Recherche '"kelc'h"...' : 27 mots trouvés
Page 1 : de kelc_h (1) à kelc_hwidenn (27) :- kelc'hkelc'h
m. & adv. –ioù
I. M.
A. (géométrie) Cercle.
●(1499) Ca 35a. Cercl vide in quelch. ●169a. Quelch. g. cercle. ●(1633) Nom 195b. Circulus : cercle, rondeau : cercl, quelch, roundachen.
●(1659) SCger 21a. cercle, tr. «quelc'h, p, iou.» ●166b. quelc'h, tr. «cercle.» ●(1732) GReg 145a. Cercle, ligne tirée en rond, tr. «Qelc'h. p. qelc'hyou.»
B. (par analogie)
(1) Cercle de fer sur le bout des moyeux.
●(1732) GReg 154b. Cercles de fer sur les deux bouts du moyeu [d'une charrette], tr. «qelc'h. p. qelc'hyou.»
(2) Cercle de sabot, cerceau de barrique, feuillard.
●(1931) GWAL 136-137/424. (kornbro Perroz, Treger-Vras) Keilh : fret, fretenn (e galleg, cercle de sabot) hag ivez kelc'h barrikenn hag all.
►[au plur. après un art. ind.] Ur c'helc'hoù : un cercle de sabot.
●(1913) FHAB Meurzh 90. Kilhou da gilha skudellou, / A vijet (sic) eur c'hilhou mad. ●(1937) ALMA 67. Kilhou da gilha va boutou, / A vije bet ur c'hilhou mat.
(3) (habillement) Cercle à crinoline.
●(1867) FHB 103/402a. Saeou seiz bete'n douar ha killou dindanho.
C. sens fig. Kelc’h ar marv : cercle de la mort.
●(1962) TDBP II 248. Pa vez eun den prest da vervel e vez gwelet kelh-ar-maro war e vizaj, tr. «quand un homme est sur le point de mourir on voit le cercle de la mort (pincement de la bouche et du nez) sur son visage.»
D. (astronomie)
(1) Disque.
●(1903) MBJJ 68. Goude koan e choman pell war ar pont, 'vel kalz a re all, da zellet al loar o sevel a-uz da Gret : ru-tan eo, nemet eo sautret gant tammo melg, hag he c'helc'h a zo reiz, nemet eo troc'het eun nebeudig war an tu deo tost d'ar kroec'h, 'vel eun dorz vara voulc'het. 'Benn arc'hoaz 'ne vo ken ennan troc'h e-bed, rag arc'hoaz en em gav an daouzekved.
(2) Halo.
●(1931) VALL 352b. Halo, tr. «kelc'h (war an heol solaire ; war al loar lunaire), m. pl. iou.» ●(1942) VALLsup 109a-b. Dicton tiré de l'apparence de la lune, Kelc'h a-bell barrad a-dost – Kelc'h a-dost barrad a-bell.
(3) Kelc'h botez = (?).
●(1972) HYZH 75/36. an Nevez bihan, an Nevez bras, ar c'hentañ Kartier, an diskar, ar C'hartier diwezhañ, ar c'hresk, al linenn, ar c'helc'h botez.
II. Loc. adv. War gelc'h : en forme de cercle, circulairement.
●(1911) BUAZperrot 86. Ar C'holise a oa eun teatr var gelc'h. ●797. abalamour m'eo savet var gelc'h evel eur forn.
- kelc'h-botezkelc'h-botez
m. (astronomie) =
●(1972) HYZH 75/35. 36. an Nevez bihan, an Nevez bras, ar c'hentañ Kartier, an diskar, ar C'hartier diwezhañ, ar c'hresk, al linenn, ar c'helc'h botez.
- kelc'h-c'hoari
- kelc'h-gwernkelc'h-gwern
m. kilc'hi-gwern (marine) Rocambeau.
●(1979) VSDZ 31-32. (Douarnenez) Er skloupoù oa kilc'hi-gwern evit derc'hel ar ouel stag deus ar wern : pevar pe bemp kelc'h-gwern – kilc'hi-gwern a vez lavaret pet (lire : pe) lod a lavar rakennoù-gwern, tr. (p. 200) «Sur les sloups tu avais des cercles de mât pour tenir la voile au mât. : il y en avait quatre ou cinq. On les appelle ‘cercles de mât' ou ‘rocambeaux'.»
- kelc'h-kartkelc'h-kart
m. (marine) Quadrant.
●(1857) HTB 38. Darn a gemere ar c'hlerc'h-kart en pehini n'anaveent netra ; darn-all a selle dre an teleskop hep guelet natra (lire : netra).
