Recherche 'mont...' : 14 mots trouvés
Page 1 : de mont-2 (1) à montrouleziz (14) :- mont .2mont .2
m. (géographie) Mont.
●(1530) Pm 127. Pan edoae dison oz donet / Adeffry da mont oliuet, tr. « Quand il allait silencieusement, / Certes au Mont des Oliviers » ●150. Pan edoann en mont oliuet, tr. « Quand j’étais au mont des Oliviers »
- mont / monet .1mont / monet .1
v.
I. V. intr.
(1) Aller.
●(1499) Ca 79b. Eth en peuch. g. alez en paix. ●140a. Monet. g. aller. ●140b. g. deuant aller. b. monet a rauc. ●g. istre hors ou hors aller g. monet en maes. ●aller tousiour. b. monet pepret.
●(1821) SST 56. Onet e rei d'er Baradouès. ●214. Jaugein e ra onet prompt d'en Ilis. ●(1821) SST.ab vi. de onet peb unan d'é du. ●(1847) FVR 72. a dlefe monet da gavout eunn tri c’hant breizad evel ar re a bere a zo komzet, beget mad evel-t-ho. ●(1866) BOM 26. Ni a ielo, holl, a vanden.
●(1907) BOBL 06 juillet 145/3a. mignoned ar relijion a lavare ive e oa trist gweled an traou o fond mod ma c'haint.
(2) Kae 'tav : soit tranquille.
●(1868) FHB 161/38b. kea atao, varc'hoas me lacai cregui enhout !
●(1907) KANngalon Even 428. O !... Ongan mad eo, ke tao. ●(1909) KTLR 39. Oh ! kea 'tao ; edoug an noz me 'zounjo, 'lavaras ar C'hroeg. ●77. Oh ! kea atao, groeg. ●(1936) LVPR 28. O ! kea 'tao. N'oun ket prest da lavaret.
(2) Na vezañ na da vont na da zont er vugale.
●(1936) LVPR 58. Mat, an hevelep tra, a zigouez evit an ti n'eus ket a garantez ennan. An dud a ve tenval o fenn : n'eus da vont na da zont er vugale.
(3) Servir.
●(1947) YNVL 123. Abaoe tri devezh e tisusune ur boñch, a yae gwechall, da stouvañ ur voutailhad rom Martinik, ha kavout a rae blaz dezhañ atav, al liper kozh !
(4) Disparaître.
●(1902) PIGO I 115. mes e nerz a ye bepred tamm-ha-tamm. ●(1924) FHAB Eost 315. Ar gegel hag ar baluc'hen a zo aet ar c'hiz anezo hag ar yaouankizou hirio n'ouzont mui baeat...
(5) Être mangé.
●(1909) KTLR 23. drebit, drebit ! (...) Ne vanko ket. Pa vo eat tout e vo adarre. ●(1939) DIHU 332/222. padet en doè er fest ken ne oè oeit rah el lon.
(6) [indique une progression] Mont war + ...
●(1862) JKS 277. sonjit e tleit c'hoantaat mont war well. ●(1874) FHB 471/2a. mont ato var vell hervez ar skiant vad.
●(1915) HBPR 214. lakaat da vond var gresk ar peoc'h etouez an dud. ●(1930) FHAB Du 420. ez ae an tailhou war gresk e lec'h mont war ziskar. ●(1935) KANNgwital 391/70. epad ma ya (...) war ziskar niver ar c'havellou. ●(1938) FHAB Genver 10. hor giziou kristen ne'z eont ket kals war well, ken nebeut ; war was, ne lavaran ket. ●(1938) FHAB C'hwevrer 39. an niver a gomunionou a ya war gresk. ●(1957) ADBr lxiv 4/469. Le contraire de mond war greski se dit mond war gurz.
(7) Mont war + verbe en « –iñ » =
●(1752) BS 129. o madou o vont var diminui.
●(1927) FHAB Meurzh 61. an nor lugernus a yee war greski.
(8) Mont war ub. : attaquer quelqu’un.
●(c.1825-1830) AJC 4919. neuse egomb voarne evid o diframan.
(9) Mont en dro : s'en aller, partir.
●(1766) MM 652. bezit fur hag iit en ho tro, tr. «Soyez sage et passez votre chemin.» ●735. medon o farda mont en (lire : em) zro. ●(17--) EN 1429. me sou e vond em sro, tr. «je vais m'en aller.»
●(c.1825-1830) AJC 5237. henes a gemeras da aversac pa negoud nestro. ●(1836) FLF 5. c'hui, souden, / A ello, va c'homer, moned c'hoas en ho tro. ●(1850) JAC 42. Gant ho permission, ni a ya en hon tro. ●(1869) FHB 253/349b. he c'hlac'har a vianeaz hag a ieas tre en he zro. ●(1877) BSA 134. ar c'hlenvet a zo eat en he dro.
