294 f°198. Gruet eu tom hep chom an comun goude dilun an suzun guen. / breman ez guellet guelet scler na gueu quet ter map an spernenn. tr. « Le commun (des saints) a été fait vivement, sans s’arrêter, après le lundi de la semaine blanche (des Rogations) ; / Maintenant vous pouvez voir clairement si le fils de l’Épine n’est pas expéditif. » ●(14--) Jer.ms A.242. Hac ez spyen caffout remet, tr. «Et j’espérais trouver remède.» ●(1499) Ca 81. Ez. g. que. ●(c. 1501) Donoet 2-4. brezonec, ez quiffir ennaff, tr. « le breton, où l’on trouvera » ●(1530) Pm 155. Dan tut bouzar ez rente ho cleuet, tr. «Aux sourds il rendait l’ouïe.» ●(1612) Cnf 79b. mar deu an holen da neant, pegant tra ez saller ?

    (1834) SIM 161. e pelec’h ec’h espere ober ur c’hoari gaer. ●(1856) GRD 91. Quentéh m’en doé er Sant-men téhet a inou, é rézas en ty ar er mæstr-zé.

    (1907) AVKA 65. Kredi ret ec’h on barrek d’o kwellât ? ●195. Hag an triwec’h den-ze e fraillas warnhe tour siloe. ●(1908) PIGO ii 19. Itien e trec’h ar gounnar war e spont, hag e sav e zorn da flastra al loen divergont.

    (2) [précédée d’une forme adverbiale]

    (14--) N 269. Rac se tut clet parfet ez hoz pedaf, tr. « Aussi, mes vaillants amis, je vous prie instamment » ●tr. Fleuriot GVB 279 « parfaitement je vous prie. » ●(1575) M 2816. meurbet ez eu hy glorius, tr. Fleuriot GVB 279 « très glorieusement est (cette royauté). »

  • ez- / es-
    ez- / es-

    Préfixe nominal < *eks. Cf. ezwar.

  • ez-eeun
    ez-eeun

    voir ouzh-eeun

  • ez-krec'h
    ez-krec'h

    voir ouzh-krec'h

  • ez-traoñ
    ez-traoñ

    voir ouzh-traoñ

  • eza
    eza

    adv. Donc.

    (1530) J p. 34a. Autrou Doe, eza pez a gray / Ma calon gant don melcony ? tr. «Seigneur-Dieu, que fera donc mon cœur dans sa douleur profonde ?» ●50a. Deut mat gant joa eza ra vech, tr. «Soyez donc les bienvenus.» ●67a. Oarse eza ne dleaf quet / En nep guys bezaf punisset, tr. «je ne dois donc en aucune façon être puni.» ●74b. Rac se eza a te na cret, tr. «Ne crois-tu donc pas.» ●(1530) Pm 133. Quen buhan tiz ez cretsont yza, tr. «Aussitôt vite ils crurent donc.»

    (1557) B I 390. Eza detry maz ouch y glan / Eomp guytibunan a hanenn, tr. «Allons vite, tous tant que nous sommes, quittons ce lieu.»

    ►[form. comb.]

    S1 meza : moi donc.

    (14--) Jer.ms 69. Myzaff a ya Autrou hep comps gou peur louen, tr. «Moi donc je vais, Seigneur, sans dire de mensonge, très volontiers.» ●223. Goaff myzaff Doe pan vyouff mam, tr. «Malheur Dieu à moi donc.» ●271. Goaff myzaff Doe pan voe dyff feut / Da Iesu seder ober breut, tr. «Malheur Dieu à moi puisque j'eus l'infortune / A Jésus, certes, de faire procès.» ●(1530) J p. 126a. Ach goameza, tr. «Ah ! malheureuse que je suis !»

    S2 teza : toi donc.

