Recherche '"mac'h"...' : 24 mots trouvés
Page 1 : de mach-1 (1) à mac_homus (24) :- mac'h .1mac'h .1
adj. (météorologie) Lourd.
●(1900) KZVr 104 - 18/02/00. (Lannuon) Mac'h tomm ha gleb, boc'h. Da skouer : Mac'h eo an amzer hirie. ●(1906-1907) EVENnot 31. (Plouigno) Mac'h e an amzer hiro, tr. «Lourd.» ●(1919) BUBR 10/268. an aer (...) a zo deuet breman da veza ker mac'h ha ker put ken na fell d'eomp mouga. ●(1936) BREI 442/2d. koummoul du a save e tu ar c'huz-heol, hag an amzer a oa mac'h : «Arne a vo !»
- mac'h .2mac'h .2
m./f.
(1) Presse, foule.
●(1732) GReg 429a. La foule étoit grande, tr. «Van[netois] bras e oüé er mah.» ●(1744) L'Arm 162b. Foule, tr. «Mah brass à bobl.» ●235a. Mêlée, tr. «Mah.. heu.» ●(1792) HS 259. Deusto d'er vah, int e gavass neouah enn tu de dostat de Jesus. ●(17--) TE 226. rac boud e oai un houl hac [ur] mah quer bras guet en dud é monèt hac é tonnèt, ma hoai bet mouéstrét idan en treid.
●(c.1802-1825) APS 18. Ér missioneu é vai mah bras a bobl. ●(1829) CNG 132. Dihue-uéh douguet guet er mah bras. ●(1861) BSJ 83. ne hellent quet trezein ur mah èl e oé inou. ●116. é creis er mah.
(2) Dre ar mac'h : (aller, etc.) parmi la foule, dans la presse.
●(1787) PT 87. hum voutein dré er vah hac er prèss.
(3) Ur mac'h a : une foule de.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 77. Ur mah a dud e oé én dro d'emb. ●(1844) LZBg 2l blezad-1añ lodenn 16. Ur mah a beurerion a vezé gùélet étal é zor.
- mac'h-àr-vac'h
- mac'hagnmac'hagn
m. –où
(1) Mutilation.
●(1732) GReg 647b. Mutilation, tr. «mahaign.»
●(1923) SKET I 9. dinamm ez oa a bep si, a bep mac'hagn.
(2) Infirmité.
●(1869) FHB 208/409b. ar mac'hagnou, ar gouliou.
●(1913) PRPR 61. Skoet e oa gant ar mac'hagn ha mervel a reaz en 1874. ●(1920) MVRO 22/1a. D'ar re «reformed» eus ar brezel gant eur bansion, hag o defe d'an nebeuta eur mac'hagn a 50 %. ●(1958) BLBR 109/5. truezuz o stad, gant ar mahagn hag ar hleñved.
(3) Invalidité.
●(1909) BOBL 20 février 217/1a. da douch eur retret a gozni pe a vac'hagn.
- mac'hagnamant
- mac'hagnañ / mac'hagniñmac'hagnañ / mac'hagniñ
v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Estropier, mutiler.
●(1499) Ca 130a. Mahaingnaff. et pistigaff tout vn ibi vide.
●(1659) SCger 53a. estropier, tr. «mahania.» ●82b. mutiler, tr. «mahaina.» ●158a. mahaina, tr. «estropier, ecraser.» ●(1732) GReg 370a. Estropier, tr. «mahaigna. pr. mahaignet.»
(2) Déchiqueter.
●(1949) KROB 12/9. an dachenn, reuglet ha mac'hagnet gant an obusiou kouezet warni.
(3) Mac'hagnañ al labour : bousiller le travail.
●(1925) GWAL 2/14a. Pouezet eo pep komz ; pep hini a zalc'h he lec'h ; ha trouc'ha eun dra bennak a ve mac'hagna al labour a-bez."
B. sens fig. Estropier (une langue).
●(1926) FHAB Gwengolo 337. Mac'hagni galleg ha mac'hagni brezoneg.
II. V. intr. Être mutilé.
●(1964) LLMM 102/18. Na trist eo ar brezel, memes tra, pa ra tu da hiniennoù da zont pinvidik-mor dre hent an dizonestiz, e-keit ma ve kaset ar re all da vervel pe da vac'hagnañ !
III. V. pron. réfl. En em vac'hagnañ : s'estropier, se mutiler.
●(1732) GReg 370a. S'estropier, tr. «hem vahaigna.»