●(1902) PIGO I 163. mac'h in 'n em zro ! ●210. Hirie neuze ec'h efomp en-dro ? ●(1903) MBJJ 312. renkout a rafe Frans ober he fak ha mont endro. ●(1922) FHAB C'hwevrer 47. Pa garo ez ai endro. ●(1925) CHIM 8. Grêt promese d'it da zimezi, ha mont endro ha tremen hep rei kelou. ●11. Pa oamp kas gwelet ac'hanout o chom, e oas êt n'ez tro. ●(1928) BFSA 90. Pa voe aet ar breur Ael en-dro, e pleustras al laeron e gomzou.
(10) Mont en dro : passer.
●(1910) MAKE 109. Teir zizun bennak a oa aet en o zro. ●(1923) KNOL 16. An amzer a yeas en dro. ●(1932) FHAB Gwengolo 369. ez a an amzer endro ha ne ouezer hano ken a vez deuet ar mare da aoza koan.
(11) Mont endro : fonctionner.
(12) Mont gant : être grillé par (la gelée, etc.).
●(1877) EKG i 42. e kreiz eur vojenn dero, eat he deliou gand ar goan.
●(1939) DIHU 332/221. N’houh alijan ket de lakat Moutard guen, er miz-man hoah, rak forh aes éh ant get er skorn. ●(1955) STBJ 207. Petra ’vo grêt dê da viret oute da vont gant ar goañv ?
(13) (en plt d’une marchandise) Coûter.
●(1910) MAKE 93. eur souez e oa gwelet pegen ker ez ae ar c’hrec’hen e Pont ’n Abad. ●(1925) FHAB Mae 165. pe briz e yae al loened. ●(1933) ALBR 39. pesort priz ec’h a al leueou bihan.
(14) (en plt d’un coût) Mont da : s’élever à.
●(1906) BOBL 28 Juillet 97/2e. An eil da gas egile, eur belek irlandiad a ia e leve da 5000 lur ar bloaz.
(15) Mont + adj. : devenir.
●(1925) BUAZmadeg 406. eskop Lyon, hag a oa eat koz. ●686. Eun devez, Tobias a ieaz dall. ●(1955) STBJ 166. e lakee sklêrijenn al loar an avalou-douar da vont glas pe da loaria.
(16) Mont da + subst. : se faire, se transformer en, devenir.
●(14--) N 152-153. rac ma ael guenn am quelenn scler / Monet breman da leanes, tr. «car mon bon ange me conseille clairement / de me faire religieuse.» ●226. Breman ez ynt æt da boet dan preuedou, tr. «Et maintenant ils sont devenus de la nourriture pour les vers.»
●(17--) BMa 688. Ret eo din mont da varchadour, tr. «Il faut que je devienne négociant.»
●(c.1825-1830) AJC 3031. red a vo din moned da lair pe da glasc. ●(1894) BUZmornik 186. He mamm goz dioc’h kostez he zad a ioa eat da leanez. ●211. c’hoant mont da velek en devoa.
●(1906) CDFi octobre. Hag ar marc’h a ya da labous. (d’après KBSA 127). ●(1907) DRSP 46. Beleg ar C’hrist eme va mamm a ya da vleiz.
(17) Mont e galon da netra : s’évanouir.
●(1961) LLMM 86/155. rak aet e galon da netra gant ar spont e oa emichañs manet semplet ur pennad brav.
(18) Mont kuit : se terminer.
●(1877) EKG i 50. eman an han o vont kuit.
(19) Mont da vont : se mettre à.
●(1766) MM 939-940. me ya da vont da zichiffra / en de profondis ivita, tr. «voyons voir à déchiffrer un De profundis pour lui.»
●(1903) MBJJ 224. Azeet aman c’hwi : me ’c’h a dont a-hont pelloc’h d’ober ma feden. ●(1909) BOBL 08 mai 228/1a. An dud en karg (…) a c’hourdrouz hag a lavar ec’h aint da vont en grèv. ●(1942) DADO 12. O, va diouhar a gren dindanoun ; ec’h an da gaout eur falladenn, ec’h an da vont er bord all !
(20) Partir.
●(1907) AVKA 241. ha goude e teuas keun dehan hag ec’h eas.
(21) Mont… + ha(g)…
●(1913) AVIE 159. Hag aben kaer oeit tad er hroèdur ha laret : (...). ●162. Ne iet ket ha barnein revé en dianvéz. ●165. ean oeit hag um saùet ha laret dehé : (...). ●246. oeit Jézus ha kaset deu ag é zisipled. ●250. ha oeit er figézen ha diséhet kentéh. ●334. Kentéh èl marù Jézus, oeit gouél en tanpl ha roéget dré greiz, ag er hlué bet en dias.
(22) Mourir.
●(1530) Pm 236. an re so eat da quentaff, tr. «ceux qui sont partis en premier lieu.»
●(c.1718) CHal.ms ii. Il est sur le bord de sa fosse, tr. «tostat ara d’é vé paré é, n’hel mui, eha qüitt’.» ●(1792) BD 1656. allas en yaouanquic eseo ret din monet.