    (1530) J p. 201b. Les teza da arabadou, tr. «Laisse donc là toutes tes sornettes !» ●(1530) Pm 126. Penaus ez cretes teza quet / Bout e mam mary benniguet / A breman an bet decedet, tr. «Comment croirais-tu donc en quelque façon / Que sa mère Marie bénie est / A présent décédée.» ●260. Den crez goadyza dyouz a rez, tr. «Homme avare, malheur à toi donc à cause de ce que tu fais.» ●(1557) B I 691. A rez ez heuelez deza / Gant un termen a estrenua / Dre abec ung tra oz Caym ! tr. «et voilà que, par un crime énorme, tu vas, d'une certaine façon, ressembler complètement à Caïn !» ●798. Ez i deza breman ia dan iayn, tr. «tu vas aller pour jamais dans la torture.»

  • ezañs
    ezañs

    m. Encens.

    (1499) Ca 78b. Esancc. g. encens. ●(1633) Nom 198b. Acerra : cassette à l'encens : cassedic an esançc. ●Thus : encens : esançc.

    (1659) SCger 49b. encens, tr. «ezancç.» ●146a. ecens, tr. «ecens.» ●(1727) HB 299. o dêus squillet evel an esanç ur c'huez agreabl. ●(1732) GReg 338a. Encens, suc odoriferant d'un arbre, tr. «Ezeñç.» ●Les tirans vouloient obliger les Saints Martirs d'encenser les idoles, de brûler de l'encens devant les idoles, tr. «An dyranted a fellé dézo countraign ar sænt merzeuryen da azeuli ezéñs d'an Idolou.»

    (1872) DJL 18. rosti da ejanz.

    (1909) KTLR 64. Melchior hen doa eun ezansouer aour : ennhan an ezans a vogede. ●(1911) BUAZperrot 54. kinnig ezanz d'an doueou. ●(1929) MANO 132. Me lakfe an ezans-se da zevi evit ho kloar, va Doue.

  • ezañsadur
    ezañsadur

    m. –ioù Encensement.

    (1732) GReg 338a. Encensement, l'action d'encenser, tr. «Ezeñçadur

  • ezañsañ
    ezañsañ

    voir ezañsiñ

  • ezañser .1
    ezañser .1

    m. –ion Encenseur.

    (1464) Cms (d’après GMB 221). esancier, encenseur. ●(c.1500) Cb 79a. [esancc] g. encenseur. b. esancer.

    (1659) SCger 146a. ecenser, tr. «ecensoir.» ●(1732) GReg 338a. Celui qui encense les Autels, tr. «Ezeñser. p. ezeñséryen

  • ezañser .2
    ezañser .2

    m. –ioù Encensoir.

    (1499) Ca 78b. Esancer. g. encencier.

    (1659) SCger 49b. encensoir, tr. «ezancer

  • ezañsiñ / ezañsañ
    ezañsiñ / ezañsañ

    v. tr. d. Encenser.

    (c.1500) Cb 79a. [esancc] Jtem. turifico / as. g. encencier. b. esanccaff.

    (1659) SCger 49b. encenser, tr. «ezanci.» ●(1732) GReg 338a. Encenser, tr. «Ezeñsi.» ●Encenser les Autels, tr. «Ezeñsi an auteryou.» ●(1790) Ismar 484. Ançansein e rér en Autærieu.

    (1854) MMM 143. ac ec'h esancer an dud fidel epad an offiç. ●(1894) BUZmornik 196. Eunn devez m'edo Zakarias oc'h ezansi ann aoter.

    (1903) MBJJ 243. goude bean ezanset ar c'heur.

    ►absol.

    (1868) FHB 194/302b. A gleiz hag a ziou ez oa elez oc'h ezansi. ●(1894) BUZmornik 434. edo el leac'h santel oc'h ezansi dirak ann aoter.

    ►[empl. comme subst.]

    (1880) SAB 20. evel ma z-eo an ezansi. ●63. An ezansi-ma, a ra an ofisseur eb lavaret pedenn ebed.

  • ezañsouer
    ezañsouer

    m. –ioù Encensoir.

    (1633) Nom 198b. Thuribulum : encensoir : esançouër.

    (1732) GReg 338a. Encensoir, tr. «Ezeñsouër. p. ezeñsouërou

    (1880) SAB 106. ezansoer an templ. ●(1894) BUZmornik 282. kregi enn ezansouer epad ann offisou.

    (1909) KTLR 64. Melchior hen doa eun ezansouer aour.

