Recherche 'mare...' : 36 mots trouvés
Page 1 : de mare-1 (1) à marezeg (36) :- mare .1mare .1
m. –où (domaine maritime)
I.
(1) Marée.
●(1633) Nom 244a. æstus : le flot de la mer, l'aller & venir de la mer, la marée : an flus ves an mor, an tref hac an lanu ves an mor, an marè.
●(1659) SCger 158b. mare, tr. «marée.»
●(1889) ISV 15. o velet ar mare o tont d'he boent, hag oc'h en em denna adarre d'he heur ep fazia guech ebet.
●(1909) MMEK 155. Pa vez ar mor en e izela, d'ar mareou braz, e c'heller mont enni var droad, pa vez bihan ar mare e ranker kemeret eur vag. ●(1924) BILZbubr 38/840. hi gant Bilzig ha Madalen ac'h aio (..) pa vo mareou bras, da ormela.
(2) Pêche.
●(1878) EKG II 190. pevar droatad dour a zo var va higennou, ha kollet eo va mare.
(3) Mare trec'h : jusant.
●(1977) PBDZ 907. (Douarnenez) ale, pasomp tre olavenn da Ouessant, n'eomp ket da gemer ar mare trec'h diwar avel, tr. «allez, passons sous le vent d'Ouessant, n'allons pas prendre le jusant au vent.» ●(1979) VSDZ 155. (Douarnenez) Pe eo ar mare lanv pe ar mare trec'h, tr. (p. 316) «au flot ou au jusant.»
(5) Mare lanv : flot, flux.
●(1878) SVE 50 §333. Ar pez a zeu gant ar mare lano, tr. «Ce qu'apporte le flot.»
●(1979) VSDZ 155. (Douarnenez) Pe eo ar mare lanv pe ar mare trec'h, tr. (p. 316) «au flot ou au jusant.»
II. Bezañ war-lerc'h ar mare o pesketa // Mont da besketa goude ar mare : être en retard.
●(1878) SVE 545. Beza warlerc'h ar mare o pesketa, tr. L.-F. Salvet «Etre à pêcher après marée. (Etre en retard. Faire une chose quand l'heure est passée.)» ●(18--) MIL.ms (d‘après MELU XI 248). Mont da besketa goude ar mare.
●(1912) MELU XI 248. Béza war-lerc'h ar maré ô péskéta, tr. E. Ernault «Etre à pêcher après la marée (trop tard à agir). Hing.45.»
- mare .2mare .2
m., adv., prép. & interj.
I. M.
A.
(1) Moment.
●(1659) SCger 158b. mare, tr. «temps.» ●(1732) GReg 493b. Sur l'heure du dîné, tr. «E tro mare lein.»
●(1847) FVR 305. ne c'hortoent nemed ar mare d'en em dizober deuz ho gwaskerien. ●(1866) FHB 89/296a. ar mare-ma eus ar bloaz. ●(1867) MGK 52-53. n'ema ket ar mare / Da ziboucha er meaz. ●(1868) KMM 120. ar mare falla. ●(1876) FHB (2e série) 7/47b. betec ar mare diveza. ●(1880) SAB 221. gortoz ar mare diveza !... ●221. gortoz ar mare diveza !...
●(1910) MBJL 26. ar gwerzio berr bet savet er memes mare. ●(1919) MVRO 4/1e. n'eman ket breman ar mare da gonta taluadou. ●(1932) FHAB Gwengolo 369. ken a vez deuet ar mare da aoza koan. ●(1944) FHAB Meurzh/Ebrel 42a. N'edo ket ar mare da jom da dermat.
(2) Ar mare bremañ : le temps présent.
●(1909) FHAB Here 300. Evelse ema an den : e galon, divlazet diouz ar mare breman a gav eun dudi prederia var an amzer goz.
B. [au plur.]
(1) [empl. comme pron. ind.] Aux environs de.
●(1949) KROB 17/14. Mareou foar Vaze, e troio adarre evit ar gwiniz du. ●(1995) EIGV 165. Mareou hanternoz. ●(1977) PBDZ 943. (Douarnenez) mareoù pardon Sant Mikael, tr. «vers l'époque du pardon de St Michel.»
(2) D'ar memes mareoù =
●(1915) HBPR 111. D'ar memez mareou, oat kroget en aotronez Gellec, kure Sant-Yvi, Rouzic, belek er gathedral.
(3) Er mareoù-se : à cette époque.
●(1911) BUAZperrot 91. Hogen er mareou-ze, sant Jermen a dreuzas Pariz.
II. Loc. adv.
(1) Bep ur mare : de temps en temps.
