Devri

Recherche '"gwrac'h"...' : 37 mots trouvés

Page 1 : de gwrach (1) à gwrac_hle (37) :
  • Gwrac'h
    Gwrac'h

    n. de l. Ar Wrac'h : La Vieille (phare, Plogoff, au large de la Pointe-du-Raz).

    (1969) LLMM 137/437. Mat, baleomp trema ar Su goude graet ur sell ouzh kostez ar Wrac'h hag he zour-tan ken brudet.

  • gwrac'h .1
    gwrac'h .1

    adj. fam.

    (1) Bezañ gwrac’h gant ub./udb. : être fou de qqn/de qqc, l’aimer à la folie, être très amateur (de).

    (1869) SAG 88. Me a vezo atao eun a-zoare dirag an dud, hag a ouez enori Doue, ep beza grac’h gant sin ar Groaz. ●(1872) GAM 31. Eur vam grac’h ha magn gant he bugel.

    (1901) FHAB Genver 204. Me, evel a ouzoc’h, Autrou, n’oun ket grac’h gant an traouze. ●(1916) KZVr 160 – 26/03/16 (Lu). N’oun ket grac’h gant ar yod, tr. «je ne suis pas amateur de bouillie, Loeiz ar Floc’h. Landivisiau.» ●(1927) GERI.Ern 210. Ne deo ket grac’h ganti, tr. E. Ernault «il ne l’aime pas.» ●(1931) VALL 16b. aimer à la folie, tr. « beza gwrac’h gant fam. »

    (2) Dont da vezañ gwrac'h // Bezañ gwrac'h : avoir perdu son bon sens.

    (1914) MAEV 183 (L) K. ar Prat. Nan, nan, ar mestr ne bareo ket ! (...) Lavaret a rafed eo deuet da veza gwrac'h ! (Er c'horn-ze a Vreiz ec'h hanver e-giz-se ar re a zo bet skoet o spered gant eun dra bennak eus ar bed all). ●184. Ker skoet eo bet p'an deus klevet kelou eus maro e vestr, ma lavar ar medisin eo deuet da veza gwrac'h. ●Neuze, a liviris, ho mestr a zo klanv ha gwrac'h war eun dro ?

    (3) Bezañ gwrac'h da : aimer faire qqc.

    (1927) GERI.Ern 210. Ne deo ket grac'h da skriva, tr. E. Ernault «il n'aime guère à écrire.»

  • gwrac'h .2
    gwrac'h .2

    f. -ed

    I. (en plt de qqn)

    A.

    (1) Vieille femme plus ou moins sorcière, etc.

    (1499) Ca 101a. Groach. g. vieille. l. hec vetula / le.

    (1659) SCger 124b. vieille, tr. «grac’h.» ●151b. grac’h, tr. «vieille femme.» ●(1732) GReg 170a. Cette vieille chassieuse fait de la cire des yeux, tr. «Daoulagad coarecq he deus ar c’hrac’h picqousecq-hont.» ●959a. Vieille décrepite, tr. «Grac’h. p. grac’hed. grac’h coz. p. grac’hed coz. groac’h. p. groac’hed. Van[netois] groah coh. p. groahed coh. groah al luduecg.»»

    (1849) LLB 283. Ur hroah ag er harter. ●(1857) CBF 69. Komzou grac’h ! tr. «Radotages !»

    (1959) TGPB 183. Marc’harid ar Broc’h a zo ur wrac’hig dreut gant divjod damvelen krog da grec’higelliñ evel un andouilhenn manet ur pennad brav da grazañ a-us d’ar vazh-drezenn.

    (2) Femme bavarde, pipelette.

    (1938) WDAP 1/23. (Pleiben) eur vaouez flao, da lavarout eo eur vaouez ha ne c’hall ket derc’hel war he zeod. Lavaret e vez ivez : eur wrac’h n’eo ken ; ne ra nemet gwrac’hi.

    (3) Radoteur.

    (1931) VALL 617a. Radoteur, tr. « gwrac’h b[as] L[éon] (et curieux). »

    (4) Curieux.

    (1931) VALL 617a. Radoteur (…) gwrac’h b[as] L[éon] (et curieux).

