Recherche 'poazh...' : 27 mots trouvés

• poazh .1
  poazh .1

  adj.

  I. Attr./Épith.

  A. (en plt de qqc.)

  (1) Cuit.

  ●(1396) Miscellanea ms latin n° 3184 f° 125v°. deut dangaer poaz eo anpanennov. ●(1499) Ca 108a. Hanter poaz et hanter paret tout vng ibi vide. ●160b. g. cuytz. b. poaz.

  ●(1732) GReg 240a. Cuit, ite, tr. «Poaz.»

  ●(1959) LLMM 73/126. Pa oa poaz a-walc’h un tu e tistage ar galetezenn gant he spanell.

  (2) Poazh-kraz : grillé.

  ●(1923) KNOL 300. tennomp ar bara, rak poaz-kraz e tle beza.

  (3) Teil poazh : fumier consommé.

  ●(1925) DIHU 163/204. lakat én toul teil poeh mat. ●(1931) VALL 809b. Fumier consommé, tr. «teil poaz T[régor].»

  (4) (en plt du cidre) =

  ●(1939) KLDZgwal 38. mar kerez ez imp da dañva va sistr. (…) Poaz-mat eo bremañ hag aesoc'h eget laez dous da eva.

  (5) Bara poazh : pain de ménage.

  ●(1970) GSBG 251. (Groe) bara poazh, tr. «pain de ménage.»

  (6) Complètement pourri.

  ●(1982) PBLS 390. (Langoned) aet eo da lared poazh, tr. «(expression familière) il est complètement pourri (meuble…).»

  (7) Brûlant.

  ●(1919) BUBR 5/125. dindan heol poaz mezeven.

  (8) Tan poazh : feu brûlant.

  ●(1732) GReg 50a. Feu ardent, tr. «Van[netois] tan poéh.»

  ●(1804) RPF 128. andur en tan poaih ha dévorant ag en Ihuern.

  (9) (agriculture) Qui souffre de la sécheresse.

  ●(1960) ADBr 1960, tome 67, n° 4, pp. 325-376).">EVBF I 329. eur riblenn boh, presqu'île de Crozon, une parcelle où la récolte souffre très vite de la sécheresse (poaz, poh, cuit).

  B. (en plt de qqn)

  (1) Bezañ poazh gant ar c'hoant : brûler d'envie de.

  ●(1955) LLMM 50/18. Poazh eo gant ar c'hoant dimeziñ.

  (2) (en plt d’un cadavre) En décomposition.

  ●(1928) LLLM I 358. à quelle degré de «cuisson» (1) devait être arrivé son cadavre. (1) C'est l'expression consacrée chez les fossoyeurs bretons : Poaz eo, «il est cuit», c'est-à-dire pourri.

  (3) Exténué.

  ●(1940) DIHU 346/64. Poah é en ol.

  (4) =

  ●(1905) IVLD 288. Poaz he bizach gant klanvennou louz.

  (5) Poazh-brein : complètement cuit par l'alcool.

  ●(1939) RIBA 166-167. ur chistraour poah brein a Vreih éh andellat dohein.

  (6) Cuit par l'alcool.

  ●(1935) ANTO 18. poaz e seblante beza, tor ha stripou. ●(1955) STBJ 66. evitañ da veza poaz gant ar boeson.

  (7) Poazh gant an derzhienn : brûlant de fièvre.

  ●(1910) DIHU 62/126. er heh pautr (…) poah get en derhian.

  C. [en expression]

  (1) Bezañ poazh e staon : avoir la gueule de bois.

  ●(1955) VBRU 130. anat e veze warnañ e vanne, rak moarvat dre ma chome poazh e staon diwar an eildiwezhañ kofad.

  (2) Bezañ poazh e c'henoù : avoir la gueule de bois.

  II. Adv.

  A. Leskiñ poazh : brûler.

  ●(c.1680) NG 485-486. Ema er fal peuidion / E losquin poueh breman. ●(1728) Resurrection 2043. Ma callon am losq poas. ●(1744) L'Arm 107b. Devorant, tr. «A lossque poah.» ●196a. Tan brass, péhani e lossque poah tiérr, kærieu, &c.

  ●(1861) JEI 15. é losquein poah caloneu ol en dud. ●(1876) TIM 80. ol er vro-cé tro-ha-tro péré e oé bet lausquet poah. ●(1878) BAY 20. losket poah, tr. «brûlé cuit, tout brulé.»

  ●(1938) ADBr xlv 1&2/60. Ag en ivern losket poaz.