●(1911) RIBR 52. Bep eur mare e klever eur mean, eur post-mean, eun treust o koueza.
(2) Bep ar mare : de temps en temps.
●(1909) FHAB Ebrel 124. red mad eo o gwelet pep ar mare. ●(1928) BFSA 183. Hiviziken e prezegi d'eomp bep ar mare. ●195. bep ar mare e rae skriva eur gentel eus ar reolenn nevez.
(3) Bep eil mare : de temps en temps.
●(1911) BUAZperrot 289. Bep eil mare, ho c'hoarezed hag ho priejou a lavar d'eoc'h evel Mari Madalen.
(4) E mare hag e poent : en temps et en heure.
●(1890) ARK 83. A-voualc'h eo eta kaout eur Gontrision souveren, e mare hag e poent.
(5) Pe da vare : quand.
●(1752) BS 311. evit guelet pedavare e arrusse.
●(1877) MSA 133. pe da vare da velfomp adarre. ●(1882) BAR 81. Pe davare e raimp-ni pinijen. ●(1891) MAA 161. penaoz na pe da vare. ●(1896) LZBt Mae 41. Med pedevare vo ze ? ●(18--) SAQ II 95. Pe da vare restaol ?
●(1939) MGGD 28. pedavare e c'hellje degemerout an denjentil. ●69. pedavare e paouezo d'am gwallgas. ●(1945) GPRV 12. gant piou ha pedavare.
(6) A bep mare : de tout temps.
●(1921) KANNgwital 229/327. A bep mare eo bet anavezet an Azvent en iliz.
(7) A-vare-da-vare : de temps en temps.
●(1894) BUZmornik 21. A vare da vare ec'h en em zastument dindan eur vezenn-zero.
●(1910) MAKE 62. A vare da vare eur c'hilhog bennak a gane diwar o c'hlud. ●(1907) BOBL 09 novembre 163/2d. a vare da vare eul loaiad ioul olivez.
(8) Mare ebet : jamais, à aucun moment.
●(1860) BAL 167. ur vezen palmez goloed a vleunv bepred o nevezi, glaz-caer atao, eb dizeilla mare ebed. ●(1876) TDE.BF 429b. mare e-bed, tr. «jamais.»
(9) E pep mare : à tous les instants.
●(1911) SKRS II 88. N'eo ket heb rezoun vad hen deuz lavaret deomp Hor Zalver beza var evez e pep mare.
(10) Da bep mare : à tous les instants.
●(1659) SCger 21b. a tout bout de champs, tr. «eure-se da bep mare.» ●30b. continuellement, tr. «da bep mare.» ●33a. a tout coup, tr. «da bep mare.» ●158b. da bep mare, tr. «en tout temps.»
●(1876) TDE.BF 429b. Da bep mare, tr. «Continuellement.»
●(1908) PIGO II 176. Da bep mare, e sonje : (...).
(11) Dre vare : par moments.
●(1984) EBSY 176. (Sant-Ivi) dre vare 'ra glav, tr. «par moment, il pleut.»
(12) Mare pe vare / ur mare pe vare : à un moment ou l'autre.
●(1905) BOBL 18 novembre 61/2a. kavet e vo mare pe vare trukou ha kildroiou evelse da greski deuz eun neubeudik ho patant. ●(1911) BUAZperrot 564. eur mare pe vare eus an deiz.
(13) Ur wech ar mare : de temps en temps.
●(1944) ARVR 168/3b. glebiañ ar bos-lagout ur wech ar mare.
(14) Ur wech dre vare : de temps en temps.
●(1924) LZMR 5. glebia, eur wech dre vare, va c'hourlanchen !
(15) Diwar ur mare = a-benn ar fin.
●(1870) MBR 136. O veza n'en em gave ket diwar eur mare, an holl a gredaz ez oa bet plaouiet gant eur bleiz. ●(1876) TDE.BF 431b. e voa diwar eur mare mez d'ezhan choum da veva diwar ann aluzenn.
(16) Mare zo bet : il fut un temps.
●(1913) PRPR 108. Bet e oa eur c'houil anezan, mare oa bet.
III. Loc. prép.
(1) War ar mare da : sur le point de.
●(1872) ROU 95b. sur le point d'aller, tr. «var ar mare da vont.» ●(1872) GAM 69. E 1848, ez eus skuillet goad a leiz, har euz (lire : hag eur) bet var ar mare da velet goassoc'h kalz.
