Recherche 'gouni...' : 13 mots trouvés
Page 1 : de gouni (1) à gounit-2 (13) :- gounigouni
m. (famille) Petit-neveu. cf. gourni
●(1464) Cms (d’après GMB 283). Gounj, fils de neveu ou de nièce.
- gounidgounid
m. –où
(1) Gain financier.
●(1575) M 1203-1204. Seruigaff ara dyt, euyt mondanite, / Donæson á gounit, an temporalite, tr. «Il te sert pour les choses mondaines, / Le don du gain, l'avantage temporel.» ●(1633) Nom 201b-202a. Pecunia calendario destinata, in calendarium conuersa, pecunias ad calendaria largiri : denier donné à gaing : dinerou roet voar gounit.
●(1866) FHB 99/378a. Eun tiec a dle evesaat bep bloas (...) hag hen so treac'h ar gounit d'an dispign en he di. ●(1868) FHB 153/391a. gant ar c'hoant dioualc'h euz ar gounid.
●(1926) FHAB Mezheven 216. n'eo ket arc'hant kollet rak gounid a vez diouto [an denved]. ●(1939) RIBA 134. un nebed gounideu pamdiek.
(2) Profit, avantage.
●(1659) SCger 98a. profit, tr. «gounit, p. dou.» ●151b. gounit, tr. «profit.»
●(1907) FHAB Here 235. Ar gounid bras a deuio d'an Ilis eus ar frankis-se ne man tam ebet dindan divin.
(3) Victoire.
●(1621) Mc 92. te a chomo en gounit hac en yoa. ●(1633) Nom 192b. Serra prœliari : escarmoucher : ecarmouchiff, squeiff dan col dan gounit.
●(1847) FVR 255. Ar gonid a vo d'imp.
●(1916) KANNlandunvez 53/375. mes dourn Doue a skor c’hoaz hor bro pe guir e sikour anezhan da zelc’her penn d’he enebourien ken gallouduz, ha roet dezhan ar gounid meur a dro. ●(1933) MMPA 148. Pi V a zisklerias raktal d’ar bobl e oa ar gonid gant ar gristenien.
●(1933) MMPA 148. Pi V a zisklerias raktal d'ar bobl e oa ar gonid gant ar gristenien.
(4) Kaout ar gounid : obtenir la victoire.
●(1920) KANNgwital 212/166. Rak biskoaz, eteit an amzer, ne zeuz bet guelet eun arme (...) kaout ar gounid. ●(1929) FHAB Mae 188. E meur a grogad en devoe ar gounid.
(5) Kaout ar gounid war : l'emporter sur.
●(1860) BAL 28. grit ma em bezo ar gounid varnezo.
●(1911) BUAZperrot 78. Ar zent (…) o deus bet ar gounid varnezo [an techou].
(6) Ober e c'hounid diouzh : profiter de.
●(1857) HTB 178-179. peger euruz eo ar re hag ho deuz goufeet ober ho gounid euz an okasionou.
(7) Douar-gounid : terre cultivable.
●(1744) L'Arm 155b-156a. Le Feu doit contenir 120 journaux de terre, tant froide que chaude, tr. «Enn Tan, eid er fumageu, a deli enn-devoutt huéh-huiguênnt quevérr étré frosstage ha douar-gounitt.» ●168b. Gagnages, terres labourées ou à labourer ou de labeur ou de labour, tr. «Douar gounitt. m.»●(1790) Ismar 228. er-ré e brest argant, hac e guemér eid assurance doar-gounit.
●(1847) MDM 390. Maturin en deuz laeret diga-n-en eunn ero-zouar-gounid. ●(1857) CBF 89. n'euz ket a veac'h tri veudad douar gounid, tr. «il y a à peine trois pouces de terre labourable.» ●106. Douar gounit, tr. «terre labourable.» ●(1889) ISV 164. nemet prajeier ha lanneier, hag eur pez douar gounit bennag.
- gounideggounideg
m. –deion, gounidizion
(1) Cultivateur.