    B. fam. Baradoz ar gwrac’hed : lieu toujours ensoleillé.

    (1633) Nom 233b. Apricus locus : vn lieu où le Soleil frappe tousiours : vn læch pe en hiny ez squo an eaul bepret ; læch tomm ha gouasquet baradoes an grachet.

    (1931) VALL 115a. coin bien chaud (au soleil), tr . « paradoz ar gwrac’hed fam. » ●657b. réunion des vieilles gens au soleil, tr. « baradoz ar gwrac’hed fam. » ●697b. lieu où l’on se chauffe au soleil, tr. « baradoz ar gwrac’hed fam. »

    C. [exclamation, apostrophe] Gwrac’h an tanfoeltr !

    (1902) PIGO i 68. me ’wio d’id da c’houk, gwrac’h an tanfoeltr !

    II. (en plt de qqc.)

    (1) Pièce du métier à tisser.

    (1905) FHAB Gwengolo/Here 149. Ar pez koat a zo a dreuz, deuz an eil troad d’egile eo ar vrac’h hag ar re a zo a hed eo ar roellou.

    (2) Étincelle.

    (1924) DIHU 161/163. gourahed (étincelles) un olorjen (feu de joie). ●(1931) VALL 70b. Bluette, étincelle qui part avec éclat, tr. « gwrac’h V[annetais] f. pl. -ed » ●276b-277a. Étincelle, tr. «V[annetais] gwrac’h col. sg. gwrac’hienn f. pl. ou.»

    (3) Gwrac’h sistr : mycodermes.

    (1744) L’Arm 447a. Gendarme de cidre, tr. «Groah chistre f

    III. (zoologie)

    A. Cloporte.

    (1732) GReg 175a. Cloporte, ou, porcelet, insecte à plusieurs pieds, qui s’engendre sous les pierres, sous les écorces seches d’arbres, au tour des muids de vin, tr. «grac’h. p. grac’hed.» ●(17--) CBet 579. Groahet, voalet, tavoan, malvinier ha raset, tr. «les cloportes, les tiques, les taons, les papillons et les rats.»

    (1931) VALL 128b. Cloporte, tr. « gwrac’h V[annetais]. »

    B. (ichtyonymie)

    (1) Vieille (poisson).

    (1732) GReg 959a. Vieille, poisson, tr. «Grac’h. p. grac’hed

    (1850) HHO 71. Vieilles, Genre Labrus, tr. « Grouahet. » ●(1856) VNA 26. une Vieille, tr. «ur Hroah

    (1950) LLMM 20/49 (île de Sein). gwrac’h (-ed), tr. « vieille. »

    (2) Par-gwrac’h : vieille mâle.

    (1954) BISO.llmm 43. ar piri-gwrac’h hag an touilhed a vez din-me.

    IV. (botanique)

    (1) Skav-gwrac’h : érables. Voir skav-gwrac’h

    (2) Koad-gwrac’h : ormes. Voir koad-gwrac’h

    (3) Lann-gwrac’h : ajoncs nains. Voir lann-gwrac’h & gwrac’hlann

    V. (phycologie) Bezhin-gwrac’h : Cystoseira fibrosa.

    (1968) NOGO 216. Cystoseira fibrosa. bezin ’grah, «goémon de vieille». Ce poisson s’y complait. (Molène).

    VI.

    (1) plais. Diskantañ gwrac'hed : confesser de vieilles femmes.

    (1732) GReg 313a. Disqanta grac'hed. (il se dit figurément, pour confesser des vieilles.)

    (2) Kaout ar wrac'h : être capot au jeu.

    (1931) VALL 95. Au jeu (...) être capot, tr. «kaout ar wrac'h

  • gwrac'h-an-diaoul
    gwrac'h-an-diaoul

    f.

    (1) Sorcière.

    (1633) Nom 327a. Lamia, volatica, strix : vaudoise, sorciere : sorceres, grach an dyaoul.

    (1876) TDE.BF 250b. Grac'h-ann-diaoul, s. f., tr. «Enchanteresse, sorcière.»

    (2) (entomologie) Lucane.

    (1962) TDBG II 211. gwrah-an-diaoul, tr. «cerf-volant (lucane).»

  • gwrac'h-an-holen
    gwrac'h-an-holen

    f. Femme qui porte les nouveaux-nés au baptême.

