Recherche 'kozh...' : 52 mots trouvés
Page 1 : de kozh-1 (1) à kozhviret (50) :- kozh .1kozh .1
[vbr coth (NL & NP, GVB 215), mbr coz, vcorn coth gl. senex, mcorn coth, gaul Cottus, Cotta, Cottius, etc (NP) < *kottos, emprunt à une langue indigène non IE ? (Delamarre 127, LEBM 78) ; cf. cat cot, cast cueto « colline » (Sims-Williams 2006, 67 ; EDPC 218-219) ; mot non attesté en gallois en dehors de quelques glossaires]
adj.
I. Attr./Épith.
A.
(1) Vieux.
●(1499) Ca 49b. Coz. g. viell.
●(1659) SCger 124b. vieil, tr. «coz.» ●(1732) GReg 959b. Vieux, vieille, tr. «Coz. Van[netois] coh.»
●(1849) LLB 187. un erwen gouh. ●(1878) EKG II 126. eur bern kerdign koz. ●(1894) BUZmornik 298. Beva a reaz koz-koz.
●(1909) KTLR 8. Beva o doa great koz-koz. ●(1903) CDFi août (d'après KBSA 11). Koz ar c'hosa e oa, ha ne oa nemet gwelloc'h a ze : kalon ar re goz a zo tenerik.
►[au superl. ; au dimin.]
●(1915) MMED 250. An hini kosaik a lavaras.
►[empl. comme subst. sans art. ; valeur de plur.] Ceux qui sont vieux.
●(1530) Pm 163. Coz na ioanc ne dianco tr. « Vieux ni jeune n'échappera »
●(c.1680) NG 1073. Canamp, coh ha iouanc.
●(1821) SST vi. bras ha bihan, cos ha yoanq, habil hac ignorant.
●(1960) PETO 23. Da sakramanti klañv pe goz.
(2) (L'année, le siècle) passé.
●(1901) LZBg 59 blezad-2l lodenn 90. eit chèr er blé koh ha digor er blé neué. ●(1909) BOBL 02 janvier 210/1a. Eur sell var ar Bloa koz. ●(1926) FHAB Meurzh 116. Er bloaz koz. ●(1935) FHAB C'hwevrer 52. Ar miziou du hag ar bloaz koz. ●(1947) YNVL 16. ar c'hantved kozh.
(3) [devant un numéral] Vieux de.
●(1911) BUAZperrot 392. ar chapel-ze, koz mil bloaz. ●(1928) FHAB Kerzu 462. koz tri c'hant vloaz. ●(1947) YNVL 82. kozh bloaz.
(4) [devant un substantif] Depuis longtemps.
●(1913) DIHU 92/215. Ne oé ket koh er marhadour en hent ma lauskas Mab Azen un taul huitel.
(5) Bevañ da gozh : vivre vieux.
●(1933) ALBR 21. An debrerien ognon a vev da goz.
(6) Pegen kozh emañ ? : quel âge a-t-il ?
●(1941) FHAB Gwengolo/Here 90. (Tregon ha tro-dro) pegen koz emañ-hi bremañ ? = pe oad he deus ?
(7) Ancien.
●(1936) CDFi 15 fevrier. hag a lakeas heman en e blas koz.
(8) Avancé.
●(1944) VKST Genver 13. hag e teui betek an ti, a-raok ma vezo re goz ar bloaz.
B. Kozh-kozh : très vieux, très ancien.
●(1972) BLBR 190/23. N’eo ket koz-koz ar ouenn anezañ e Breiz.
C. [suivi d’un adv. ou d’un subst. ou d’un n. de p. : sens intens.]
(1) Kozh-rejis : très vieux.
●(1882) CDFi 147-4 novembre p 3. Koz-rejis.
(2) Kozh-louet : très vieux.
●(1910) MAKE 33. eur fuzuilh koz-loued.
(3) Kozh-Noe : très vieux.
●(1882) CDFi 147-4 novembre p 3. Koz-noe.
●(1909) BROU 218. (Eusa) Koz-Noé, tr. «se dit pour un homme très âgé.»
(4) Kozh-Doue : très vieux.
●(1965) KATR 27. meur a zervenn koz-Doue.
(5) Kozh-tiar : très vieux.
●(1968) BAHE 58/23. un tiad noblañsoù kozh-tiar.
(6) Kozh-douar : très vieux.
●(1907) PERS 257. Ar c'homt de St C., koz douar dija.
II. Épith.
A. (en plt des liens de parenté)
(1) Eontr-kozh : grand oncle.
●(1732) GReg 674a. Grand oncle, frere du grand pere, ou de la grand mere, tr. «Eontr coz. p. eontred coz.»
(2) Moereb-kozh : grand tante.
●(1732) GReg 905b. Grand tante, tr. «Moëreb coz. p. moërebed coz.»