- mac'hagned
- mac'hagnetmac'hagnet
adj. Estropié, mutilé.
●(1647) Am 777. Mac’haignet, tr. « Estropié »
●(1821) SST 83. Er ré mahignet. ●(1879) MGZ 245. an dud magned.
●(1907) PERS 371. ho izili gouliet pe mac'haniet. ●(1907) AVKA 67. tud magnet, tud dall, tud kam, tud seziet. ●72. an den magnet. ●(1908) PIGO II 144. Mont a refont d'ar gêr, bornet, monset, kammet, mac'hagnet. ●(1911) BUAZperrot 113. eur grouadurez mac'hagnet ha dic'hras. ●(1925) KANNgwital 274/6. an dud mac'hagnet. ●(1958) BLBR 109/6. ar pare d'eur hlañvour pe d'eun den mahagnet. ●an dud tohor ha mahagnet a zirede di.
- mac'hañ / mac'hiñmac'hañ / mac'hiñ
v.
I. V. tr. d.
A. (en plt de qqc.)
(1) Fouler.
●(1659) SCger 59b. fouler, tr. «mac'ha.» ●(c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms ii. fouler, tr. «goasquein, mahein, foulein, faudrein, groufoulein.» ●(1732) GReg 429a. Fouler avec les piez quelque chose que ce soit, tr. «Mac'ha gad an treid.» ●(1744) L'Arm 7b. Fouler, tr. «Mahein.»
●(1831) RDU 43. Er fé e zou (…) mam en ol vertuïeu, rac ag er fé é sahuant, hac er fé ou mâh. ●(1849) LLB 114. eid ne skarou ket, mahet hi [hou ler] hoah t'en han. ●378. Mahet ged ur roled hou s-erwi. ●1642. De vahein, ged ou zreid, er heot glas ha tiner. ●(c.1897) GUN.dihu 146/316. Ur pautr bihan e ioh hag e vah er harrad.
●(1934) BRUS 66. Fouler, tr. «mahein.»
(2) Tasser.
●(1580) G 1200. mat ha yach me mach ma sachat, tr. «Bien et sainement je serre ma sachée.»
B. (en plt de qqn)
(1) Opprimer.
●(1870) FHB 281/156a. an dud criz ha divadez ho mac'he. ●(1878) EKG II 205. goaska ha mac'ha adarre ar vro. ●(1889) ISV 385. Noblans, bourc'hizien, coueriadet, oll e cave an tu d'ho mac'ha ha da aloubi ho zra.
(2) Oppresser.
●(1499) Ca 129b. Machaff. g. oppresser.
●(1903) MBJJ 162. Ken mac'het e oa hec'h ene paour gant ar glac'har !
II. V. tr. i. Mac'hañ àr ub. : oppresser qqn.
●(1861) BSJ 116. ur yoh tud e vah ar-n-ah.
III. V. pron. réci. En em vac'hañ.
(1) (en plt de personnes) Se serrer, s'écraser, s'entasser les uns les autres.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 90. é ridec a vandenneu, doh hum vahein én dro d'emb. ●(1844) LZBg 2l blezad-1añ lodenn 15. Hum vahein a ré er bobl eit sellet. ●(1849) LLBg II 55. Ol er bobl e hum vah.
(2) (en plt de la terre, d'un terrain) Se tasser.
●(1908) DIHU 34/59. Doar en toul e zeli bout lakeit ihuelloh berpet eit en doar aral tro ha tro rak en doar hum vah. ●(1910) ISBR 2. open mil vlé-zou a p'en des hum vahet en aud.
IV. Mac’hañ drein : voir drein.
- mac'hellañ
- mac'hellermac'heller
m. –ion Celui qui foule.
●(1931) VALL 316a. celui qui foule (propr. et fig.), tr. «mac'heller.»
- mac'her .1mac'her .1
adj. Diaoul mac'her : démon incube.
●(1732) GReg 525a. Demon incube, tr. «an Diaul mac'her.»
- mac'her .2mac'her .2
m. –ion
(1) Celui qui foule.
●(1732) GReg 429a. Celui qui foule, tr. «mac'her. p. yen.»
(2) Oppresseur.
●(1870) FHB 277/124b. e kreiz an tribuill hag an trouz euz ar vaherien. (...) arme ar maherien. ●(1870) FHB 281/155b. cas ar vac'herien divar ho zro.
●(1912) MMPM 89. Ar mac'her digalon. ●(1931) VALL 316a. celui qui foule (propr. et fig.), tr. «mac'her.»