    (1896) GMB 322. pet[it] Trég[uier] groac'h an holen, tr. «la femme qui porte un enfant aux fonds baptismaux.»

    (1928) LLLM II 70. Groac'h an holen, mot à mot, «fée (ou vieille) au sel». On appelle ainsi la matrone qui porte le nouveau-né à l'église, le jour du baptême. ●(1931) VALL 670b. Sage-femme qui porte l’enfant au baptême, tr. « gwrac’h an holen. »

  • gwrac'h-ar-gwichedoù
    gwrac'h-ar-gwichedoù

    f. plais. Sage-femme.

    (1633) Nom 13a. Obstetrix, adsestrix : La sage femme, tr. «grach an guichedou

    (1732) GReg 838a. Sage-femme, matrône, accoucheuse, tr. « (Burlesquement Grac'h an guichedou

  • gwrac'h-douar
    gwrac'h-douar

    f. (ornithologie) =

    (1744) L'Arm vii. Bon Breton Alouètte. Hùidér. Mauvais Breton Groah-Doar. Lieux où ces mauvais mots sont en usage Naizin.

    (1924) SBED 39. Get un inig, er groahig-doar.

  • gwrac'h-du
    gwrac'h-du

    f. gwrac’hed-du

    (1) (entomologie) Scarabée.

    (1962) TDBG ii 211. gwrah-du pl. gwrahed-du, tr. «scarabée.»

    (2) (animal aquatique) = (?).

    (1933) OALD 45/207. er feunteun ec’h ebate ar gwesklered, ar benndologed hag ar gwrac’hed-du.

  • gwrac'h-kozh
    gwrac'h-kozh

    Kontoù gwrac’h-kozh : contes de vieilles femmes.

    (1931) VALL 148ab. contes de vieilles femmes, tr. « konchou gwrac’h koz. »

  • gwrac'h-lann
    gwrac'h-lann

    f. gwrac'hed-lann (zoologie) Cloportes.

    (1962) TDBG II 211. gwrah-lann pl. gwrahed-lann, tr. «cloportes.»

  • gwrac'h-oaled
    gwrac'h-oaled

    f. gwrac'hed-oaled (zoologie) Cloportes.

    (1962) TDBG II 211. gwrah-oaled pl. gwrahed-oaled, tr. «cloportes.»

  • gwrac'haj
    gwrac'haj

    m. –où Commérage.

    (1908) FHAB Even 188. kalz grac'hajou da gonta d'eoc'h.

  • gwrac'hañ
    gwrac'hañ

    voir gwrac'hat

  • gwrac'hat / gwrac'hañ
    gwrac'hat / gwrac'hañ

    v. intr. Se rider, vieillir.

    (1732) GReg 418b. Cette femme à le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hat a ra pelloc'h ar c'hrecg-hont.» ●959b. Vieillir. parlant d'une femme, on dit de plus : grac'hat. pr. grac'het. Van[netois] groaheiñ. pr. groahet

    (1876) TDE.BF 254a. Groac'ha, v. n. T[régor], tr. «Se flétrir, parlant du teint des femmes.»

  • gwrac'hed
    gwrac'hed

    s. –ed (ornithologie) =

    (1978) BZNZ 23. (Lilia-Plougernev) Grac'heded wenn ha grac'heded rous hag ese a veze en enez ahont.

  • gwrac'hell
    gwrac'hell

    f. & adv. –où

    I. F.

    (1) Meule, tas, maie.

    (1499) Ca 101a. Groachell queunet. g. l. hec strues / is. ●(1633) Nom 84a-b. Fœni meta, monceau ou tas de foin : grachell pe bern foüen. ●99b. Lignile : vn buschier : vn grachel quifyou. ●232b. Salinarum strues : monceaux de sel : grachellou pe bergnou olen.

    (1659) SCger 80b. monceau, tr. «grac'hel.» ●(1732) GReg 634b. Monceau de blé dans l'aire, tr. «Grac'hell ed.» ●(17--) FG II 17. adren ar c'hrac'hell ed.