  • ezaouet
    ezaouet

    adj. Égaré.

    (1907) AVKA 205. ar pez-arc'hant ezaouet (égaré). ●207. ezaouet a oa hag ec'h eo kavet ! ●290. Me a skoo ar maesaër hag oll ar vanden denved a vo ezaouet.

  • ezaouiñ
    ezaouiñ

    v.

    (1) V. intr. S'égarer. (?) cf. ezeviñ (?)

    (1907) AVKA 155. Un den hag an eus kant danvad, mar deu unan da ezaoui (...) an naonteg ha pevar-ugent-all n'int ket bet ezaouet.

    (2) V. tr. d. Égarer.

    (1927) GERI.Ern 144. ezaoui, tr. «égarer.»

  • Ezekiel
    Ezekiel

    n. pr. Ézéchiel.

    (1580) G 549. Evel Ezechiel duet quentel da goelvan, tr. «Comme Ezéchiel ; l'heure des pleurs est venue.»

  • ezel
    ezel

    m. izili

    (1) Membre.

    (14--) N 1833. Pan eo debil da ysily, tr. «Puisque tes membres sont débiles.» ●(1557) B I 532. Ma ysily chetu y net / Ha groaet salu pesq fresq heb esquem, tr. «voilà que tous mes membres, sans exception, sont sains et pleins de vigueur.» ●(1580) G 1023. An marou estlam am groy dren ysyly, tr. «La mort terriblement me point par les membres.» ●(1650) Nlou 15. Pan voe greyet en croas, allas dren Isily, tr. «lorsqu'il fut cloué en croix, hélas, par les membres.»

    (1659) SCger 40a. deboister les os & les membres, tr. «dilec'hi an jsili.» ●78a. membre, tr. «membr, p. ou, jsili.» ●155a. isili, tr. «membres.» ●(1752) PEll 294. Ezel, Membre, partie du corps. Pl. Isili, qui est seul, ou presque seul, en usage. ●(1738) GGreg 15. hoc'h isily, tr. «vos membres.» ●(17--) EN 2599. a pa dorfend diustu o peuar esel dach, tr. «et quand ils vous casseraient tout de suite les quatre membres.»

    (1869) SAG 196. An daoulagat, an teod, an ijili. ●(1869) FHB 215/45b. d'ho bourrevi ha da zihompra oc'h ijili. ●(1878) EKG II 57. evit tomma hon izili a ioa hanter-skournet. ●(1879) ERNsup 153. eunn ézel d'han zo bet diwikhofreet, diwikhewret, Trév[érec], il s'est démis un membre.

    (1900) KEBR 20. An izil, tr. « Le membre » ●An izili, tr. « Les membres ». ●(1907) PERS 327. an avel (…) a deue da droc'ha he vizaj ha da sklasa he izili.

    (2) par ext. Os.

    (17--) TE 63. Mé hou pèd enta, ne lausquet quêt me isili amen ; mæs casset int gueneoh d'en doar a Ghanaan. ●239. Ean (…) e losquas ar ou Auterieu izili er faus Profætèt.

    (1838) OVD 34. hou corve-memb (…) blaouahus de huélet, corromplet hag uset bet en isili.

    (3) Pron. ind. Aucun membre.

    (1867) FHB 130/202a. ne alle finval ezel pell a voa.

    (4) Poan-izili : rhumatismes.

    (1902) LZBt Du 21. Dalc'het oa gant ar boan izili. ●(1911) BUAZperrot 54. unnek vloaz a oa gant ar boan-izili. ●153. en devoa klaz da c'houzanv gant ar boan-izili. ●(1920) LZBt Meurzh 26. heman an eve awechou poan izili.

    (5) Birviñ war e izili : ne plus tenir en place.

    (1866) FHB 94/333b. Evidomme, otrou a verve var va izili.

    (6) Disec'hañ war e izili =

    (1860) BAL 75-76. Ac e rancfe un den (…) dizec'ha var e izili.

    (7) Ezel-koar : prothèse.

    (1955) STBJ 132. A bep tu d’ar skeudenn eoa gouestlou a bep seurt, renkennadou bizier-loaek pe flac’hou, izili koar a bep ment hag a bep stumm, gwir desteniou a anaoudegez-vat a-berz ar glañvourien baour.