(3) Ancêtres.
●(1877) EKG I 157. eur chapel savet gant hon tud koz.
B.
(1) En amzer gozh : dans l'ancien temps.
●(1922) DIHU 130/53. El gueharal, én amzér goh.
(2) Foar gozh =
●(1955) STBJ 195. peder foar goz ha daouzek-all.
(3) Douar kozh : terre en jachère.
●(1732) GReg 437a-b. Friche, terre qu'on ne cultive point, tr. «douar coz.»
III.
A. [devant un subst.] (Péjor., dépréciatif) Mauvais, méchant.
●(1530) Pm 229. Nemet hep muy vn coz lyen tr. « Que, sans plus, une méchante toile » ●(1647) Am.ms 506. So desja costiff he coz piniffy, tr. Herve Bihan « Dont le vieil engin est déjà constipé ». ●648. Ac eff a so creff he coz peneffy, tr. Herve Bihan « … si son vieil engin est fort » ●649. Ar coz gaign raignet ne vevo quet pell. ●817. Sellit an orgoüil eux ar-côz strouillart, tr. « Regardez l’orgueil du vieux malpropre » ●(1650) Nlou 329. En vn coz merchauci disclos, tr. «dans une méchante écurie non fermée.»
●(c.1680) NG 217. ur coh marchaussi zo venont. ●(1732) GReg 205b. Il a eu un beau chapeau en contre-échange d'un méchant manteau, tr. «Beza èn deus bet un tocq caër èn esqem[m] da ur goz vantell.» ●447a. Gall. p. gallaouëd. (en terme d'injure : gall-brein. p. gallaouëd-vrein. Gallès. p. gallèsed. coz-gallès. p. coz-gallèsed.
●(1838) CGK 8. Ma diou chot o (lire : a) zo melén / Evel eur c'hos anduilhen. ●(1857) GUG 105. ur houh kreu distro. ●(1860) BAL 214. En ur c'hoz-campric. ●(1868) FHB 174/143a. eur c'hos orig, greet gan plankennou distok.
●(1907) PERS 328. var he gos vele plouz. ●(1928) DIHU 209/166. éh es groeit koh labour ér vollereh. ●(1955) VBRU 30. un druez hepken sellout ouzh o mañchoù re hir pe re verr, ouzh ar vantell o tivilhal en-dro dezho e-giz ur c’hozh sac’h dindan patatez. ●(1957) AMAH 243. kerkent hag adlakaet ar c’hozh ti en e blom, e nijfemp a-denn-askell war du Antibes.
►Kozhden : vieillard.
●(1575) M 600. Dan trot á vn coz-den, ouz comps plen é guenou, tr. « Un bref récit sur un vieillard, parlant nettement de sa bouche » ●note Ernault p. 69 : La cheville dan trot indique pour coz-den une prononciation *coten.
B.
(1) [devant un adj., un pp.] Depuis longtemps.
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 88. Ne oé quet hoah couh-achiue en déieu-cé. ●(1886) ADBr 367. Wé k'e hwah é gonz coh laret, tr. «il avait à peine finit de parler.»
●(1911 DIHU 68/204. Ne oé ket, koh alhuéiet en dorieu dehé. ●(1910) DIHU 61/104. Ne oé ket koh astennet ma koéhas arré er gurun ar en ti. ●(1911) DIHU 68/204. Ne oé ket koh alhuéet en dorieu dehé. ●(1958) BRUD 4/83. Ne oa ket koz dimezet Gaid ha Tin.
(2) [devant un pp.] Mal.
●(1970) GSBG 366. (Groe) me 'm boa lâret mat deoc'h e oa kozh plaset [ar roued], tr. «Je vous avais bien dit qu'il était mal placé.»
C. fam.
(1) Ma hini gozh : ma femme, ma moitié.
●(1910) MAKE 30. Paskolig a dennas neuze e benn er-meaz hag, en eur c'hoarzin, a lavaras d'e hini-goz : (…). ●(1964) YHAO 135. Hag eñ d'e wele, e-kichen e «hini gozh», evel ma'z eo ar c'hiz da lavarout dre amañ. ●(1981) ANTR 189. Azaleg brema e teu ar pôtr yaouank da veza an ozah, «va hini koz», hag ar plah yaouank da veza «va hini goz».
(2) Ma hini kozh : mon mari, ma moitié.
●(1935) SARO 18. hag e rebechas d'ezan gant kounnar klask lakaat disparti etre e hini koz hag hi. ●(1981) ANTR 189. Azaleg brema e teu ar pôtr yaouank da veza an ozah, «va hini koz», hag ar plah yaouank da veza «va hini goz».
IV. Adv.
(1) Longtemps.
●(1911) BUAZperrot 101. Ar boblou a vev kosa, eo ar re a oar diazeza o amzer da zont, var o amzer dremenet.