    (1857) CBF 91. Gwerzet hoc'h eus-hu ar grac'hel-foen-ze ? tr. «Avez-vous vendu ce tas de foin ?» ●107. Grac'hel foenn, tr. «Tas de foin.» ●(1869) TDE.FB 382a. Un tas de fagots, tr. «eur grac'hell fagod.» ●(1878) EKG II 216. grac'hellou keuneud. ●(18--) PEN 92/50. er wrachal keuneud.

    (1905) BOBL 14 octobre 56/3c. an tan a zo kroget en Keroualc'h, ha losket 50 milliur plouz, etre peder brac'hel. ●(1908) PIGO II 54. en eur wrac'hel lann. ●(1909) BOBL 14 août 242/2d. lec'h ma vezo great goude brac'hellou braz da c'hortoz an dornadeg.

    (2) local. Tas de goémon à la base rectangulaire et au sommet prismatique.

    (1987) GOEM 199. Quand la base [du tas de goémon] est rectangulaire et le sommet prismatique, il s'agit d'un grac'hel bijin, qui peut contenir jusqu'à 10 tonnes de goémon.

    (3) fam. Grande quantité de.

    (1944) EURW I 87. reseo a rae eur vorac'hell lizerou bemdeiz. ●101. ma resevis eur wrac'hell liziri.

    II. Adv. A-wrac'hell : en quantité.

    (1862) JKS.lam 33. da galoun zo krignet gant c'hoant ar madou ; dastum anezho a c'hrac'hel.

  • gwrac'hellañ .1
    gwrac'hellañ .1

    voir gwrac'hellat .1

  • gwrac'hellañ .2
    gwrac'hellañ .2

    voir gwrac'hellat .2

  • gwrac'hellat / gwrac'hellañ .2
    gwrac'hellat / gwrac'hellañ .2

    v.

    I. V. intr.

    (1) Commérer.

    (1907) FHAB Here 246. Ne fripo ket arc'hant o chom da c'hrac'hellat.

    (2) Se flétrir.

    (1732) GReg 418b. Cette femme à le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hellat a ra pelloc'h ar c'hrecg-hont.»

    (1876) TDE.BF 254a. Groac'hella, groac'hellat, v. n., tr. «Se flétrir, parlant du teint des femmes.»

    II. V. tr. d.

    (1) Flétrir.

    (1659) SCger 58a. flestrir, tr. «groac'hellat

    (2) Chiffonner.

    (1931) VALL 120a. Chiffonner, tr. «L[éon] gwrac'hella

  • gwrac'hellat / gwrac'hellañ / gwrac'helliñ .1
    gwrac'hellat / gwrac'hellañ / gwrac'helliñ .1

    v. tr. d.

    (1) Mettre en meule.

    (1659) SCger 151b. graguella, tr. «amonceler.» ●(1732) GReg 350b. Entasser, mettre plusieurs choses les unes sur les autres, tr. «grac'hella. pr. grac'hellet. graguella. pr. graguellet.» ●Entasser des gerbes en un aire, tr. «grac'hella ed.» ●Entasser du foin, tr. «grac'hella foënn.» ●Entasser des fagots, les amonceler, tr. «Grac'hella qeuneud.»

    (1876) TDE.BF 250b. Grac'hella, v. a., tr. «Entasser, empiler ; amonceler. On dit aussi grac'hellat.» ●(1890) MOA 234b. Faire des meules de bois, de pierres, de blé, tr. «grac'hellat keuneud.»

    (1960) GOGO 225. (Kerlouan, Brignogan) le goémon est disposé en petits tas : cela s'appelle «grahela ar bejin» (gwrac'hella ar bezin).

    ►absol.

    (1978) VWMZ 63. (Ar Yeuc'h) Sevel ed, seve... ober petra ve laret ds' an dra-se ? Gwrac'hilliñ. ●(1982) HYZH 147/27. (Treboull) neuze a vie goulet tud da zornañ peotramant da wrac'hilliñ

    (2) sens fig. Entasser.

    (1935) ANTO 182. gwrac'hella (entasser) eur bern leuegaj evel-se em c'hokenn.

  • gwrac'hellerezh
    gwrac'hellerezh

    m. Commérage.

    (1913) FHAB Meurzh 70. mont da gredi grac'hellerez.

  • gwrac'hellet
    gwrac'hellet

    adj.

    (1) (en plt de qqn) Flétri, fripé.