●(1499) Ca 97b. Gounidec. g. cultiueur.
●(1659) SCger 71b. laboureur, tr. «gounidec.» ●151b. gounidec, tr. «laboureur.» ●(1732) GReg 556b. Laboureur, tr. «gounidecq. p. gounidéyen.»
●(1861) BSJ 117. dobér a hounidision.
(2) Ouvrier journalier.
●(1659) SCger 87a. ouurier, tr. «gounidec.» ●(1732) GReg 546b. Journalier, homme à la journée, tr. «(Van[netois] gounidecq. p. gounidyon.» ●(1790) MG v. gounidec, hac ivraign pomét.
●(1821) SST 151. gounedigui hac artizantet.
●(1913) BUKE 26. En dud ne vennant ket mui lakat gounidizion. ●(1934) BRUS 270. Un journalier, tr. «ur gounideg, pl. gounidion.»
(3) Gagnant.
●(1925) FHAB Du 408. gounideien priziou ar Bleun-Brug.
- gounideg-douar
- gounidegez
- gounidegezh / gounidigezhgounidegezh / gounidigezh
f.
I. (agriculture)
(1) Agriculture, culture de la terre.
●(1499) Ca 98a. Gonideguez en douar. g. cultiueure faicte en terre.
●(1659) SCger 71b. labeur de terre, tr. «gounidiguez.» ●labourage, tr. «gounidiguez.» ●(1732) GReg 20b. Agriculture, art de cultiver la terre, tr. «Gounidèguez.» ●240b. Culture, tr. «gounidéguez.» ●556b. Labourage, l'art, & l'action de labourer la terre, tr. «gounidéguez.»
(2) Produits cultivés.
●(1847) MDM 301. lakaad en-ho had-keuneud pe c'hounidegez. ●(1878) EKG II 188. evesaat ha dioana brao a rea ar gounidegez enn douar. ●(1880) SAB 53. gounidegez an douar tout o tizeria.
●(1916) KANNgwital 166/155. lakeat ar gounidegez da zivoan, da greski ha da zarevi.
(3) Ober ar c'hounidegezh =
●(1921) PGAZ 96. da zikour ar goazed d'ober ar gounidegez.
(4) Lakaat douar e gounidegezh : mettre de la terre en valeur.
●(1732) GReg 918b. Pour mettre une terre en valeur, il faut 1°. jachérer, ou donner le premier labour : 2°. biner, ou donner le second labour : 3°. tercer, ou donner le troisème labour, tr. «Evit lacqât ur pez doüar e gounidéguez ez rencqear da guentâ, e havréya : d'an eil, poënta, trancha, serri, moucha, hoguedi, teila, hac arat : d'an drede, disarat, pe fogea, pe tersqiryat.»
(5) Gounidegezh douar : culture.
●(1920) MVRO 30/1a. Ar Chikore (Eur C'hounidegez-Douar nevez en Breiz).
II. (économie)
(1) Gain.
●(1659) SCger 151b. gounideguez, tr. «profit, gain.» ●(1732) GReg 446a. Aportez-ici vos gains, tr. «digaçzit amañ ho counideguez.»
●(1877) EKG I 64. e vez eat gounidegez ar zizun. (...) evet en deuz he c'hounidegez.
●(1908) FHAB Gouere 217. Daouzek bugel e meuz bet, hag ho zavet e meuz gant gounidegez o zad. ●(1910) FHAB C'hwevrer 51. Eur boulc'h brao dija en e c'hounidegez. ●(1911) BUAZperrot 95. forani e c'hounidegez.
(2) Ober e c'hounidegezh diouzh : vivre de, tirer ses gains de, gagner sa vie.
●(1911) BUAZperrot 401. E amezeien a rea o gounidegez diouz o loened.
(3) Travail.
●(18--) GBI I 76. gonidegez n'eus ket, tr. «on ne trouve pas de travail.»
- gounidekgounidek
adj.
(1) Lucratif, profitable, avantageux.