- kelc'h-redkelc'h-red
m. (astronomie) Orbite.
●(1905) BOBL 04 mars 24/2c. Kelc'h-red an Douar eo an hent ema o redeg dre ennan, evid trei en dro d'an Heol.
- kelc'h-studi
- kelc'hañkelc'hañ
voir kelc'hiañ
- kelc'hdro
- kelc'hdroad
- kelc'hennkelc'henn
f. –où (botanique) Cerne d'un arbre.
●(1931) VALL 106a. Cerne dans un tronc d'arbre coupé en travers, tr. «kelc'henn f.»
- kelc'henn-c'houzougkelc'henn-c'houzoug
f. (bijouterie) Collier.
●(1931) VALL 132a. Collier, tr. «kelc'henn(-c'houzoug) f. pl. kelc'hennou (-gouzoug).»
- kelc'henn-vrec'h
- kelc'hennva
- kelc'hetkelc'het
voir kelc'hiet
- kelc'hgelaouenn
- kelc'hiadkelc'hiad
m. –où Circonférence.
●(1872) ROU 57. Ar re a zo en ur c'helc'had en dro d'ar vourc'h, tr. «ceux situés sur la circonférence du bourg.»
- kelc'hiadur
- kelc'hiañ / kelc'hañkelc'hiañ / kelc'hañ
v.
I. V. tr. d.
A. Cercler (une barrique, etc.).
●(1732) GReg 145a. Mettre des cerceaux à une barrique, &c., tr. «qelc'hya ur varricqen, ur c'helorn.»
●(1876) TDE.BF 331b. Kelc'hia, v. a., tr. «Entourer d'un cercle, cercler.»
●(1907) PERS 164. o kelc'ha barikennou. ●(1931) GWAL 136-137/424. (kornbro Perroz, Treger-Vras) Keilha : lakaat eur c'heilh (da...).
B.
(1) Encercler (des gens, une maison, etc.), assiéger, boucler.
●(1876) TDE.BF 331b. Kelc'hia, v. a., tr. «par extension, bloquer, cerner.» ●(1878) EKG II 1. ober an dro d'eomp, kelc'ha ac'hanomp. ●165. kelc'ha an ti.
●(1906) BOBL 03 mars 76/2b. kelc'hia an iliz. ●(1907) PERS 284. kear a oa kelc'het gant ar Brusianed. ●(1907) FHAB Genver/C'hwevrer 25. Guened a zo Saozoun o kelc'hia anezhi ivez. ●(1911) BUAZperrot 262. kelc'het en devoa Pavi. ●(1915) MMED 61. ar zoudardet o doa kelc'het Sebastopol. ●187. ar Zaozon a gelc'has Roazon er bloaz 1356.
(2) Attraper (à la pêche).
●(1910) MAKE 114. eun toullad meilhed, pesked a dalvoudegez, en doa bet an eurvad da gelc'ha en eun taol-roued.
(3) Ensorceler.
●(1876) TDE.BF 331b. Kelc'hia, v. a., tr. «par extension, ensorceler. Ce dernier sens vient de ce que les sorciers tracent des cercles sur le sol.»
II. V. pron. réfl. En em gelc'hañ : se ranger en cercle autour de qqn, de qqc.
●(1877) EKG I 38. ho galvaz d'en em gelc'ha enn dro d'ezhan. ●(1878) EKG II 319. An dud, epad keit-se, a ioa en em gelc'het a dost.
●(1903) MBJJ 105. ar runio (...) o c'hlasaat hag en em gelc'han en-dro d'imp.
- kelc'hiek
- kelc'hier .1kelc'hier .1
m. –ion Sorcier, magicien.
●(1876) TDE.BF 331b. Kelc'hier, s. m., tr. « Sorcier, magicien ; pl. ien.»
- kelc'hier .2
- kelc'hiet / kelc'het
- kelc'hlizher
- kelc'hva
- kelc'hwidkelc'hwid
m. (météorologie) cf. kilwed
(1) Cyclone.
●(1962) EGRH I 30. kelc’houid m., tr. « cyclone. »
(2) Avel-gelc’hwid : cyclone.
●(1919) DBFVsup 4b. aùél-gelhouid (Pont[ivy]), tr. «cyclone.» ●(1921) GRSA 182. Groñnet é get ur barrad aùél gelhouid ha laret vehè é ma er mor é klask monet tré ag é boul. ●(1925) DIHU 168/287. ur barrad aùél gelhouid (cyclone). ●(1931) VALL 177b. Cyclone, tr. «avel-gelc’houid f.»
- kelc'hwidenn