    (1732) GReg 418b. Cette femme a le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hellet eo ar c'hrecg-hont.»

    (1866) FHB 56/29a. Merc'hed iaouank (...) diskaret int buhan gant avelaj ar iaouankiz, grac'hellet gant orghed foll, ha dramouillet a-vechou gant paotred divezet..

    (2) (en plt de vêtements) Froissé, fripé, chiffonné.

    (1916) KZVr 198 - 01/12/16. Grac'hellet, tr. «froissé chiffoné, en parlant d'habits.» ●(1924) NFLO. chiffonné. la chemise est ch[iffonnée], tr. «grac'hellet eo ar roched.»

  • gwrac'helliñ
    gwrac'helliñ

    voir gwrac'hellat .1

  • gwrac'henn / gwrac'hienn
    gwrac'henn / gwrac'hienn

    f. –où

    (1) Ride.

    (1732) GReg 822b. Ride, tr. «(Van[netois] groüahenn. p. groüahennéü

    (1876) TDE.BF 254a. Groac'henn, s. f. V[annetais], tr. «Rider sur le front par l'effet del'âge.»

    (1931) VALL 660a. Ride sur la peau, tr. « gwrac’henn V[annetais]. »

    (2) Commérage de vieilles.

    (1909) FHAB Here 311. Klevet a rea grac'henn, klevet e rea gwall lavarou.

    (3) Étincelle.

    (1931) VALL 276b-277a. Étincelle, tr. «V[annetais] gwrac'h col. sg. gwrac'hienn f. pl. ou

  • gwrac'hennet
    gwrac'hennet

    adj. Ridé.

    (1732) GReg 822b. Qui a des rides, tr. «(Van[netois] groüahennet

    (1932) BRTG 123. Hag ean de glah é gouskeréz, ha oeit doh en hani kohan, milénan, groahennetan, keméret pen hé horn hoarn, er boutet é toul é skoharn ha cheleuet doéré é dreu koh.

  • gwrac'henniñ
    gwrac'henniñ

    v. intr.

    (1) Se rider.

    (1732) GReg 822b. Rider, parlant de la peau, de l'etoffe, de la taille, tr. «Van[netois] groüahenneiñ.» ●(1744) L'Arm 339b. Rider, tr. «Groahennein.. nétt

    (1876) TDE.BF 254a. Groac'hennein, v. n. V[annetais], tr. «Se rider par l'effet de l'âge.»

    (2) (en plt du feu) Pétiller.

    (1744) L'Arm 83b. Craqueter, petiller, tr. «Groahennein.. étt

  • gwrac'herezh
    gwrac'herezh

    m. –où

    (1) Occupation, paroles de bonnes femmes, commérages, radotages de vieilles femmes, cancans.

    (1866) FHB 56/29b. laosket ho crac'herez : ne maoc'h ket aman gant ho kiniter goz. Aman e ranket labourat, ha labourat stard, mar fell deoc'h e vemp mignounet. ●(1869) SAG 23. kalz grac'herez a nebeut a zezkadurez. ●(1876) TDE.BF 250b. Grac'herez, s. m., tr. «Ce mot s'emploie au sens de radotages.» ●(1890) MOA 155a. Cancan, tr. «Grac'herez, f.» ●(18--) SAQ II 101. Grac'herez, koummerachou, ravodereziou.

    (1931) VALL 136a. Commérage, tr. « gwrac’herez m. »

    (2) =

    (1868) FHB 159/22b. ha gan groac'herezou evel-se...

  • gwrac'het
    gwrac'het

    adj. (en plt d'une femme) Marqués par l'âge, ridé.

    (1732) GReg 418b. Cette femme à le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'het eo ar c'hrecg-hont.»

    (1941) FHAB Gouere/Eost 57. he fenn gwrac'het gant an oad.

  • gwrac'heta
    gwrac'heta

    v. int. Pêcher des vieilles.

  • gwrac'hetaj
    gwrac'hetaj

    m.

    I. Racontars de vieilles femmes.

    (1874) FHB 478/61b. ne voa an traou-ze nemet grac'hetach.

    II. (phycologie)

    (1) Algues Alaria esculenta.