●(1924) LZBT Meurzh 37. Paour kez Nuttu ! (...) et eo !
(23) Mont tre ag : sortir de.
●(1921) GRSA 27. un hent de vonet tré ag er hoed.
(24) Mont diouzh : quitter (la table, etc).
●(1921) PGAZ 59. En eur vont diouz taol.
(25) Mont diouzh ub. : quitter qqn.
●(1911) BUAZperrot 819. Edoc’h o paouez mont diouzin.
(26) Mont da : mener à.
●(1862) BBR 2. Penn da benn gand ann hent a ia da Remungol, tr. «tout le long de la route qui méne à Remungol.»
(27) Se vendre, coûter.
●(1925) FHAB Mae 165. pe briz e yae al loened. ●(1933) ALBR 39. pesort priz ec’h a al leueou bihan. ●(1935) CDFi 21 septembre. pe briz ez a ar zaoud nevezel.
(28) Mont digant : perdre.
●(1911) SKRS ii 248. Pa gav deoc’h ema ho pasianted o vont diganeoc’h.
(29) Mont gant : emprunter (une route, une rue, une voie, etc).
●(1911) SKRS ii 76. eur belek o vont gant ar ru.
(30) Mont e : se transformer en.
●(1860) BAL 158. ar joad a deu evel treac’h d’ar boan, an drein a iaa e roz.
(31) Devenir.
●(1929) MKRN 19. oeit oc’h bouar ? tr. «Etes-vous devenus sourds ?»
(32) Mont a-raok : aller devant.
●(1499) Ca 140b. g. deuant aller. b. monet a rauc.
●(1913) KZVr 33 - 19/10/13. Mont arôk, tr. «aller devant.»
(33) Mont a-raok : avancer.
●(1530) Pm 42. Maz aff araucq nenn daff adreff, tr. «Si j’avance, je ne recule pas.»
(34) Mont a-raok : s’en aller, partir.
●(1862) BSH 69. Goude ho glebyaden c’hui yel aroc arre.
●(1913) KZVr 33 - 19/10/13. mont arôk, tr. «s’en aller. Even.» ●(1934) DIHU 276/96. É vér dalhmat édan monet araok.
(35) Mont a-dreuz ganti.
●(1957) AMAH 94. ha kent ne voe pell e teuis da vagañ kasoni ouzh o bro a-bezh, rak kalz re e fell da Boloniz mont a-dreuz ganti.
(36) Mont da : sauter sur.
●(1970) TDBP II 364. An dud a vez oh hisa ar chas da vond d'ar hizier, tr. « Les gens excitent les chiens à sauter sur les chats ».
(37) Mont da ub. :
●(1942) DRAN 143. a bep tu d’ar c’hornad ma tlient mont d’ezañ.
(38) Mont a + nom verb. : en venir à.
●(1829) CNG 17. mar da a gol é inean ?, tr. Herve Bihan « et s’il en vient à perdre son âme ? »
(39) Mont dre : aller par.
●(1783) BV 11/263. me ia breman souden dre ruiou babillon.
(40) Mont dirak udb : affronter qque chose.
●(1986) MLLH 296. Ha ne vagom nemed eur c’hoant : mond dirag ar zeizved tarz, an hini kaleta. Ne heller ket dond da waz mod all, tr. (version française p. 303) « Et nous n’avons qu’un désir : affronter la neuvième vague, la plus dure. On ne saurait devenir un homme à moins. »
II. V. tr. d.
(1) Mont gant/a-zoc’h : emporter.
●(1741) RO 638. Groec vat ma mignones et guenech ar bugel. ●(1783) BV 619. e bien magueres et ar buguel guenach.
●(1861) BSJ 218. Me Zad, yèt er halice-cé pêl a zoh-ein.
●(1942) DADO 11. eno e kavot penn ar blaïsenn hag an drein, mar n’int ket aet gant ar c’haz.
(2) Mont e hent : s'en aller, partir.
●(1530) Pm 137. Noman aet pep vnan e hent, tr. «Maintenant, que chacun aille son chemin.»
●(1744) L'Arm 22a. vous-vous en allez demain, tr. «arouah hui a ya-hou-c'ennt.» ●(1790) MG 109. gorteit que ne vou oueit er-ré-ral ou hènd. ●118. commance e rèmb conz a monèt hun hènd.
III. [à l'infinit. de narration]
●(1867) FHB 116/93a. Ha mont Berc'hed neuze d'ar c'halatrez enn he c'hamprik ha skuilla daelou.
●(1942) DHKN 26. É huélet ankén Iehannig, monet ur pastor ha goulennet geton petra e hoalè dohton. ●47. Monet Pier ha laret. ●50. Aben en taol devéhan neoah, monet en dén ha seùel.
IV. [à l'impér.]
●(14--) N 18. Entent, Keritic beniguet // pasout cousquet da embreguer : // Ha da emmolc hep sy hac ez // quiffj tost dan reuier / Ha caro ha // pesquet mat, tr. « Écoute Keritic béni, active-toi ! / Va chasser sans faute, et tu trouveras près de la rivière / Et un cerf et de bons poissons »
●(1907) KANngalon Du 545. c'hui zonj d'eoc'h ez oun me eun hallorin ; ne vezan ket ato, kit !