(2) Loc. adv. Kozh-poent : grand temps.
●(1909) BROU 218. (Eusa) Koz-poent eo, tr. «il est grand temps.» ●(1929) SVBV 139. Koz-poent eo d'eomp, emeve, distrei d'ar gêr ! ●(1936) CDFi 8 fevrier. An archerien a zo koz-poent d'ezo mont d'ar gear.
V.
(1) Bezañ penn kozh da // Bezañ kozh e benn // Ober penn kozh (da / ouzh) : être de mauvaise humeur, bouder.
●(1935) ANTO 134 (T) *Paotr Juluen. War riblou «Ar Yeody», hervez lavar ar vrud, / Ez oa, kals-mui kosoc'h, o fenn, gant an holl dud. ●(1967) BRUD 26-27/25 (T) E. ar Barzhig. Me ne ran forz euz profou al luduenn-ze, eme Hodfrid, ha n'hellin nemed ober penn-koz outañ. ●30. Penn-koz a ree an eil hag egile. ●(1970) BHAF 109 (T) E. ar (T) E. ar Barzhig Barzhig. Ma zad war-eeun d'ar skol 'vat, ha penn-koz dezañ. ●221. Setu ma oent kontant d'e adweled, ze 'zo sklaer, ha ne oe ket greet re a benn-koz dim. ●255. Eur hlizenn a oa deut warnon ha me neuze d'ober penn-koz ouz va mignon. ●258. Eur pennadig en eur horn, hag e vouten anezañ adarre, koz e benn, en e glas. ●(1977) LLMM 185/467 . Penn kozh a rae din abaoe un toullad deizioù.
(2) Ober unan gozh : être ivre-mort.
●(1995) EIGV 36 (L) Yann-Vadezour Lagadeg. Pa neveze dastumet arhant a-walh da ober unan goz. (note en bas de page : mezo-dall.)
(3) Ober kozh kroc'hen : voir kroc'hen.
(4) Ober kozh eskern : voir eskern.
(5) Ober kozh votoù : voir botoù.
(6) Kozh evel an douar : voir douar.
(7) Kozh evel ar bed : voir bed.
(8) Kozh evel Noe : voir Noe.
(9) Kozh evel Boudedeo : voir Boudedeo.
(10) Ober e daol kozh : voir taol.
(11) Krinet evel un aval kozh : voir aval.
(12) Kouezhañ en e bleg kozh : voir pleg.
- kozh .2kozh .2
[voir kozh .1]
m.
I. (en plt de qqn) Vieillard.
●(1575) M 2164. Vn coz a lauaras, tr. «Un vieillard dit.»
●(1790) MG 407. Chetu en eu-zén a béré é conz S. Paul, er hoh hac en nehué.
II.
(1) Vieillesse.
●(c.1500) Cb 51b. g. vieillesse. b. coz.
(2) War ar c'hozh : sur ses vieux jours, sur le tard.
●(1933) OALD 45/195. War ar c'hoz e timezaz. ●(1944) EURW I 5. Hogen ne raent al labour-se nemet war ar c'hoz.
(3) (astronomie) Déclin, décours.
●(1955) STBJ 166. E oa gwelloc'h hada war ar c'hoz (an diskar-loar) eget war an nevez (ar c'hresk-loar).
(4) Blaz ar c'hozh : goût de renfermé, de vieux.
●(1926) FHAB Genver 27. ma vez blaz ar c'hoz gand [an] amann.
(5) C'hwezh ar c'hozh : odeur de renfermé.
●(1927) GERI.Ern 317. c'houez ar c'hoz, tr. «odeur de renfermé.»
B. (agriculture)
(1) (agriculture) =
●(1864) KLV 42. «Koz a zo enn douar a welomp aze.» – Koz dre raz hag arbrad, deut divar goust ann douar, pe divar goust ann treaz. – Koz dre natur teil ha natur glasvez, prest da ober eost-all. – Koz dre natur chatal, pa weler ar buzug o sevel.
(2) Hadañ war gozh =
●(1973) BAHE 78/32. War-lerc'h ar balan 'veze hadet ed-du ar bloaz kentañ war gozh.
(3) Kemer e gozh : être en jachère.
●(1960) EVBF I 331. pour «laisser la terre se reposer» : lesk an douar da gozi, Plougoulm, da gozan, P[ommerit]t-le-V[icomte], da gemer e goz, Telgruc,
(4) Douar war e gozh : terre en jachère.
●(1960) EVBF I 331. pour «terre au repos» : kozenn, eur gozenn, Perret, Ploulec'h, douar koz, Plélauff, Gouarec, douar war e goz, L'H[ôpital-Camfrout], douar oc'h ehana, Telgruc, douar 'tihan, Huelgoat.
- kozh-fallkozh-fall
[kozh + fall]
adj. Souffrant.