(3) spécial. Homme chargé de fouler et ranger les gerbes dans la charrette.
●(c.1897) GUN.dihu 146/318. Er pautr bihan mahour, chomet ar er harrad.
(4) Cauchemar, foulon.
●(1744) L'Arm 426b. Cauchemar, tr. «Mahérr.»
►[au dimin.]
●(1732) GReg 140a. Cauchemar, le foulon. (Noms que le Peuple donne à une certaine maladie, ou oppression d'estomac, qui fait croire à ceux qui dorment, que quelqu'un est couché sur eux. Ce que les Simples attribuent au Demon Incube, tr. «ar mac'hericq.» ●525a. Incube, oppression nocturne qui eempêche de respirer, & de parler, & qui vient des cruditez de l'estomac, tr. «ar mac'hericq.»
- mac'herezhmac'herezh
m.
(1) Action de fouler.
●(1732) GReg 429a. L'action de fouler, tr. «mac'hérez.»
(2) Oppression.
●(1870) FHB 277/124b. an dispac'h hag ar mac'herez cruel a dostee bemdez. ●(1870) FHB 295/267a. mac'herez eur prins criz.
(3) Foule, presse.
●(1907) VBFV.fb 79b. presse, foule, tr. «mahereh, f.»
(4) Tassement (d'un terrain).
●(1910) ISBR 2. open mil vlé-zou a p'en des hum vahet en aud. Kavein e hrér hoah judenneu hag e gonz ag er vahereh-sé.
- mac'hetmac'het
adj.
(1) Tassé.
●(1767) ISpour 253. ur mesur mat, leine, mahet, barre que ne scuillou. ●(1790) Ismar 88. reit vou deoh revè hou tezir ur musul mat, mahét, barr quene scuillou.
●(1818) HJC 96. ur mesulad mat, insahet ac mahet quen e scuilleo drest er bordeu.
●(1913) AVIE 86-87. muzul mat ha mahet hag heijet ha bar skuill e vou reit d'oh.
(2) (en plt d'une foule de gens) Serré les uns contre les autres.
●(1861) BELeu 56. A pe arrihuas er horv ér gathédral é oé deja mahet en dud inou. ●(1861) BSJ 81. ean hum gavas quer mahet guet er bobl e zé ar é lerh. ●(1891) CLM 82. tolpet pé quentoh mahet é iliz vras Sant-Jojeb. ●(1896) HIS 110. Mès en ti e oé karget, ha mahet e oé en dud.
(3) Foulé.
●(1901) LZBg 59 blezad-4e lodenn 223. doar mahet. ●(1922) EOVD 175. èl un doar mahet, kalet ha séh.
- mac'hiñmac'hiñ
voir mac'hañ
- mac'hom .1mac'hom .1
adj. Accapareur.
●(1867) MGK 23. En devezo gwalc'h he galoun / Enor, madou dioc'h m'eo mac'houm. ●95. Tud mac'houm ha tud piz. ●98. Easoc'h dizec'ha 'r mor, eget karga kaloun / Eunn den mac'houm.
- mac'hom .2mac'hom .2
m. = (?) Empressement (?).
●(1908) BOBL 31 octobre 201/2e. Al labourerien-douar na dle ket beza re a vac'hom warnê da werza o greun.
- mac'homer .1
- mac'homer .2
- mac'homerezh
- mac'homet
- mac'homiñmac'homiñ
v.
I. V. tr. d.
(1) Envahir.
●(1847) MDM 392. penaos en em gemered ar guella evit mac'homi eun troatat bennag a zouar. ●(1872) ROU 83a. Envahir, tr. «Mahomi.»
(2) Accaparer, usurper.
●(1732) GReg 972a. Usurper, s'emparer injustement du bien d'autrui, tr. «Mahomi. pr. mahomet.»
●(1866) FHB 74/170b. evit ma vezo roet otre dezho da vac'homi oll danvez ab ilizou hag ar c'houenchou. ●(1870) FHB 275/109a. ho oll madou zo mac'homet pe verzet gant an dispac'herien.
II. V. pron. réfl. En em vac'homiñ : se fatiguer.
●(1914) KZVr 67 - 21/06/14. Bahomi : 'n em vahomi, tr. «se fatiguer, Trémel.»
- mac'homusmac'homus
adj. Qui accapare.
●(18--) SAQ II 188. Barn a ra an den mac'honus (lire : mac'homus) a glask atao, bernia.