V. [empl. comme subst.]
A.
(1) Aller.
●(c.1718) CHal.ms iii. on paye a un Courrier les frais de son retour, aussi bien que de son aller, tr. «païein arer d'ur c'hourrier querclous é ounet el é zonnet.»
●(1915) MMED 237. An distro, var a lavar ar zent, a oue marteze tennoc'h eget ar mont. ●(1915) HBPR 182. Ar c'henta mond brema 'vo ar guella. ●(1923) AAKL 15. Ar c'henta mont, ar berra kont !
(2) Mont ha dont : aller et retour.
●(1903) MBJJ xv. Evit 100 skouet e ver douget ha bevet etre Marseilh ha Jeruzalem, mont ha dont.
(3) Démarche, allure.
●(1732) GReg 263a. Demarche, tr. «ar mônet.» ●Je le connois à sa demarche, tr. «diouc'h ar mônet anezâ me a oar piou eo.»
(4) Ar mont-endro : le fonctionnement.
B. par ext. Allant, entrain.
●(1906) DIHU 9/154. Hanéh e zou monet geton alkent, e lar Mériadeg. ●(1939) DIHU 340/354. Met n'en des ket «monet» genemb er mitin-man.
VI. Au jeu de quilles.
(1) Mont d’an alf : voir alf.
(2) Mont d’an aplik : voir aplik .2.
VII.
(1) Mont gant ar badoù : voir badoù.
(2) Mont e kas : voir kas.
(3) Mont e skuilh hag e ber : voir skuilh.
(4) Mont gant an avel : voir avel.
(5) Mont evel an avel : voir avel.
(6) Mont er bord all : voir bord.
(7) Mont e wad e dour : voir gwad.
(8) Mont droziou : voir droziou.
(9) Mont e c'her gant ub. : voir ger.
(10) Mont en gouez : voir gouez.
(11) Mont e wad e dour : voir dour.
(12) Mont da Gêrhun : voir Kêrhun.
(13) Mont pell diouzh e gezeg : voir kezeg.
(14) Mont da vutuniñ e gorn en oaled sant Pêr : voir korn.
(15) Mont war varc'h hamon : voir marc'h.
(16) Mont e stal da stalig : voir stal.
(17) Mont e soc'h da vinaoued : voir soc'h.
(18) Mont evit netra : voir netra.
(19) Mont (diwar- / war- / dre-) bouez un neudenn vrein : voir neudenn.
(20) Mont en tan : voir tan.
(21) Mont en tu all : voir tu.
(22) Mont betek ar mouch : voir mouch.
(23) Mont e gloar : voir gloar.
(24) Mont en e votoù : voir botoù.
(25) Mont kuit evel ur c'hazh foetet : voir kazh.
(26) Mont gant ar skoul : voir skoul.
(27) Mont d'e doull : voir toull.
(28) Mont da c'hwileta : voir c'hwileta.
(29) Mont da glask brennig da venez are : voir brennig.
(30) Mont da droadañ : voir troadañ.
(31) Dibrañ e varc'h da vont : voir marc'h.
- mont-dont
- montagnmontagn
m. –où Montagne.
●(1633) Nom 230b. Mons : montage, mont : mountaing, menez. ●231a. Collis, tumulus, monticulus : montagnette, tertre : mountaingnin (lire : mountaingnic) bian menezic, douar gorroet.
●(1792) BD 2981-2982. an eil montagn voar e guille / a lacay an den penversse, tr. «Une montagne par-dessus l'autre / il mettra, cet homme opinâtre.»
●(c.1825-1830) AJC 540. dre vesc ar ar (sic) ar montainio.
- MontaobanMontaoban
(blason populaire)
●(1968) PENM 101-102. Ne les [= Bigoudens] appelait-on pas les "montauban" à cause de l'inscription en lettres jaunes qui s'étalait sur la laize, au bas de leur gilet, que l'on gardait pour ne pas perdre de tissu !
- montenn
- montiñmontiñ
v.
I. V. intr. Monter.
●(1530) Pm 168. En neffou tu-hont pan montas, tr. «Au ciel là-bas quand elle monta.»
●(c.1680) NG 1557. dé en nancession, in enfuë pen du montet. ●(1790) Ismar 285. Jesus-Chrouist é vontein d'en Nean. ●(17--) TE 35. é vontein ar er manné-hont.
●(1821) SST 52. Perac é laret-hui é vontas Jesus-Christ d'en ean, quentoh eit laret é ma bet saët ? Rac me vontas dré é nerh propre. ●(1838) OVD 112. haval doh tud péré e bressér de vontein a haste ar lein ur manné ihuél dré un hènt digampen.
II. V. tr. d.
(1) Monter (un cheval).