●(c.1500) Cb 98a. [gounit] Unde lucrosus / a / um. g. gaigneux. b. gounidec.
●(1732) GReg 585b. Lucratif, ive, tr. «gounidecq.» ●759a. Profitable, tr. «gounidecq.»
(2) Gagnant, vainqueur.
●(1911) BUAZperrot 564. e tisplegas e gaoz gant kement a nerz ma krede an holl e oa gounideg.
- gounider
- gouniderezgouniderez
f. –ed
(1) Gagnante.
(2) Travailleuse.
●(1868) KMM 224. ac e sonjen er gonideurez paour-ma. ●225. ur c'honideurez paour (… p. 226) ar g'emeneurez-ze e doa calz re a vertuz.
- gounidigezhgounidigezh
voir gounedigezh
- gounidus
- gounit .1gounit .1
adj., adv. & prép.
I. Adj. Gagnant.
●(1922) IATA 18. Ac'hanta, potred, n'oun ket gounit ? ●(1932) ALMA 117. gounit oun !
II. Loc. adv.
A. Koll-gounit.
(1) (en plt de qqn) Bezañ koll-gounit : être ni perdant, ni gagnant.
●(1935) FHAB Mae 201. stad al labour douar eur stad a vrezel yut el lec'h ma vezer alies koll gounit. ●(1962) TDBP II 265. Koll-gounid oh, tr. «vous êtes ‘qui-perd-gagne' (au jeu).» ●(1974) THBI 210. Kollgounis a oen (lire : a oent = e oant).
(2) (en plt d'une confrontation, d'une compétition) Chom koll-gounit : rester indécis.
●(1977) LLMM 184/387. Koll-gounit e chomas koulskoude ar brezel er bloavezh 1813.
(3) Mat ha koll-gounit : (?) tant pis si je perd, si je me trompe (?).
●(1988) TOKO 83. Setu-me da vond, hag a welas eno eur pez koulouar hag eur bern dorojou. War behini skei ? Mata koll gonid, war an hini vraz a-fas.
B. Koll-ha-gounit : ex-æquo.
●(1929) DIHU 217/302. Kol ha gounid, chom e hrè en deu jao é kreiz er porh.
III. Loc. prép. Bezañ koll-gounit gant ar mizoù : faire une opération blanche.
●(1961) BAHE 27/20. Div wech e oa bet karget-chouk an tankarr, hag evel-se e oa bet ar barrez koll-gonid gant ar mizoù.
- gounit .2gounit .2
v.
I. V. tr. d.
A. (domaine du travail)
(1) Gagner (de l'argent).
●(1499) Ca 98a. Gonit. g. gaigner ou acquerir. l. lucror/aris. ●(1621) Mc 34. nep à gounez archant dre choary.
●(1908) PIGO II 22. Labour hag e c'honei arc'hant er gêr.
(2) absol. Gagner sa vie, travailler.
●(1874) FHB 510/318a. pa chomaz ar plac'h paour ep gallout gounit. ●(1877) FHB (3e série) 10/80a. Ar vam e deuz unnec vloaz ha tri ugent, ne d'eo mui evit gounit.
●(1922) FHAB Ebrel 110. intanvez 'barz warc'hoaz, / Gant nao a vugale, den da c'hounit d'ezo. ●(1955) STBJ 13. pa ne oa den da c'hounit ha p'he devoa, ouspenn, eur mevel da bêa.
B.
(1) Gounit an trec'h war : remporter la victoire sur.
●(1912) MMPM 59. e c'hounezaz an treac'h var ardou an drouk-spered. ●65. an treac'h ho doa gounezet var an Allmagn.
(2) Gagner, l'emporter.
►absol.
●(1557) B I 25. En diuez ny a gonezo, tr. «à la fin nous l'emporterons.»
(3) C'hoari koll pe c'hounit : risquer le tout pour le tout.