●(1915) HBPR 116. Mez araog ma oa sevenet d'al lezen-ze oa bet var ar mare, da veza dizammet deuz ar veleien, en eur fesoun all. ●243. E fin ar bloaz 1796, ar jeneral Hoch o veza bet, var ar mare, da vont da Jersey, gant he zoudardet, gouarnamant Bro-Zaoz a reas d'an holl veleien dond da Londrez.
(2) E mare : aux environs de.
●(1908) FHAB Ebrel 97. D'ar yaou 26 a viz meurs, e mare diw heur. ●(1908) FHAB Eost 225. E mare nav heur, ar prosessionou a gommans dont. ●(1915) HBPR 192. e mare div heur, goude kreiz-deiz.
(3) E mareoù : aux environs de.
●(1915) HBPR 240. Pelloc'h, e mareou eiz heur, e zajond da gaout an hent bras.
IV. Loc. interj. Diwar ar mare ! : à la fin !
●(1906) KANngalon Gwengolo 207. Chom a ri enn abaster divar ar mare ! ●(1907) KANngalon C'hwevrer 316. Bez o deuz divar ar mare eur barrez dezho ! ●(1909) FHAB Meurzh 78. A ! dont a rez, divar ar mare, eme Jeannett, penn diboell ! penn avelek ! ●114. Deuet oc'h, kement-se, divar ar mare ! ●(1909) FHAB Kerzu 377. «Ac'hanta, pillaouaer ar foeltr, en em gaout a ri divar ar mare, turluter daonet ma'z out. ●(1922) IATA 46. Divar ar mare, petra 'zo c'hoare ganez ? ●(1923) AAKE 8. an doare da reï d'ar Zaozon eur gentel a virje outo da zistreï er vro diwar ar mare. ●19-20. Ne rankoc'h ket diwar ar mare kuzat beteg e Bro-C'hall relegou ho Sent. ●(1925) BUAZmadeg 841. Divar ar mare, ar gristenien a c'houlennaz digantan perag e lavare atao ar memez tra. ●(1926) FHAB Here 377. Ra deuio kement hini en deus karg da da gelenn an dud da gredi kement-se diwar ar mare.
- mare a-drec'hmare a-drec'h
m. (domaine maritime) Jusant.
●(1878) SVE 52 §333. Gand ar mare a dreac'h, tr. «avec le jusant.»
- mare-bloaz
- mare-da-varemare-da-vare
adv. De temps en temps.
●(1905) BOBL 21 octobre 57/1a. Mare da vare, e leusk tammouigou fank var Breiz-Izel. ●(1907) BOBL 30 novembre 166/2d. mare da vare unan bennag a zeu hag a zao e vouez da zifenn ar justis. ●(1914) LZBl Meurzh 354. mare da vare, e kreiz hor poan e ro d'eomp (...) eun abek a joa hag a laouenedigez. ●360. e ro Doue d'eomp, mare da vare, eun dizoan eus ar c'haera. ●(1919) LZBl Genver 5. Mare da vare, eur barrez, eur gouent pe eur skol, a vez ive e pelerinaj e La-Vang.
- mare-ha-mare
- mare-mare
- mare-mormare-mor
m. (domaine maritime) Marée.
●(1977) PBDZ 1005. (Douarnenez) 'benn an izelvor er mare-mor goude 'teu da c'horren, tr. «à basse-mer, la marée suivante, il vient relever.»
- mare-rannmare-rann
m. Partage du goémon épave récolté.
●(1909) FHAB Mae 138. D'al lun e vez mare-rann, ha kement hini a deu d'an aod en deuz e lod. ●(1960) GOGO 224. (Kerlouan, Brignogan) Le goémon recueilli est celui que la mer a déposé sur le sable, var an tréāz (war an traez). Et l'on procède alors au partage, mareran (mare-rann), au prorata des personnes présentes lors de l'hanter-vare. ●(1978) BZNZ 18. (Lilia-Plougernev) Evit ramañs d'ar gourlañioù, d'ar mare-rann, e ranke bezañ lac'het goulou an tour-tan. ●50. mont d'ar mare-rann a-raok mont d'ar skol, tr. (THAB 1/34) «assister au partage du goémon...»
- mare-rouedmare-roued
m. =
●(1872) FHB 404/310a. boaz en he genta amzer da stigna lasou, da vont d'ar mare roued, hag atao n'en devoa ket brasoc'h plijadur eget mont da c'hadona ha da lapineta. (…) ne ket me a zo boas da veza da ziveza er mare roued.
- mare-tre
- mareadmaread
m. & adv. –où
I. M.
(1) Moment.
●(1727) HB 183. en em antreteni ur maread gant hor Salver.