●(1849) LLB 1225. Montet tré tud iouank ag er ré hardeha.
(2) Enrayer.
●(1876) TDE.BF 464b. Moñtein, v. a. V[annetais], tr. «Enrayer.» ●Moñtein ur rod, tr. «enrayer une roue.»
- montouer
- montrmontr
m. –où Montre.
●(1732) GReg 637a. Montre de poche, tr. «montr. p. montrou.»
●(1867) FHB 124/159a. He-ma a oar sevel eur montr a c'hodel eur baltec. ●(1889) ISV 36. rei pep a vontr d'he merc'hed evit ho delou mad.
●(1903) MBJJ 82-83. lakat e vontr da heuilh an heol. ●(1909) KTLR 32. eur jaden vontr a zistribille euz he gof. ●(1912) MMPM 79. ne gavaz ken ar mountr. ●(1915) HBPR 197. laeret d'hezo ho montchou. ●(1932) BSTR 1. kempen horolachou, montjou.
- montre
- MontroulezMontroulez
n. de l.
I. Montroulez.
●(14--) (1888) BSAF t.15 171. nostri Montroulles vocant quod latine montem relaxum innuit. ●(1499) Ca 140b. Montrolaes. g. montrelaix / ou morlaix. ●(1621) Mc i. Imprimet é Montroulles. ●(1557) B I [1]. Imprimet : E : Paris euit / Bernard de Leau pe hiuy (lire : hiny) : / a : chom e mouutroulles (lire : mountroulles)/ var pont bourret. ●(1622) Do I. Imprimet e Montrovlles.
●(1656) HYZH 306-307, 2021, p. 47] (2 exemplaires connus : BNF LK7-558 & Rés. 8-LK7-558).">VEach f.1r°. Montrovles. ●(1659) SCger 160b. Montroullez, tr. «Morlaix.» ●(1689) DOctrinal 197. en em rentas gant é oll noblanç er quær à Montroules, pehiny en emser-se, quen ar costez-ma, quen an tu-hont d’ar rivier à Pseulut, ayoa membr eux à Contach Leon. ●(1700) CSmnobletz 34b. E Montroulles en em rentas. ●38ab. Ho tont d’ar ger à Vontroulles / En hent he cavas eur baoures. ●114ab. E Conquet hac e Montroules / Hac ouc’hpen é Douarnenes. ●(1732) GReg 488a. haur Montroulæs. ●505b. Ar re guentâ eus a vontroulæs. ●639a. Montroulès. ●(1744) L’Arm 245. Montærlæss. ●(1778) VOn 142. me o paeo e Mõtroullez. ●(c.1789) SD 19. Al Lay de Grantugen, Deputet eus a Vontroules.
●(c.1806) GUI.jo I. E Montroulles. ●(1825-1830) AJC 2613. voar varch da vontroules dan dou lamb diustu. ●(1829) IAY iii. en Leon pe en Montroulez. ●(1834) KKK 136. Roazoun, ann Naoned, Gwened, Sant Malo ha Montroullez hebken a zileuré daou pep hini. ●(1834) HEB 378. Al lestr e pehini edo an dud santel-mâ; a abordas e quichen Montroules. ●(1838) CGK I. Montroulès. ●(18--) LED.gou 1. E Montroulez. ●(1847) FVR 204. evel ma oa e gwall da veza kemeret eno, ez eaz da guza da Vontroulez. ●(1851) PENdast 90. en Kastell hag en Montroulez, e treger eo bed / E Dinam ag er San-Malou, ag e Sant Briek. ●144. Deus a gichen montroulez. ●(1856) MILg 10. Etre Mountroulez ha Gwerrand. ●(1857) CBF 131. Montroulez. ●(1860) BAL 155. e Montroulez, e Eussa, Molenez, Enez-Vaz, e Sant Vaze Pennarbed, a var dro; e Landerne, er Faou, e Kemper, Concarne, Pont-Abbat, Gouaien, Enez-Sizun, Douarnenez; etc. ●(c. 1860) IMR 6/31a. Er gaer ar (lire : a) Vontroulez e krogas an tan goal. ●(1860) BAL 155. e Montroulez, e Eussa, Molenez, Enez-Vaz, e Sant Vaze Pennarbed, a var dro. ●(1863) ST 6. Landerne, Lezneven, Montroulez ha Kastel. ●(1863) GBI I 254. Euz a Vontroulez da Blouvorn, / Ez int et ho daou dorn-euz-dorn. ●(1863) GBI II 78. 'Tre Montroules hag al Lewe-drez. ●(1865) FHB 1/7b. e Montroulez. ●(1866) BOM 94. Eur c'hrac'h a oa, e Montroulez. ●(1867) FHB 136/252a. Brema e ma o visioni e Montroulez. ●(1869) FHB 238/227b. Araok mont e meaz a Vontroulez. ●(1869) TDE.FB xixa. Moñtroulez, Moñtrolaez. En Vannes, Moñterlez. ●(1877) EKG I 12. barnerien Montroulez a joumaz sebezet o lenn eul lizer ker kalounek. (...) rak deuet oa da Vontroulez urz da gregi ennhan. ●(1886) IVO 174. foar-an-nec'h Montroulez. ●(1889) CDB 105. War bave Montroulez pa gerze. ●(18--) OLLI 882. Marc’hed Mountroulez. ●(1890) MOA 23a. Montroulez ; - Montrolaez. ●(c. 1890) CFB 42b. Montroulez. ●105b. Ni a leino e Montroulez.