●(1921) DIHU 118/240. a pe vér koh-fal. ●(1929) DIHU 211/197. bout koh ha koh-fal. ●(1934) BRUS 332. J'ai appris que votre mère a été souffrante, tr. «kleuet em eus é ma bet koh fal hou mam.» ●(1936) DIHU 304/145. Bout e zo tri blé, éh oè bet klanù mat. A oudé, éh oè chomet koh fal. ●(1942) DIHU 371/78. Goulen e hrant ur papér get en ofisour aveit laret é vent liés koh-fal.
- Kozh-KorleKozh-Korle
Ar Gozh-Korle n. de l. Le Haut-Corlay.
●(1732) GReg 212b. Coz-Corlé.
●(1935) BREI 431/4b. Personed Plusulian, Sant-Trifin, Goz-Korlê. ●(1936) BREI 442/2a. parrouziou divrezonekaet, siouas, evel Enez-Briat hag ar Goz-Korlê.
●(2002) TEBOT 142b. Nag ac'hane c'hoazh e welomp / Nag ar gêr a Gozh Korle.
- kozh-podigkozh-podig
voir kozhpodig
- kozh-podig / kozhpodigkozh-podig / kozhpodig
[kozh + podig ; cf. pod]
m. C'hoari kozh-podig : jeu qui consiste à casser des vieux pots.
●(1732) GReg 769a. proverbe. Da sul bleuñvyou, conta’r vyou ; / da sul basq, terri o phennou ; / da sul ar c’hasimodo fricqa ar c’hoz-podou, tr. «au Dimanche des Rameaux, il faut compter les œufs ; au Dimanche de Pâques les manger ; au Dimanche de Quasimodo briser les vieux pots, au jeu qui s’appelle, coz-podicq.»
●(1876) TDE.BF 524a-b. C'hoari koz podik, tr. «jeu qui consiste à casser les vieux pots, dans la soirée du dimanche de la Quasimodo.»
- Kozh-Varc'had
- Kozh-YeodedKozh-Yeoded
Ar Gozh-Yeoded n. de l. : voir Yeoded
- kozhailher
- kozhailhez
- kozhailhoùkozhailhoù
plur. Antiquailles, vieilleries.
●(1744) L'Arm 402a. Vieilleries, tr. «Cohailleu.» ●415a. Antiquailles, tr. «Cohailleu.»
●(1872) ROU 108a. Vieilleries, tr. «Cozaillou.»
●(1904) DBFV 136b. kouhailheu, pl., tr. «vieilleries.» ●(1927) GERI.Ern 13. kozailhou, tr. «vieilleries.» ●(1931) VALL 783a. des vieilleries, tr. «kozailhou (en mauv. part).»
- kozhajoù
- kozhaletkozhalet
adj. Qui a vêlé depuis longtemps.
●(1962) EGRH I 42. kozhalet a., tr. « qui a vêlé depuis longtemps. »
- kozhamzerkozhamzer
[kozh + amzer]
m./f.
(1) Automne, arrière-saison.
●(1879) ERNsup 162. koz-amzer, automne, St-M[ayeux].
●(1912) MMKE 26. del alaouret ar goz-amzer. ●(1931) VALL 38a. Arrière-saison, tr. «koz-amzer f.» ●(1942) VALLsup 15a. Automne, tr. «koz-amzer f. T[regor].» ●(1982) PBLS 527. (Sant-Servez-Kallag) l'automne se dit : ar c'hozh amzer.
(2) (météorologie) Mauvais temps.
●(1970) GSBG 108. (Groe) kozh amzer, tr. «mauvais temps.» ●151. kozh amzer bras, tr. «grand mauvais temps.»
- kozhañ / kozhiñkozhañ / kozhiñ
[mbr cozaff, brpm cozi, coza < kozh + -añ / -iñ]
v.
I. V. intr. (en plt de qqn)
A.
(1) Vieillir.
●(1499) Ca 50a. Cozaff. g. enueillir. ●127b. g. chenir. b. loedaff. euel den pan coz.
●(1659) SCger 39a. deperir, tr. «cozi.» ●52a. enueillir, tr. «coza.» ●(1710) IN I 360. abred e teuot da goza. ●(1732) GReg 959b. Vieillir, tr. «Coza. pr. cozet.» ●(1792) HS 47. Cohein e rai Isaac. ●130. goudé ur vuhé pure ha réglet, é gré cohein ean e hum abandonnass de fal verhèt.
●(1872) ROU 108a. Un den iaouanc da fall pa za, ne vella ket evit coza. ●Vieillir, tr. «Coza.» ●(1890) MOA 109a. Arrivé à un certain âge, tr. «o koumanz koza.»