  • ezelet
    ezelet

    adj. [suivi d'un adj.] Qui a des membres souples, etc.

    (1909) NOAR 47. E gen-henter avad a yoa yaouank, bras hag ezelet kaer.

  • ezempl
    ezempl

    m. – Exemple.

    (1869) SAG 135. Setu-aman ezemplou hag her prou sklear. ●179. Setu aman eun ezempl var gement-ze.

  • ezen
    ezen

    plur. azen

  • ezeur / aezhur
    ezeur / aezhur

    s. Malheur, peine.

    (14--) Jer.ms 54. Hep anoez nac ezur, tr. Herve Bihan « Sans chagrin ni peine. » ●143. Dy Iesu Nazaret hep anoez nac ezur, tr. Herve Bihan « Là Jésus de Nazareth, sans chagrin ni peine. »

  • ezev / nezev
    ezev / nezev

    m. ezivi / nevizi

    (1) (charpenterie) Besaiguë, doloire.

    (1499) Ca 81b. Ezeff. g. bisague.

    (1927) GERI.Ern 144. eze, neze m., tr. «Besaiguë, outil de charpentier taillant par les deux bouts.»

    (2) (agriculture) Boucle d'attelage.

    (1752) PEll 294. Ezew, Cercle, anneau ou boucle servant à attacher les bœufs à la charrette & à la charruë. Pl. Izivi, ou Iziwi.

    (1919) DBFVsup 2a. ambléz (Bieuzy, Cl[éguérec]), f. pl. –blézi, amblézen, f., tr. «boucle d'attelage, cercle sur un balai. – Ailleurs, anneuéz, enaù, inal, inar, ézen, lagaden.» ●(1927) GERI.Ern 144. ezev, ezeo, m. pl. izivi, V[annetais] ézeu pl. i, tr. «Boucle d'attelage.»

    (3) par erreur Bissac.

    (1922) FHAB C'hwevrer 46. en eur denna ar volen eus an ezev.

  • ezevec'h
    ezevec'h

    voir ezevezh

  • ezeved
    ezeved

    m.

    (1) Manque, besoin.

    (1744) L'Arm 112a. Disette, tr. «Ézeuêtt.» ●229a. Manque, besoin, disette, tr. «Ézehuætt.» ●329b. Regret (...) De n'avoir plus une chose, tr. «Dïanæsstétt : Ézeuætt : Dïovêre : Amortætt.»

    (1903) EGBV 126. ezeùed, m., tr. «privation.» ●(1904) DBFV 76b. ézeùed, m., tr. «privation, disette, manque, besoin, misère.»

    (2) Misère.

    (1857) GUG 59. Ma ne vennamb dischen én dônnan ézeuèd. ●(1895) GMB 230. dischen én dônnan ézeuèd, tr. «tomber dans la plus profonde misère.» (d'après Guerz. Guill.).

    (1914) RNDL 116. pléget É Zrem ken kaer ar ézeùed en douar-man, tr. «...la misère de cette terre-ci.»

    (3) En ezeved : dans le besoin, dans la misère.

    (1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 11. bout-zou ul lod caër én izeuet hag ér beuranté. ●(1856) GRD 125-126. en hani en dès danné, hag e huél é vrér én ézeuet, penaus é heller credein en en dès caranté Doué én é galon, mar refus ag er secour ? ●128. ou gùerhein quirroh d'er bobl e zou én ezeuet.

    (4) Gouzout ezeved d'udb. : ressentir le manque de qqc.

    (1979) LIMO 21 juillet. Ne vè ket gouiet ézeùed d'er fetan, ken nen da de hesk.

    (5) (en plt d'un mort) Regret.

    (1904) DBFV 76b. ézeùed, m., tr. «regret.» ●(1927) DIHU 194/309 . izeuet : regretter un mort. Ne vo ket izeuet dehon (Mourieg). ●(1931) VALL 637b. il ne laissera pas de regret, tr. «ne vo ket ézewed anezañ

    (6) Bout ezeved da varv ub. : regretter la mort de qqn.