●(1904) SKRS I 136. tost da Vontroulez. ●(1905) ALMA 64. Montroulez. ●(1910) EGBT 128. Montroulez. ●(1911) BUAZmadeg 345. da brezeg e Mountroulez. ●(1924) FHAB Mae 195. hag ac’hano, stêr Montroulez. ●(1925) BRUD n° 11, 12, 14, 15, en 1963 par Emgleo Breiz, Brest, graphie et pagination différentes de l’édition de 1925, puis en 2003 une édition bilingue par Skol Vreizh préparée par Bernard Cabon)">BILZ 57. Etre Montroulez ha Gwerrand / 'N neus ar markiz eur plac'h ha kant. ●(1927) GERI.Ern 399. Montroulez, V -treléz. ●(1934) BRUS 297. Montreléz.
II.
(1) Dicton.
●(1732) GReg 505b. Les plus huppez de Morlaix, tr. « Ar re guentâ eus a vontoulæs ».
(2) Berceuse.
●(1830) SBI I 4. Ar grampœzerès / (sonic cawel) // Eun daou pe tri dervez a zo / Ema va zoaz crampoez e go – Ac'han ! / Ema va zoaz crampoez e go. // Rac va c'heuneud a zo er c'hoad, / Ha va bouc'hal a zo didroad – Ac'han ! / Ha va bouc'hal a zo didroad. // Ha va aman zo er marc'had, / Ha va bleut zo c'hoaz o valad – Ac'han ! / Ha va bleut zo c'hoaz o valad. // Ha va spanel e Montroulès, / Ha va rozel e Keraës – Ac'han ! / Ha va rozel e Keraës. // Ha va zrebez e Landreger, / Ebars ar c'hovel oc'h ober – Ac'han ! / Ebars ar c'hovel oc'h ober. // Ha va fillic zo e Perroz, / Allas ! setu deuet an noz – Ac'han ! / Allas ! setu deuet an noz. [The cambrian quaterly magazine / vol. II (1830) p. 40].
●(1975) BRUD 50/10. Ar grampouezerez : / Eun daou pe dri devez a zo / Emañ va zoaz krampouez e go, / Rag va heuneud zo er hoad, / Ha va bouhal a zo didroad, / Ha va amann zo er marhad, / Ha va bleud zo c'hoaz o valad, / Ha va spanell e Montroulez, / Ha va rozell e Karaez, / Ha va zrebez e Landreger, / E-barz ar hovel oh ober, / Ha va fillig zo e Perroz, / Allaz, setu deued an noz, / Allaz, setu deued an noz ! ●(1994) BOUE 146. Ar grampoueres [...] // Un daou pe tri derwezh a zo / Ema va zoas krampouezh e go – Ac'han ! / Ema va zoas krampouezh e go – Ac'han ! // Rag va c'heuneud a zo er c'hoad, / Ha va bouc'hal a zo didroad – Ac'han ! / Ha va bouc'hal a zo didroad // Ha va amanenn zo er marc'had / Ha va bleud a zo c'hoazh o valad – Ac'han ! / Ha va bleud a zo c'hoazh o valad - // Ha va spanell e Montroules / Ha va rosell e Karaes – Ac'han ! / Ha va rosell e Karaes // Ha va zrebes e Landreger / E-barzh ur c'hovel oc'h ober – Ac'han ! / E-barzh ur c'hovel oc'h ober. // Ha va fillig zo e Perros, / Allas, setu deuet an nos – Ac'han ! / Allas, setu deuet an nos.
(3) Étymologie populaire.
●(1844) FOB 41note. Morlaix, de mor, mer, et de lèz, haut, parce qu'elle est située au haut d'un bras de mer.
(4) Formule enfantine.
●(1882) SVE 217. Dibedoup ! Dibedoup ! / Da Vontroulez da vit stoup... / Dibedon ! Dibedon ! / Da Garaez da vit kraon.
●(1975) BRUD 50/13. Dibedoup ! Dibedoup ! / Da Vontroulez david stoup... / Dibedoñ ! Dibedoñ ! / Da Garaez david kraoñ.
(5) Proverbe.
●(1925) BRUD n° 11, 12, 14, 15, en 1963 par Emgleo Breiz, Brest, graphie et pagination différentes de l’édition de 1925, puis en 2003 une édition bilingue par Skol Vreizh préparée par Bernard Cabon)">BILZ 57. Etre Montroulez ha Gwerrand / 'N neus ar markiz eur plac'h ha kant.
(6) Dicton.