●(1852) MML 8. en daou vareat amser. ●(1865) LZBt Gouere 19. goude eur maread amzer a brizon. ●(1869) KTB.ms 14 p 40. ur maread amzer goude.
●(1939) KOLM 2. D'ar maréad ma hañne Kolmkel.
(2) Ur maread : beaucoup.
●(1846) BAZ 131. eur maread peorien. ●(1876) TDE.BF 429b. Maread, s. m., tr. «Grand nombre, bande, troupe.» ●Eur maread bugale, tr. «une bande d'enfants.» ●(1894) BUZmornik 205. eur maread miraklou.
●(1912) LDTU xi. eur maread tud diwar ar meaz.
►sans compl. Ur maread : beaucoup de gens.
●(1914) KANNgwital 145/491. eur maread a gred o deuz guir da veza e peb tra par an eil hag egile.
(3) (en plt d'une maladie) Ober e varead : suivre son cours.
●(1872) ROU 57. p'en devezo ar c'hlenved great e varead, tr. «quand la maladie aura parcouru sa période.» ●(1890) MOA 134a. Quand la maladie aura parcouru sa période, tr. «pa vezo great he varead gant ar c'hlenved.»
●(1954) VAZA 43. Krediñ a rae din ivez en devoa graet ar c'hleñved e varead.
II. Adv.
A. Beaucoup de.
●(1900) MSJO 85. e leac'h ma 'n deus tremenet ar zant-se maread amzer o studia nos deis al levriou sakr. ●(1982) MABL I 154. (Lesneven) maread chatal.
B. A-vareadoù.
(1) En nombreuses quantités.
●(1879) BMN 313. Di eo e tirede a vareadou, a vagadou, tud a bep seurt broiou.
(2) Périodiquement.
●(1860) BAL 5. ne reont nemet tevalaat, a vareadou, ar vali-ze. ●(1872) ROU 72a. Qui vient par accès, tr. «A vareadou.» ●90a. Intermittent, tr. «A vareadou.» ●Par intervalles, tr. «A vareadou.» ●(1880) SAB 136. trist a vareadou.
●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-vareadou, tr. «périodique, périodiquement.»
- mareadenn
- mareadus
- mareajmareaj
f. (pêche) Marée.
●(1935) BREI 418/3d. N'eo ket pa ve tremenet ar vareaj e ve mont da ormelan.
- mareennmareenn
f. (domaine maritime)
(1) Courant de marée.
●(1977) PBDZ 329. (Douarnenez) mareenn, tr. «courant de marée.» ●883. peogwir mareenn Fromveur a bak dit eus penn e reter, tr. «puisque le courant de marée du Fromveur te part de la pointe est, d'Ouessant.» ●(1979) VSDZ 155. (Douarnenez) Ar varènn, an dra-se zo pelec'h zo tizh-dour. Alies, te gompren, suivan ar sonn ar varènn a ya penn-da-benn (…) Ar marènnoù 'n em form pelec'h eo strizh, tr. (p. 316) «Ar varènn c'est la où il y a des courants de marée. Souvent, tu comprends, suivant le fond le courant de marée va tout du long (…) Les courants se forment dans les chenaux ou les détroits.»
(2) Mor mareenn : lames de courant de marée.
●(1977) PBDZ 1015. (Douarnenez) mor mareenn… a dapez ar mor mareenn pa deuez da dostaat deus an aochoù, tr. «les lames de courant de marée… tu tombes dans les lames de courant de marée quand tu viens à t'approcher des côtes.»
(3) Mareenn lanv : courant de flot.
●(1979) VSDZ 155. (Douarnenez) e-giz ar varènn lanv ma 't eus c'hoant e-barzh ar Raz, tr. (p. 316) «Comme le courant de flot au Raz…»
- maregmareg
s. –ed (phycologie) ) Algues (?).
●(1980) PLNN 5/25. (Ploueskad) Med ar re-se, ar bodoù tonn se, «mareged» a ra lod all anezo.
- marell .1
- marell .2
- marell .3
- marelladur
- marelladurezhmarelladurezh
f. =
●(1732) GReg 605a. Marquetterie, ouvrages de diverses couleurs, tr. «Marelladurez.»
- marellañ / marellat / marelliñmarellañ / marellat / marelliñ
v. tr. d. Bigarrer.
●(1659) SCger 14b. bigarer, tr. «marella.» ●44a. diaprer, tr. «marella.» ●158b. marella, tr. «bigarer.» ●(1732) GReg 95b. Bigarrer, mettre ensemble plusieurs couleurs sur un habit, tr. «Marella un abid.» ●605a. Marquetter, tr. «Marella. p. marellet.» ●(1744) L'Arm 31a. Bigarrer, tr. «Marellatt.» ●232a. Marquetter, tr. «Marêllein.. létt.»