●(1923) KNOL 167. Eun ugent vloaz bennak goude, Dom Yan a gommanse koza. ●(1925) SATR 9. pegen garo eo kozan. ●(1941) FHAB Du/Kerzu 98. el lec'h ma chomas da goza ha da vervel. ●(1949) KROB 13/8. ma timezit eun deiz bennak, ha ma chomit gant ho kwaz da goza, gras deoc'h d'en em glevet mat gantañ. ●(1953) BLBR 57/2. diaes e kav koza.
(2) Vivre, passer sa vie, son temps.
●(1872) ROU 94b. Peleac'h ema o coza ? tr. «Où passe-t-il sa vie, son temps ?»
●(1920) FHAB Mae 335. n'euz ket a ezom da goza kalz er barrez-man evit anaout eun henvelep maouez. ●(1923) KTKG 63. Koza a reas er pec'hed. ●(1987) BAPR 9. Med aze 'ta, da gontañ din peleh e oas o kozañ abaoe ?
B. par ext.
(1) Chom da gozhañ : rester vieillir.
●(c.1825-1830) AJC 11. mar don chomed da gosan a bepred en bue, tr. «si j'ai pu vieillir et si je suis toujours en vie.»
●(1913) FHAB Eost 243. Per baour n'eo ket chomet da goza, re hir eo bet koulskoude var an douar. ●(1922) FHAB Mae 135. kentoc'h an dud a chome da goza er memez ti.
(2) Chom da gozhañ : rester vieille fille, vieux garçon.
●(1868) FHB 155/406a. nag a dud yaouanc, nag a verc'het ispisial a renc choum da gozi ha da ziazeza.
(3) Chom da gozhañ (e, war) : rester traîner.
●(1847) MDM 32. o veza ma chom da goza en he gark. ●(1877) MSA 162. ar re a jom da goza var an douar.
●(1915) MMED 226. Eun den dizoue, choumet pell da goza er pec'hed, a ioa kouezet klanv. ●(1938) WDAP 2/103. ne chomas ket da gozi e govell ar Bizouarn koz. ●(1944) DGBD 164. Ne chomis ket da gozhañ e Nzong diwar un abeg.
(4) Traîner, perdre du temps.
●(1928) BFSA 14. met ne voe ket laosket da goza er skol.
(5) Leuskel da gozhañ : laisser périmer.
●(1744) L'Arm 465b. Surannacion, tr. «Arlehuereah ag ur græce, à beerh er Roué, a ouai bétt lausquétt de gohein. m.»
C. (en plt de qqc.)
(1) Durer.
●(1872) DJL 12. D'an traou zo koz, Jakez, eo mad derc'hel ato : An traou deut da gozi zo bet trec'h d'ar maro.
(2) (agriculture) Rester en jachère.
●(1931) VALL 320b. laisser (une terre) en friche, rester en friche, tr. «lezel, chom da goza.» ●(1960) EVBF I 331. pour «laisser la terre se reposer» : lesk an douar da gozi, Plougoulm, da gozan, P[ommerit]t-le-V[icomte], da gemer e goz, Telgruc.
II. V. tr. d. Envieillir, rendre vieux.
●(1659) SCger 52a. enueillir, tr. «coza.»
- kozhard
- kozhardezkozhardez
[brpm cozardès < kozhard + -ez]
f. –ed Vieillarde.
●(1732) GReg 959b. Vieillotte, tr. «Cozardès. p. cozardesed.»
- kozhded
- kozhder
- kozhdimezetkozhdimezet
adj. Marié depuis longtemps.
●(1962) EGRH I 42. kozhdimezet a., tr. « marié depuis longtemps. »
- kozhellkozhell
[kozh + -ell]
f. –ed (ichtyonymie) Courlazeau, crénilabre.
●(1924) DIHU 158/128. (Groe) Konzel, tr. «corlazeau.» (Dastumet de Vleimor 1913). ●(1925) DIHU 163/202. (Groe) Konzel, ed, tr. «corlazeau.» Dastumet de Vleimor. ●(1934) BRUS 255. Un courlazeau, tr. «ur gohzel –ed, f.» ●(1943) DIHU 380/203. (Groe) Kozel–ed, tr. «(g.g.) corlaseau.» ●(1970) GSBG 139. (Groe) kañzel, pl. kañzeled, tr. «crénilabre (poisson, lat. crenilabrus).»
- kozhelletakozhelleta
[kozhell + -eta .3]
v. intr. Pêcher des crénilabres.
●(1970) GSBG 245. (Groe) kozhelleta, tr. «pêcher des crénilabres.»
- kozhenn .1
- kozhenn .2kozhenn .2
[kozh + -enn]
f. –où (agriculture) Jachère.
●(1879) ERNsup 152. kozenn, vieille terre, jachère (Lang[oat], St-M[ayeux], Pleud[aniel].