●(1930) (1975) SKOL 63/31. Achapet eo hounnezh diouzh Montroulez, a huanadas an Trividik. Pelloc'h e vo ret lakaat dezhi an hiviz-houarn. Poent eo diwall outi.
(7) Expression.
●(1889) CDB 174-175. Kement e geno ma mestrez / 'Vel forn ar ra en Montroulez. // D'ober ann dro d'hi lapenno / Zo danvez diou rod killoro. // Kement eo peb branel hi fri / 'Vel ma eo kloc'h braz ar Vali.
●(1970) TDBP I 41. Te eo ken braz da henou 'vel forn-ar-raz e Montroulez. ●(1994) HYZH 197-198/61. homañ 'zo ken bras he genoù evel (= ha) forn ar raz e Montroulez.
(8) Expression.
●(1974) TDBP III 93. On dit aux enfants : da vamm a zo aet da Vontroullez da brenañ ur breur bihan dit. ●342-343. Amañ e Tredrez gwechall e veze prenet ar vugale e Montroulez, tr. « ici à Trédrez autrefois on achetait les enfants à Morlaix (au lieu de les trouver dans les choux, comme à Paris) ».
(9) Rimaille.
●(1974) TDBP III 375. Un onner (annoar) vloaz, / Montroulez war he skoaz / Ha Landivizio war he lost / Ha c'hoazh ez ae da heul ar post.
(10) Proverbe.
●(1990) SKVR 18/62a63a. E Lomikel, deiz Foar ar Groaz, / E sell an aotrou deus e waz. / E Laneur, deiz Foar Velar, / Ec'h a reut en e genver. / Met e Montroulez, deiz Foar an Nec'h, / E tap krog en e vrec'h.
(11) Devinette.
●(1974) TDBP III 328. Ped toull ha ped toullez a zo ac'hann da Vontroulez ? / - N'az-teus ket ezomm da c'houl (c'houlenn) : pep hini e-neus e doull, (...) chacun a son trou (de balle).
●(2004) TROMK 212. Pet toull ha pet toullez / Zo ac'hann da Vontroulez ? / - N'eus den hep e doull!
(12) Mots-croisés.
●(1955) SKOL 4/19/6. Tad-kozh Jakob / Un dra da vezañ lodennet / A zo e Rumengol; parez ar c'hilhog / E pep amzer / Pell an eil penn diouzh egile / A gaver e dant / A gaver e Montroulez ha nann e PLourin. / ABRAHAM / BOUTIN / RUYAR / ATAV / HIR / AN / M.
III. [Toponymie locale]
●(1557) B I [1]. Imprimet : E : Paris euit / Bernard de Leau pe hiuy : / a : chom e mouutroulles / var pont bourret.
●(1803) MQG I. Meuleudiguez qeguin-gaër cure Sant-Yan-ar Bis. (...) E Montroulez Eus a Imprimeri Lédan, e traon ru ar Vur. ●(1821) GON 407a. Coat-Serc’ho près de Morlaix. ●(1834) SIM 139. e scolach Crec’h-Joli, e Montroulez. ●140. en ilis ar Vur, e Montroulez. ●177-178. Pa zisqenjomp deus a Blouyann dre guichen, K/anroux. ●191. e scolach Crec’h-Joli, pehini a servich da brison vardro un daou-uguent vloaz benac so. ●(1838) CGK [page de garde]. Canaouennou grét gant eur C'hernewod. Sant-Briec. E ty Guyon Enan, Imprimer, Ru ar Lian. 1838. A verzer e Montroulès E ty Merlot, Marc'hadour Levrio, ru Neud. ●(18--) LED.gou 1. ru ar Vur. ●(1843) OLLI 746. tost d’ar Gabucinet, e Montroulez. ●(18--) OLLI 197 [= LED.bailloud 60-61]. Cantiq Christ bras an Itron Varia ar Vur, bremâ en Ilis Sant-Vaze, e Montroulez. ●(18--) PENdast 332. Er ger deus a Vontroulez deus a Sant Malani. ●(18--) SBI I 178. Pa oa o tiskenn ru Miniec. ●(1838) CGK I. Canaouennou grét gant eur C'hernewod. Sant-Briec. E ty Guyon Enan, Imprimer, Ru ar Lian. 1838. A verzer e Montroulès E ty Merlot, Marc'hadour Levrio, ru Neud. ●(1842) LED.bailloud 105. Da Vemor Fanch Peron, maçoner eus a Droudoustan, e Montroulez. ●(1847) FVR 12. Ekspilly, person Sant-Martin, e Montroulez. ●111. ann Noanez, persoun Sant-Melan. ●233. E Montroulez e oe c'hoantaet diskarr iliz Itroun-Varia ar Vur. ●(1865) FHB 48/383a. Jul-Ian-Mari Menes, eus a Zant Vaze Montroulez. ●(1867) FHB 145/324b. sevel dre ru ar Feunteun. (...) tremen a rea dre Ru'neud. (...) enn eul leac'h hanvet ar C'hriou, hag a bez leac'h e veler kear pen-da-ben. ●(1869) FHB 229/155ab. An dud euz an diou barrez all a gear, Sant-Vaze ha Sant-Melani. ●238/227b. An iliz-ze, eo iliz ar Vur. (...) eun den euz ar C’hriou, tossen huel en anter noz da gear. ●253/352a. August-Joseph-Mari Coat, eus a Sant-Vaze Montroulez. ●(1870) FHB 298/194b. Evit mont d’ ar Sallet, ar brosession a sant Vaze a zo tremenet dre borz-Sant-Euzen, dre ar ru nobl, ru ar Vur, Pont-Bourred, Plas-Coz ar pesked, ar Pave-Nevez (costez Leon), Kae Leon hag hent Sant-Fransez. ●298/292b. ar brosession he deuz neuze kemeret costez sant Malani ha tremenet dre ar blassen Viarm, ha pond an dossen evit distrei d’an iliz. ●(1871) SON I 134. Mar d-it da Recollet, da gouent Sant-Francès, Me ielo d'ar C'halvar, 'vit beza leanès. ●(1877) EKG I 84. E Montroulez e oue c'hoant diskar iliz Itron-Varia-ar-Vur. (...) o doe c'hoant da ober droug d'an Aoutrou Keramanac'h, persoun Sant-Vaze. ●(1890) MOA 26a. Sant-Vaze (Vontroulez). (...) Sant-Malani, - Sant-Melani, - Sanmalani.