●(1876) TDE.BF 429b. Marella, v. a., tr. «Marqueter, moucheter.»
●(1907) FHAB Kerzu 309. o varellat gant tiz jupennou ar botred vad. ●(1911) BUAZperrot 46. Eur zaë hep gri hag heb ourl (...) stered aour o varellat anezi. ●(1955) VBRU 126. sklaeroc'h e chome bolz an neñvoù, hep an disterañ kaouledenn pe lost-kazh ouzh he marellañ.
- marellatmarellat
voir marellañ
- marellek
- marellennet
- mareller
- marellerezh
- marelletmarellet
adj.
I.
(1) De plusieurs couleurs, bigarré.
●(1633) Nom 109a. Vestis vndans : habillement ondoyant : habillamant oundet, habit græt á vn etoff oundet, marellet. ●123a. Scutulatus color : pommelé : marellet á pep seurt liou.
●(1659) SCger 44a. diapré, tr. «marellet.» ●77a. marqueté, tr. «marellet.»
●(1876) TDE.BF 429b. Marellet, adj. et part., tr. «Bigarré, de couleurs diverses.»
(2) Marellet a : orné de.
●(1923) FHAB Mae 187. eur vantell marellet a vein prisius.
(3) Koad marellet : bois marbré.
●(1732) GReg 601a. Du bois marbré, tr. «Coad marellet.»
(4) (Glas)-marellet : gris pommelé.
●(1633) Nom 32a. Equus scutulatus : cheual pomelé : march marellet.
●(1732) GReg 161b. Cheval gris pommelé, tr. «Marc'h glas marellet.»
(5) Bleiz marellet : linx.
●(1633) Nom 33b. Lynx : loup ceruin : vn linx, bleiz marellet.
II. sens fig.
(1) Marellet gant : orné de, émaillé de.
●(1942) DHKN 59. Galleg moén e vourè komz, marellet get ur ioh « n’est-ce pas » èl ma kleuè hé hansortézed a gér é laret.
(2) Bezañ gwelet traou briket ha traoù marellet : en avoir vu de toutes les couleurs.
●(1877) EKG i 142. Ar martolod koz (...) en doa guelet meur a dra iskiz, traou briket ha traou marellet.
- marelliñmarelliñ
voir marellañ
- marennmarenn
f. –ed (botanique) Cormier.
●(1732) GReg 212b. Cormier, grand arbre qui porte des cormes, tr. «Marenn. p. marenned.»
- marevezhmarevezh
m. –ioù (pêche) Marée, quantité de poissons pêchés.
●(1925) BILZ 140. Grêt ganto o marevez, eur varevez mat.
- marevezhiad
- marezmarez
m. –où, –ioù
(1) Terrain, champ non clos.
●(1744) L'Arm 250a. Nappe (...) De blé, tr. «Maræss.. æzeu.» ●(17--) VO 80. én ur marès. ●(17--) TE 55-56. seih buoh (…) é pairein ér marès.
●(1907) VBFV.bf 50b. maréz, m. pl. ieu, tr. «champ de vaste étendue.» ●(1921) GRSA 372. én ur maléz frank meurbet. ●(1928) DIHU 202/57. Maléz, tr. «(s. m.) étendue de terre d'un seul tenant.» ●(1939) DIHU 336/289. Hadet int duhont touchik-touch, ér malézieu.
(2) Marais.
●(1744) L'Arm 229b. Marais, tr. «Maræss.. æzeu.»
●(1907) VBFV.bf 50b. maréz, m. pl. ieu, tr. «marais.»
- marezadmarezad
m. –où Contenu d'un terrain, d'un champ non clos.
●(1744) L'Arm 250a. Nappe (...) De blé, tr. «Maræzatt.. adeu. m.» ●288a. Belle plaine de grain, tr. «Maræzatt caire à étt.» ●(17--) VO 148. ur maræzad æd.
●(1928) DIHU 202/57. Malézad, tr. «(s. m.) les terres contenues dans cette étendue [malez].» ●(1934) BRUS 279. Un grand champ, tr. «ur malézad-doar.» ●(1939) DIHU 334/260. én ur malézad doar dizolo.
- marezegmarezeg
f. –i Marais.
●(1792) HS 69. Enn deur partout dré er ranteleah, ér riviereu, ér marézeguïe, bed memp énn tyér, e drouass de ouaid.