●(1633) Nom 193b. De summa rerum prœlio decertare, de summa imperij dimicare extremam belli aleam, experiri summam salutem periclitari, in dubiam seruitij imperiiq ; aleam ire, aleam omnem iacere, vltima experiri : se mettre en hazard, ou de vaincre ou d'estre vaincu par bataille : en em lacquat en hasard, da fezaff pe da vezaff, fezaff fezet dre'n coumbat, hoariff coll pe gounit.
C.
(1) (?) Négocier (?) un virage.
●(1907) FHAB Here 228. Mes evel eur c'har dirollet e c'hounid re grenn ha re vuhan he gorniou-tro.
(2) Gounit hent : avancer son chemin.
●(1659) SCger 24a. auancer chemin, tr. «gounit hent.» ●(1732) GReg 62b. Avancer son chemin, gagner du païs, tr. «Gounit hend.»
(3) Accéder (aux honneurs, etc).
●(1650) Nlou 552. Na gounit enor, na coruo, tr. «ni gagner honneur ni profit.»
(4) Gounit kalon ub. : attendrir qqn.
●(1878) EKG II 226. ar plac'h hag ar vestrez a jommaz eur pennad eb gellout lavaret ger, ker gounezet oa ho c'halonou. ●154. Ha ne ket gounezet ho kaloun ?
(5) Attraper (une maladie).
●(1870) FHB 280/146b. an oll ho devoa aoun da c'hounit he glenvet.
D. (agriculture)
(1) Cultiver.
●(1659) SCger 35b. cultiuer, tr. «gounit p. gounezet.»
●(1920) LZBl Gouere 352. Divar gounid kafe, gwez koton, mais.
(2) =
●(1921) PGAZ 96. Er penn kenta euz miz Kerzu 1870, an amzer a ioa kaer meurbet, hag al labourerien douar a voe mall gant'ho gounid ho guiniz.
(3) [en apposition à l'inf.] Douar-gounit : terre labourable.
●(1744) L'Arm 156a. 120 journeaux de terre, tant froide que chaude, tr. «huéh-huiguênntt quevérr, étré frostage ha doarr-gounitt.»
●(1847) MDM 390. Maturin en deuz laeret diga-n-en eunn ero-zouar-gounid. ●(1857) CBF 106. Douar gounit, tr. «terre labourable.»
E. (marine) Gounit an avel : gagner le vent (aller le chercher).
●(1979) VSDZ 156. (Douarnenez) Gounit an avel rankez ober. Evit gounit dek lev en avel, rankez ober apeupre ugent lev, tr. (p. 317) «Tu dois gagner le vent. Pour gagner dix lieux dans le vent, tu dois faire vingt lieues de route.»
II. V. tr. ind.
(1) Gounit àr ub. : persuader qqn.
●(c.1785) VO 57. me ounias ar nehi d'em gortoz, tr. (GMB 283) «le lui persuadai de m'attendre, j'obtins d'elle qu'elle mattendit.»
(2) Gounit war ub. : l'emporter sur qqn.
●(1868) KMM 59. Ar spont, ann disesper a venne, a vareadou, gonid varneza.
III. V. intr.
(1) Rapporter financièrement.
●(1869) HTC 230. Red oa eta lakaat va arc'hant da c'hounit, ha, pa vijen deuet en dro, m'em bije he gavet gant ar pez o pije gounezet ganthan.
(2) (au jeu, etc.) Gounit ouzh ub. : gagner contre qqn.
●(1939) RIBA 38. Ret e oè dehon finèsat aveit gounid doh en tad-gad.
IV.
(1) Gounit e zour : voir dour.
(2) Gounit e vara : voir bara.
(3) Gounit e damm kreun : voir kreun.
(4) Gounit e damm bruzun : voir bruzun.
(5) Gounit a veg botez : voir botez.
(6) Gounit a veg troad : voir troad.
(7) Gounit evel en ur redek : voir redek.
(8) Gounit e gerc’h : voir kerc’h.
(9) Gounit e vuhez : voir buhez.
(10) Gounit e holen : voir holen.