    (1910) ISBR 250. Merùel e hras Loeiz XIV é 1715. Ne oé ket bet é Breih ézeued get dén erbet d'é varù.

  • ezevezh / ezevec'h
    ezevezh / ezevec'h

    s. Manque.

    (1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 98. ne vezé iseuéh a dra erbet. ●100. De zougein-é ne zehé en iseuéh a vêlean d'hobér dehai turel termen d'ou honversion.

  • ezeviñ
    ezeviñ

    v. Ezeviñ da : regretter par suite du manque (?) cf. ezaouiñ (?).

    (1934) BRUS 80. Regretter (un mort), tr. «izeuein de ; izeuet.» ●(1942) VALLsup 148a. Regretter par suite du manque, tr. «ezevein da

  • ezhec'h
    ezhec'h

    plur. ozhac'h

  • ezhomm
    ezhomm

    m. –

    I.

    A.

    (1) Besoin.

    (1521) Cc. yzom, besoin. (d'après GMB 230). ●(c.1500) Cb 82b. [ezomec] g. auoir besoing / ou necessite. b. caffout dieznes / pe ezom. ●(1557) B I 67. Mar bez ezom (variante : ezomp), tr. «s'il en est besoin.» ●(1612) Cnf 33a. en vn ezom bras bennac. ●(1621) Mc 85. hac em eux quement à ezom euel ma en gousoch.

    (1659) SCger 4b. i'ay affaire d'vn liure, tr. «ezom emeus, affer ameus eus vr levvr.» ●14a. besoin, tr. «ezom.» ●(c.1680) NG 136. Er haf prepet douh pep ehom. ●(1732) GReg 789b. Recourir, avoir recours à quelqu'un, tr. «recour da ur re-bennac èn e yzom.» ●(1744) L'Arm 29b. Besoin, tr. «Éhom.. meu. m.» ●(1752) PEll 284. Esom, Besoin, manque, indigence. ●Esom a m'eus, j'ai besoin. ●(1792) BD 463. homan eo an esom, tr. «tel est le besoin.»

    (1860) BAL 141. izomou e ene. ●(1889) ISV 460. Morse ne vez izom na baz, na fouet evit he gass. ●(1890) BSS 3. dre ma veze izom. ●(1890) MOA 141b. En cas de besoin, secourez-moi, tr. «var va ezhom, skoaz d'in !»

    (1942) DADO 20. Eur chimikenn ac’h eus ezomm, Gwilho ?

    (2) Dénuement, misère

    (14--) N 525. Aman em ezomp me chomo, tr. «Je resterai ici dans ma misère.» ●1924. ma sicourit rez em ezomp, tr. «aidez-moi dans ma nécessité.» ●(1557) B I 67. heb chom dre ezom, tr. «mais pour que nous ne nous arrêtions pas par dénuement.»

    (1659) SCger 44b. disette, tr. «ezom

    (3) Ezhomm da (+ v.) : besoin de.

    (1612) Cnf 27b. pediff eguidouff, hac eguit an re oz deueus ezom da pediff eguitto.

    (17--) EN 641. eom a meus, asur, da gemer ma repos, tr. «j'ai besoin, pour sûr, de prendre mon repos.»

    (1860) BAL 24. em euz izom da gaout grassou diganeoc'h. ●(1884) LZBt Meurzh 48. Eomm zo d'ober kement-se.

    (1911) SKRS II 35. E Doue an dud vad a gavo ar skoazel ho deuz ezom da gaout. ●(1923) KNOL 226. unan anezo en doa bet izomm da vont en eur park. ●276. N'ez peus ket ezomm da gaout aon.

    (4) Ezhomm a, eus (+ subst.) : besoin de.

    (1612) Cnf 13a. n'a vez quet à ezom ves à examination arall.

    (1710) IN I 162. Izom hoc'h eus a batiantet.

    (1860) BAL 73. n'en deuz izom ebed ahanomp. ●(1862) JKS 38. n'euz den n'en deuz ezomm euz ar re all. ●(1884) LZBt Meurzh 50. hep kad eomm deuz ar midisin. ●(1889) BFA 46. n'en diviche izoum ebed anez-hi.