    (1968) NOGO 219. grahetaʒ, «choses de Vieilles» : Saint-Pabu (ces poissons y vivent).

    (2) Gwrac'hetaj friz : Laminaria saccharina.

    (1968) NOGO 220. Laminaria saccharina. grahetaʒ fri:z, «chose de vieilles frisée», Saint-Pabu, Kellerdud en Plouguerneau, Korrejou en Plouguerneau, Guisseny.

    (3) par erreur Gwrac'hetaj : Laminaria saccharina.

    (1968) NOGO 220. Laminaria saccharina. grahetaʒ, «chose de vieilles», Landeda, cf. Alaria esculenta, confusion.

  • gwrac'hienn
    gwrac'hienn

    voir gwrac'henn

  • gwrac'hig
    gwrac'hig

    f. –ed (zoologie) Fauvette.

    (c.1897) GUN.dihu 146/314. Hag er hroahig um saù ken ihuél én amzer.

    (2005) SEBEJ 252. (Ar Yeuc'h) Au Juch gwrac'hig est aussi utilisé pour désigner la fauvette.

  • gwrac'hig-an-drez
    gwrac'hig-an-drez

     f. (ornithologie) Fauvette.

    (1890) MOA 264a. Fauvette, s. f. Oiseau, tr. «grac'hik-ann-drez, f. en Cornouailles.»

    (1931) VALL 297a. Fauvette, tr. «gwrac'hig-an-drez C[ornouaille] f.»

  • gwrac'hig-kozh
    gwrac'hig-kozh

     f. (ichtyonymye) Petite vieille.

    (1922) BUBR 22/324. ha da besketa, diwar ar c'herreg, eur c'hastreg pe eur wrac'hig-koz bennak.

  • gwrac'hiñ
    gwrac'hiñ

    v.

    (1) V. intr. Commérer.

    (1866) FHB 95/339b. mont a di da di da fleppat, da c'hrac'hi evel ar c'hommerezed. ●(1870) FHB 308/373a. n'e ket boaz da c'hrac'hi na da randonni. ●(1872) ROU 98a. Radoter, tr. «grac'hi

    (1908) FHAB Meurzh 95. ma c'houlenn unan euz an daou bried an divors, eo great dioc'h-tu an taol, eb mont da c'hrac'hi ha da zispign arc'hant vardro ar justis. ●(1938) WDAP 1/23. (Pleiben) eur vaouez flao, da lavarout eo eur vaouez ha ne c'hall ket derc'hel war he zeod. Lavaret e vez ivez : eur wrac'h n'eo ken ; ne ra nemet gwrac'hi. ●(1964) LLMM 102/24. Kuit da reiñ tro dezhi da wrac'hiñ diwar hon fenn.

    (2) V. tr. d. =

    (1957) BRUD 2/46. N'ouzit ket petra a livirit o wrahi din sotoniou. ●(1960) PETO 65. Hag e wrac'hit diotachou.

  • gwrac'hlann
    gwrac'hlann

    coll. (botanique) Ajoncs de Le Gall Ulex gallii. cf. lann-gwrac'h

    (1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 89. cuhet idan er bruk hag er groah-lann.

  • gwrac'hle
    gwrac'hle

    coll. (phycologie)

    (1) Algues Laminaria digitata.

    (1968) NOGO 221. Laminaria digitata. gwale (pour gwraleh) «lieu à la Vieille». abreviation de gwrahedleh, «lieu aux vieilles» Porz-Gwenn en Plouescat. ●(1987) GOEM 131-132. Pour Laminaraia digitata, le terme général est tali moan ou tali du en Bas-Léon. A partir du pays pagan, on trouve kaol ou grac'hle en Haut-Léon, et même korle dans la baie de Morlaix.

    (2) Tali-gwrac'hle : Laminaria digitata.

    (1968) NOGO 220. Laminaria digitata. ta:li 'gwrale, «tali du lieu à la Vieille » : Saint-Pabu. ●ta:li warle, «tali du lieu à la Vieille», déformation du précédent, avec mutation g/w : Mogueriec en Sibiril.

    (3) Bezhin-gwrac'hle : Laminaria digitata.

    (1968) NOGO 221. Laminaria digitata. bezin warle «lieu à la Vieille» : Kerfizien en Cleder.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...