●(1911) BUAZmadeg 872. E kouent Sant-Dominik e Montroulez. ●(1915) KRVT 121/2c. Marvet eo an aotrou Rohan, e Montroulez, d'an oad a 83 bloaz. Bet e oa pell amzer rener skol Boan-benn; goude-ze, e voe juben el lez-varn. ●(1915) HBPR 137. en neac'h deuz ru Plouian (...) er penn huela deuz ru ar Vinien (...) e ru ar Feunteun. ●(1923) FHAB Mae 5/172. oc'h ober korn war blas-al-lêz, tost da iliz sant Melani. ●(1926) RTLL 32. Daou lean eus kouent Sant Fransez e Montroulez a yeas da gaout ar Fontanella. ●(1927) FHAB Meurzh 53. ganet e maner Kerneguez, e Sant Vaze Montroulez. ●(1931) FHAB C'houevrer/51. E penn kenta ar bloaz 1674, an Tad Maner a brezegas e Sant-Vaze Montroulez hag e Kerahez. ●(1931) FHAB Ebrel/147. Pa 'z aer eus a Vontroulez da Lanveur, dre hent koz Lanuon, treuzer krec'h sant Nikolas, el lec'h ma vez graet, bep bloaz, d'ar 15 a viz here, ar foar vrudet hanvet Foar an Nec'h; tremen a raer e kichen maner ar C'hoz-Wern chapel santez Jenovefa, kestell Kerozar ha Kervolongar hag e kaver, en tu dehou, e kichen kroaz-hent Garlan, unan eus maneriou kaera Breiz-Izel : maner Kervezeg, savet er bloaz 1568. ●(1931) FHAB Mae/187. Er bloaz 1816 e veve, e Montroulez, e traon straed ar Bourret, el lec'h ma n'eus nemet tud paour. 188 eus a vaner Ker-ar-Rouz, e kichenik Montroulez. ●193. Holl ilizou ha chapeliou Montroulez, Sant-Vaze, Sant-Melani, Sant-Varzin, ar Salett, sant-Joseph, sant-Charl. ●Gwengolo/336. Evelse eo e vezed digemeret er Marc'h Gwenn, e Montroulez. (...) e Montroulez e kaved ostaleri an Turk Bras, hini Mab David hag hini ar Pelikan. ●(1941) FHAB Du/Kerzu/98. Felix Brignou a zo bet ganet e Sant Vaze Montroulez.
- Montroulezad
- Montroulezenn
- MontroulezizMontrouleziz
pl. Habitants de Morlaix.
●(1847) FVR 233. gant aoun da denna drouk-vennoz Montrouleziz. ●(1868) EGB 14. Mountrouléziz. ●(1869) FHB 238/227a. pegen darempredet e vije (...) ar chapel-man gant Montrouleziz. ●(1877) EKG I 85. Setu aman eun taol hag a zo bet tamallet da Vontrouleziz, ha koulskoude ne ket gantho eo bet great. ●(1877) FHB (3e série) 33/260B. e godel Mountroulezis. ●(1890) MOA 23a. montroulezad (...) ; au plur. : Montrouleziz.
●(1915) HBPR 246. Montrouleziz a ieaz oll, d’he heul. ●(1915) KRVT 129/2b. Montrouleziz o deus graet lid d’ezan. ●(1916) KRVT 195/2d. Enor da Vontrouleziz. ●(1923) FHAB Mezeven 6/216. a voe drastet ha Montrouleziz a drouc'has ar c'hoad a oa war e dro.