    (1905) KANngalon Mae 394. biskoaz n'hon deus muioc'h izoum euz he skoazell. ●(1909) NOAR 58. Ar re-ma n'o doa ezom ebet a alvokad. ●62. mar ho pefe ezom eus eun dra bennak. ●149. Ezom 'zo eus eur prins. ●(1910) MBJL 80. ezom a zo a bolis. ●(1907) PERS 39. an Impalaër en doa kement a ezom a zoudarded. ●(1923) KNOL 222. n'eus ket izomm deuz a draou ar seurt-se. ●(1928) BFSA 128. ezomm he doa c'hoaz euz renadurez an hini en doa he savet.

    (5) Ezhomm ouzh, diouzh (+ subst.) : besoin de.

    (1876) TDE.BF 661b. Ezomm am euz out-hañ, tr. «j'ai besoin de lui.» ●(1884) LZBt Meurzh 47. ho deuz eomm diouz ann Uropeaned.

    (1907) PERS 57. evel pa n'en divije mui ezom outhan. ●83. den n'euz ezom outho. ●96. n'en divije ket ezom ebet outhi.

    (6) [sans prép.] Besoin de.

    (1884) LZBt Meurzh 47. M'ho de eomm zikour.

    (1907) KANngalon Genver 296. Izoum braz 'zo ive kazetennou kristen. ●(1911) BUAZperrot 107. Iliz Jezuz he deus ezom beleien nevez. ●706. evit an digarez vat m'he deus ezom danvez. ●(1919) LZBl Genver 16. em bije ezom eur vag peuz-postek. ●(1923) KNOL 197. n'em eus ket izom arc'hant.

    B.

    (1) Terriñ an ezhomm : assouvir ses besoins.

    (1872) ROU 92. Le stricte nécéssaire, tr. «kement ha terri an izom

    (1902) PIGO I 221. Bepred e kavent peadra da dorri o ezom.

    (2) Ne'c'h eus ezhomm, n'hoc'h eus ezhomm : n'ayez crainte.

    (17--) EN 2323. henon ne teus eom, evou vaqued guenid, tr. «là, ne crains rien, on s'occupera de toi.» ●2369-2370. mar en tapomb enon, n(o h)eus eom, Satan gos, / nin exersou (a) nean eb nemeur a repos, tr. «si nous l'attrapons là, n'ayez crainte, vieux Satan, / nous l'exercerons sans guère de repos.»

    (3) Ouzh, diouzh da ezhomm : en fonction de tes besoins.

    (1792) BD 371. Pa na heus na substans naboet ous da esom, tr. «Puisque tu n'as ni subsistance ni nourriture selon tes besoins.»

    II. euph. [généralement au plur.]

    (1) An ezhommoù naturel : les besoins naturels.

    (1866) HSH 145. e santas un ezom naturel da vont a gostez.

    (1976) BAHE 90/45. Privezioù : al lec'h distro evit an ezhommoù naturel.

    ►absol.

    (1915) HBPR 224. Ar baillou evit ober an ezomou oa e pevar c'horn ar gambr hag a ampoezone anezhi. ●(1925) FHAB Ebrel 144. eur bailh da ober ennan o ezommou.

    (2) Lec'h an ezhommoù : les toilettes.

    (1865) LZBt Gouere 4. gwele, lec'h ann eomo.

  • ezhommeg
    ezhommeg

    m. ezhommeien Personne dans le besoin.

    (1530) J p. 12b. Reif dan peauryen ezomeyen en bet, tr. «donner aux pauvres et aux indigents du monde.» ●(1612) Cnf 45b. An heny à pren digant an ezomec è eth.

    (1752) PEll 284. Esomec, nécessiteux, indigent, pauvre, qui a besoin.

    (1857) HTB 23. ar paour hag an ezomek. ●(1857) LVH 341. er peur hag en éhomêk !

  • ezhommegezh
    ezhommegezh

    f. Besoin, indigence.

    (1719) CHal.ms iii. pauureté, tr. «peuranté ehommigueh.» ●(1723) CHal 70. éhomigueh, tr. «Besoin.»