●(1914) LSAV 91. war yeot ar gozen-liorz. ●93. war gozennou an Normandi. ●(1927) GERI.Ern 317. kozenn f., tr. «terre en friche.» ●(1928) SAKO 6. o havreat eur gozenn bennak... ●(1931) VALL 320b. Friche, tr. «kozenn f.» ●(1960) EVBF I 331. pour «terre au repos» : kozenn, eur gozenn, Perret, Ploulec'h, douar koz, Plélauff, Gouarec, douar war e goz, L'H[ôpital-Camfrout], douar oc'h ehana, Telgruc, douar 'tihan, Huelgoat. ●(1978) BAHE 97-98/27. Loened a beure evurus er c'hozhennoù.
- kozhennatkozhennat
voir kozhenniñ
- kozhenniñ / kozhennatkozhenniñ / kozhennat
[kozhenn + -iñ / -at]
v. tr. d. Enlever (le gazon d'une jachère).
●(1927) GERI.Ern 317. V[annetais] kohennein, kouhennat en trion, tr. «enlever le gazon d'une jachère.»
- kozhentez
- kozhetkozhet
[mbr cozet < kozh + -et .1]
adj. Vieilli.
●(c.1500) Cb 51b. ga. vieill / ancien. b. cozet.
●(18--) KTB.ms 14 p 241. Kastiet ha kozet a oa, ha n'hen anavee ket he verc'hed.
- kozhezkozhez
[kozh + -ez]
f. –ed Vieillarde.
●(1870) FHB 265/28b. ar gozez vad a denn euz he godel eur bakadenn.
- kozhiadkozhiad
[mbr cozyat, brpm cozyad < kozh + -iad]
m. kozhidi Vieillard.
●(1633) Nom 12a. Senecio : vn viel réueur : vn cozyat, toubaot coz, brammer coz.
●(1732) GReg 959a. Vieillard, tr. «Cozyad. p. cozidy.»
●(1903) MOAO 194. Hag en eur drei ouz peb koziad / A lavare d'ezan : Graz mad ! ●(1939) MGGD 30. eur c'hoziad kabac'h ha dinerzet. ●(1943) FHAB Gwengolo/Here 340. Ar c'hoziad a reas buhez war ar c'hezeg. ●(1954) LLMM 42/13. Bez’ eus en e benn daoulagad didan ha hiraezhus evel re ur c’hozhiad. ●(1957) AMAH 52. hag i da vesteodiñ gant ur vouezh ken mantrus hag hini ar c’hozhiad a ra e Priel tro an iliz gant kased an anaon.
- kozhiadez
- kozhigell
- kozhijennkozhijenn
[kozh + -ijenn]
f. Vieillesse.
●(1929) MKRN 58. (Gourin, ar Faoued, Skaer) Pell-zo bras holl kejer va gouenn / A zo maro dre gozijen, tr. «depuis fort longtemps, tous les coqs de ma race sont morts de vieillesse.»
- kozhikkozhik
[vbr cothic (NP, GVB 215) ; voir kozh]
adj. Assez vieux.
- kozhiñkozhiñ
voir kozhañ
- kozhkailhezkozhkailhez
[brpm cozqailhès < kozh + kailh .1 + -ez .5]
plur. Antiquailles, vieilleries.
●(1732) GReg 40a. Antiquaille, pièces antiques, vieux meubles, &c., tr. «Cozqailhès.» ●959a. Vieilleries, choses vieilles & usées, tr. «Cozqailhès.»
●(1919) MVRO 14/1a. taolet a gostez, emesk ar c'hoskailhez evel traou didalvez. ●(1927) GERI.Ern 317. kozkailhez m., tr. «antiquailles, vieilleries.» ●(1931) VALL 783a. Vieillerie, tr. «kozkailhez m. en mauv. part).»
- kozhkoatakozhkoata
[kozh + koata .1]
v. intr. Chercher, ramasser du bois de chauffage.
●(1963) BAHE 35/34. Ar beorien a ranke mont da geuneuta pe da gozh-koata.
- kozhlammatkozhlammat
[kozh + lammat]
v. intr. = (?) Rater son saut (?).
●(1975) UVUD 13. (Plougerne) Lod-all 'm eus bet gwelet koz-lammat ag… paradaouf ! var an douar.
- kozhlammennkozhlammenn
[kozh + lamm .2 + -enn]
f. (domaine maritime) Espèce de vague.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 127. é ma ret dihoal mad a vout taulet ar er hérrêc guet er gouh-lammen e hum gave tro-ha-tro, meit én ur vrehic mor, é péhani ur hache-maré en devehé béh erhoalh é tremeine.
- KozhliorzhoùKozhliorzhoù
oronyme Coz Liorzou (Maël-Pestivien, 303 m).
●(1914) ARVG mae 78. Er Meneiou-Du : Koz-Liorzou (303 m), en Mêl-Pistien.
- kozhni / kozhonikozhni / kozhoni
[kozh + -ni .3 / -oni]
f.
(1) Vieillesse.