  • ezhommek
    ezhommek

    adj.

    I. (en plt de qqn)

    (1) Qui a besoin (de qqc.).

    (1464) Cms (d’après GMB 230). Ezommec, indigent. ●(1499) Ca 81b. Ezomec. g. souffrateux / ou besoigneux. poure / qui na de quoy viure. ●(1521) Cc (d’après GMB 230). yzomec (besoigneux).

    (1659) SCger 89b. pauure, tr. «ezommec.» ●(1727) HB 553. Roit deomp hirio ho bara pemdeziec / Eus ho craçou pa zomp quen izomec. ●(17--) CCn 648-649. me so deut do cafet / euit clasq eur botto. Teripl on esomeq.

    (2) Indigent, pauvre, nécessiteux.

    (1744) L'Arm 198a. Indigent, tr. «Éhomêc.» ●(1792) BD 78. souten nep aso esomec. ●(17--) EN 3620. en toes ar beuien, a re muan eomec, tr. «parmi les pauvres les plus nécessiteux.»

    (1859) MMN 6. cass sicour d'an dud izomec. ●(1860) BAL 205. ar re a gave muia izomog. ●(1880) SAB 105. d'ar re izomeg roed madou braz. ●(1889) ISV 311. ne zonjont nemeur e dienez ar re izomek.

    (1900) MSJO 80. Eun dever stris eo evid peb den sikour he nesa pa ves ezomek. ●(1911) BUAZperrot 664. Mat oa (…) d'an dud ezommek. ●(1928) LEAN xv. kement a dud ezommek. ●(1933) ALBR 78. Micherourien ezommek.

    (3) Ar baourentez ezhommekañ : la grande pauvreté.

    (1903) MBJJ 133. e-kreiz ar baourante an ezommekan.

    II. (en plt de qqc.)

    (1) Qui a besoin (de qqc.).

    (1906) GWEN 13. Ar pod a vezo kaset evelse betek ar gesten ezome (lire : ezomek).

    (2) Dont on a besoin.

    (1943) FHAB Meurzh/Ebrel 254. O klask evit ober ar pred / An traou ezommek a vez ret.

    (3) Qui dénote l'indigence.

    (1835) AMV 105. en oll gantoniou ezommec.

  • ezhommekaat
    ezhommekaat

    v.

    (1) Avoir besoin.

    (1464) Cms (d’après GMB 230). Ezommecat, être indigent. ●(1499) Ca 81b. g. auoir deffault de biens. b. ezomecat.

    (1732) GReg 599b. Manquer, avoir besoin, tr. «Yzommeqât.» ●(1752) PEll 284. Esomecaa, tr. «être, ou devenir.»

    (2) V. tr. d. Apauvrir.

    (1659) SCger 8a. apauurir, tr. «ezomecaat.» ●(1752) PEll 284. Esomecaa, tr. «rendre indigent.»

  • ezhommus
    ezhommus

    adj. Dans le besoin.

    (1876) KTB.ms 14 p 56. bepred e chommont paour hag ezommus.

    (1995) BRYV v 95. (Milizag) famillou ezommuz.

  • ezop
    ezop

    s. voir izop

  • ezou
    ezou

    adj.

    I. (en plt de qqn)

    (1) Rebelle, indocile.

    (1502) Voyer 1. me a due ales alan seul a guelaff me biou buguel breiz gourhez querchen mar bez essou goae da glen [texte et traduction établis par L. Fleuriot : Me a due a les, a lan ! / Seul a guelaff / me biou ! / Buguel Breiz, gour ez querchen, / mar bez essou / goae da glen !] , tr. «Je viens de la cour, du monastère. Tout ce que je vois, je (le) possède. Enfant de Bretagne, l'homme à ton entour, s'il est rebelle, malheur à toi.»

    (2) Dévergondé.

    (1557) B I 357. A ! paillardes ! pautres esou, / Penaux ez deu yen az guenou / Blasfemaff ma doeou louen, tr. «Ah ! coquine, fille dévergondée, comment ta bouche ose-t-elle blasphémer froidement mes dieux bienheureux.»

    II. (en plt d'une peine, d'un châtiment.) Horrible.

    (1575) M 2300. an tourmantou, han poanyou esouhaff, tr. «les tourments et les peines très horribles.» ●2386. en poaniou esaouhaff, tr. «dans les peines les plus horribles.»

  • ezrevel
    ezrevel

    v. tr. d. Raconter, conter.

    (1464) Cms (d’après GMB 230). Ezreuel, raconter. ●(1499) Ca 81b. Ezruell. g. raconter. ●143b. Narraff vide in ezreuell. ●(1650) Nlou 37. Meur ve ezr euel na sellet, / Peguement a poan voar an bet, / En deffouen mabic benniguet, tr. «Il serait grand de conter ou de voir / combien de souffrance dans le monde / eut l'enfançon bénit.»

    (1732) GReg 776b. Raconter, tr. «ezrevel

  • ezur
    ezur

    voir ezeur

  • ezvan
    ezvan

    s.

    (1) N'ober ezvan ebet : faire semblant de ne pas remarquer.

    (1910) MAKE 29. An holl a c'hoarzas d'he heul, mes Paskolig ne reas ezvan ebet evit-se, na Soazig kennebeut, ha setu ma savas aon gant an holl.

    (2) Ober an ezvan da : faire semblant de.

    (1910) MAKE 44. Hag e plege etre daou, hag e ree an ezvan da gaout poan bouzellou. ●(1934) GTWZ 5. Den ne reas an asvan da glevout. ●(1936) IVGA 49. o lenn e vreviel en e jardrin. Ezvan da lenn. ●310. Neuze e reas an ezvan da skoi. ●(1972) SKVT I 48. Ober a ra an ezvan da gousket. ●(1973) SKVT III 165. me ray an azvan da vouzañ pe da leñvañ. ●(1992) HYZH 189/57. (Treboull) ober an asvan da zeskiñ ma lesonioù.

  • ezvet
    ezvet

    v. = (?).

    (1727) HB 314. Evit enori ar Gouel-mâ ta ouzpen ma ranquer lacat evez na ezvet d'e brofani dre an dançou.

  • ezvezañ
    ezvezañ

    v. intr. Être absent.

    (1499) Ca 79b. Esuezaff. g. esestre.

  • ezvezañs
    ezvezañs

    f. Absence.

    (1732) GReg 6a. Absence, tr. «Ezvezançz

    (1857) HTB 99. evezans pe absans ar barner.

    (1927) GERI.Ern 145. ezvezañs f., tr. «absence.» ●(1931) VALL 4a. Absence, tr. «ezvezañs f.»

  • ezvezant .1
    ezvezant .1

    adj. Absent.

    (1732) GReg 6a. En mon absence, tr. «Pa edoan ezvezand.» ●Les absents, tr. «ar re ezvezand

    (1927) GERI.Ern 145. ezvezant adj., tr. «absent.»

  • ezvezant .2
    ezvezant .2

    m. –ed Personne absente.

    (1732) GReg 6a. Absent, tr. «Ezvezand. p. ezvezanded.» ●Les absents, tr. «an ezvezanded.» ●214b. Correspondant, associé absent, tr. «Nep èn deus eñtentidiguez gand un ezvezand

    (1931) VALL 4a. Absent subs., tr. «ezvezant, pl. –ed

  • ezvezhiad
    ezvezhiad

    m. –ed, –idi Absent.

    (1927) GERI.Ern 145. ezveziad m. pl. –idi, tr. «Absent.» ●(1931) VALL 4a. Absent subs., tr. «ezveziad, pl. –zidi, –ziaded

  • ezvezhiadeg
    ezvezhiadeg

    m. –ed Absentéiste.

    (1931) VALL 4a. Abstentéiste subs., tr. «ezveziadeg

  • ezvezhiadegezh
    ezvezhiadegezh

    f. Absentéisme.

    (1931) VALL 4a. Absentéisme, tr. «ezveziadegez f.»

  • ezvezhiadek
    ezvezhiadek

    adj. Absentéiste.

    (1931) VALL 4a. Abstentéiste adj., tr. «ezveziadek

  • Ezwan
    Ezwan

    voir Erwan

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...