●(14--) N 1277. Me so gant cozni difiet, tr. «Je suis accablée de vieillesse.» ●(1499) Ca 50a. Cozni. g. viellesse. ●(c.1500) Cb 51b. pres que mort par vieillesse. b. hogos maru dre cozny.
●(1659) SCger 124b. vieillesse, tr. «cozni.» ●(1710) IN I 433. en ho cozni. ●(1732) GReg 959a. Vieillesse, tr. «Cozny. Van[netois] cohny.» ●959b. Cassé de vieillesse, courbé de vieillesse, tr. «Discaret gand cozny.»
●(1821) SST.ab xiii. Salomon (…) e hum abadonnas én é gohonie guet caranté er merhiet. ●(1849) LLB 1219. én é gouhoni. ●(1857) HTB 66. er brasa koseni. ●108. diesamant ar goseni ha poaniou ar maro. ●(1878) EKG II 233. An Itroun Le Guen de Kerneizon e deuz bevet ive betek ar gozni an hirra. ●(1879) GDI 121. soulajet hou tad én é gouhoni. ●122. Dalhet-é bermen en tad hag er vam dré er gouhoni. ●(1894) BUZmornik 28. enn he gozni.
●(1900) MSJO 73. abalamour d'ar gosni. ●(1902) PIGO I 189. breman 'n em c'hozni. ●(1907) BSPD I 41. Diskaret get er gouhoni. ●(1911) BUAZperrot 492. pa deuas Tiernmaël da gabac'hât gant ar gozni.
(2) par ext. Ar gozhni : les anciens.
●(1883) IMP 25. Ar gosni 'so atao a tanious a diez.
●(1907) BOBL 07 décembre 167/1a. En dro d'an tan, kozni ha iaouankiz a zo dastumet.
(3) Ancienneté.
●(1846) DGG 275. cozni al lezen-ma. ●(1857) LVH 8. aveit discoein er gouhoni ag en Drivèd-Urh.
●(1936) PRBD 129. hervez kozni ar c'hlenved.
(4) Kozhni diwezhañ : extrême vieillesse.
●(1907) PERS 222-223. Ar re n'o deuz anavezet anezhan nemed en he gosni diveza, pa n'en doa mui a zent. ●309. beteg he gosni diveza.
(5) War e gozhni : sur ses vieux jours.
●(1911) BUAZperrot 229. Eustas, var e gosni, a roas an dilez eus e garg. ●488. Goulven a oue greaet d'ezan, var e gozni, azeza var gador eskob Leon. ●821. Var e gozni, sant Jakez a en em dennas e Brescia. ●(1912) MMPM 49. e labourin da zestum peadra da veva diboan var va c'hozni. ●(1921) PGAZ 47. brema eo kroummet oll var he gozni. ●(1923) KTKG 2. Bossuet (…) a rea katekiz d'ar vugale var he gozni. ●(1936) TKAL II 8. yer war o c'hozni.
(6) En e gozhni : sur ses vieux jours.
●(1906) KPSA xvi. En e gosni, unan bennag a veule anezan. ●(1911) BUAZperrot 584. da harpa o zad en e gozni.
(7) Diouzh e gozhni : sur ses vieux jours.
●(1910) ISBR 74. Doh é gohoni chetu troeit én é ben distroein de Vreih-Vihan.
(8) Mervel dre gozhni : mourir de vieillesse.
●(1878) EKG II 233. Marvet eo dre gozni.
●(1911) BUAZperrot 331. sant Yan ne varvas ket er verzerenti, evel sant Per, mes dre gozni.
(9) Tennañ d'ar gozhni : vieillir.
●(1896) HIS 51-52. Neoah, èl ma tenné d'er gouhoni, èan e amoèdas get merhied a véz-bro.
(10) Harpañ kozhni ub. : aider qqn dans sa vieillesse.
●(1862) BBR 14. n'espérit mui / E chomfé ho mab karet vid harpa ho kosni, tr. «n'espérez plus que votre fils bien-aimé reste pour appuyer votre vieillesse.»
- kozhonikozhoni
voir kozhni
- kozhperkozhper
voir kosper
- kozhpodig / kozhpodoùkozhpodig / kozhpodoù
[kozh + podig ; cf. pod] cf. Kazimodo
M.
(1) C’hoari kozh-podig : jeu qui consiste à casser des vieux pots.
●(1732) GReg 769a. proverbe. Da sul bleuñvyou, conta’r vyou ; / da sul basq, terri o phennou ; / da sul ar c’hasimodo fricqa ar c’hoz-podou, tr. «au Dimanche des Rameaux, il faut compter les œufs ; au Dimanche de Pâques les manger ; au Dimanche de Quasimodo briser les vieux pots, au jeu qui s’appelle, coz-podicq.»
●(1876) TDE.BF 524a-b. C’hoari koz podik, tr. «jeu qui consiste à casser les vieux pots, dans la soirée du dimanche de la Quasimodo.»
●(1919) DBFV.Sup 56b. hoari koh podig ou koh podeu, tr. « jeu aux vieux pots à Quasimodo. »
(2) plais. Sul ar c’hozhpodoù : Quasimodo.
●(1732) GReg 769a. Diçzul ar C’hasimodo. (burlesquement. sul ar c’hoz-podou.
- kozhpodoùkozhpodoù
voir kozhpodig
- Kozhrivihan
- kozhsizhunkozhsizhun
voir goursizhun
- Kozhvarc'had / Ar C'houerc'hadKozhvarc'had / Ar C'houerc'had
n. de l. Ar C’hozhvarc’had : Le Vieux-Marché.
I.
(1) Kozhvarc’had
●(1847) FVR 86. ginidik euz ar C’hoz-Varc’had. ●(1863) ST 6. Lamball, ar C’hoz-Varc’had. ●(1868) KTB.ms 14 p 192. wit ho gwerza er C’hoz-Varc’had. ●(18--) SON I 128. Mar 'c'h eus c'hoant da glevet piou hen eus ar zôn grêt, / Ez eo eur pôtr iaouanc, a gêr ar C'hozvarc'hed. ●(18--) SON II 126. Et-hu d'ar foar d'ar C'hoz-Varc'had, / Chommet eun tammic diwezad. ●(1877) EKG I 21. an Aoutrou Coz, persoun ar C'hoz-Marc'had.
●(1905) ALMA 67. Koz-Marc’hat (...) Koz-Marc’had. ●(1918) KRVT 281/2b. Er C’hoz-Varc’had hag en Tregrom. ●(1923) ARVG Eost 137. Eun den barnet er C’hoz-Varc’had ha kondaonet e fôz da vean krouget. ●(1957) BAHE 12/26. e parrez ar C’hozh-Varc’had. ●(1979) (1997) PLVB 31. An deizioù war-lerc'h, ec'h eas ganti da foar ar Menez-Bre, betek ar C'hozhvarc'had.
(2) Ar C’houerc’had.
●(1912) DGES.hy 300. ar C'hwerc'het, et ar C'hweret, n. pr. le Vieux-Marché; au bourg et à une lieue autour. ●(1915) KRVT 129/2c. Ar Warc’het. ●(1918) KRVT 271/2d. Brignonen eus ar Warc’had. ●281/2b. En iliz kaer ar C’houerc’had. ●(1924) ARVG Kerzu 274. ’n em zalc’he e kêr ar C’houerc’had. ●(1928) BREI 54/1b. pôtr ar C’houerc’hed.
●(2002) TEBOT 106b. Treduder ha Plouzelambr / Plouared, Kouerc'had / Tregrom, Benac'h, Louargad / Bear ha Pluzuned.
II.
(1) Dicton.
●(2005) HYZH 244/40. En Tregrom 'mañ an diaoul o chom, / Er C'houerc'had 'mañ o kac'hat (pe 'neus gloazet e droad), / En Plouared 'mañ war an oaled, / En Bulien eo kouezhet er vouilhenn, / En Plourec'h 'neus torret e vrec'h, / En Plouilio 'mañ 'c'hoari 'r c'hilhoù, / En Ploubêr eo bet tomm d'e lêr (pe d'e rêr), / En Tonkedeg eo kroget da redek, / En Plûned 'mañ o vutunet, / En Bear 'neus torret e c'har, / En Gwengamp eo manet kamm. / Hag en Burtuled eo marv gant an anoued.
(2) [Toponymie locale]
●(1844) GBI I 46. Kerarborn. ●(1877) EKG I 71. Koueza a ra he zaoulagad var an dour a red azindan pount Rozanklan.
●(1925) ARVG 86. Maner Gwernaham en deus c’hoaz, tost d’ean, chapellig Sant-Per. (...). Er Seiz-Sant, e kaver unan eus brec’hiou kroaz ar chapell war eun dolmen.
- Kozhvarc'hadiz / C'houerc'hadizKozhvarc'hadiz / C'houerc'hadiz
n. pr. pl. Habitants du Vieux-Marché.
●(1912) DGES.hy 300. ar C'hweriadiz, les gens du Vieux-Marché; au bourg.
- kozhviretkozhviret
[kozh + miret .1]
Adj.
(1) Célibataire.
●(1866) BOM 44. Ann hend houarn, ouzomp ervad / En deuz (…) / Dilouedet merc’hed koz-viret.
●(1925) BILZ 136. Plac’h yaouank ! Plac’h yaouank koz viret a c’hrozmolas unan bennak.
(2) Plac’h yaouank kozhviret : femme célibataire.
●(1962) EGRH I 42. plac’h yaouank k[ozhviret], tr. « (femme) célibataire. »