  B. Adv. intens. (après des noms de couleurs)

  (1) Ruz-poazh : rouge vif.

  ●(1841) IDH 54. é gléan hoah rû-poah guet goaid é hoër ! ●(1849) LLB 549-551. el luer (…) / A p'hi guélet ru-poeh. ●(1878) BAY 20. ru poah, tr. «rouge ardent, tout rouge.»

  ●(1907) VBFV.bf 66b. ru poeh, tr. «tout rouge, très rouge.» ●(1907) BSPD I 514. loskein ou hostéieu get paleu ru poeh. ●(1907) BSPD II 267. én ur fournéz ru poeh. ●(1922) BUPU 4. un hoarn ru poah.

  (2) Du-poazh : noir profond.

  ●(1916) KZVr 163 - 16/04/16. Poaz, poac'h a vez implijet stag ouz hanoiou all da grenvaat anezho : Du-poac'h.

  C. Adv. intens. Brein-poazh : cuit par la pourriture, complètement pourri.

  ●(1910) DIHU 61/106. Ne zihuské é greizieu meit a huéh miz de huéh miz a pe zidamment brein-poah get en huiz.

  D. Loc. adv.

  (1) A-griz-poazh =

  ●(1844) LZBg 2^l blezad-1^añ lodenn 66. ean a vennas a gripouèh héli é dud couh. ●(1887) LZBg 45^et blezad-3^e lodenn 159. hag a zoujé hum guemér aben-caër hag a gri-poah doh en Egyptianet.

  (2) Pin poazh glaou : cuit comme de la braise.

  ●(1996) CRYK 330. Ma c'halon zo pin poezh glaou, tr. «Mon cœur est cuit comme de la braise.»

  III.

  (1) Kriz ha poazh : voir kriz.

  (2) Bezañ na kriz na poazh : voir kriz.

  (3) Ober na kriz na poazh : voir kriz.

  (4) Bezañ poazh-glaou : voir glaou.

  (5) Bezañ poazh e revr : voir revr.

• poazh .2
  poazh .2

  m.

  (1) Brûlure.

  ●(1907) BOBL 09 novembre 163/2d. kas kuit merk ar poac'h.

  (2) Cuisson.

  ●(1928) BREI 54/3c. Braoat tamm kig ha liou ar poaz warnan ! ●(1963) BAHE 34/47. P'edo erru c'hwezh ar poazh gant ar soubenn.

• poazh-disec'h
  poazh-disec'h

  adj. & m. (cuisine)

  (1) Adj. Avaloù-douar poazh-disec'h =

  ●(1953) BLBR 63/5. Lod o c'hav mat dre o flusk ha lod all c'hoaz poaz-dizec'h. ●(1955) STBJ 6. avalou-douar poaz-dizec'h. ●66. eur mell chidouarnad avalou-douar poaz-dizec'h. ●(1974) ISHV 152. Bemdez hag e pep ti e veze avaloù-douar «poazh-disec'h», da lavarout eo avaloù-douar poazhet en ur gaoter boutin, gant dour hag holen.

  (2) M. =

  ●(1974) ISHV 152. Ur skudellad laezh a eved da heul ar poazh-disec'h.

• poazh-glaou
  poazh-glaou

  adj. = poazh-tre.

  ●(18--) BSG 98. me 'zo poaz-glaou, a-bep-tu, gant'r luc'hed.

• poazh-kalet
  poazh-kalet

  adj. (cuisine) Vi poazh-kalet : œuf dur.

  ●(1890) MOA 363a. Œuf dur, tr. «vi poaz-kalet.»

  ●(1931) VALL 175b. (œuf) très cuit, dur, tr. «poaz-kalet.»

• poazh-tan
  poazh-tan

  m. Brûlure du feu.

  ●(1955) STBJ 31. e oa mat an nijar ouz ar poaz-tan. ●57. ma reas dezi leski ha c'houitoc'henna ken gwas hag ar poaz-tan.

• poazh-tanav
  poazh-tanav

  adj. (cuisine) Cuit à la coque.

  ●(1857) CBF 5. Gwell eo gan-en ar viou poaz tano, tr. «J'aime mieux les œufs à la coque.» ●(1890) MOA 187a. Des œufs à la coque, tr. «viou poaz-tano.»

• poazhadenn
  poazhadenn

  f. –où

  (1) Quantité cuite en une fois.

  ●(1872) ROU 79b. Ce que l'on cuit en une seule fois, tr. «poazhadenn.»

  ●(1922) EMAR 53. Da c'hortoz ar boazadenn / Ar fornier 'ra e gempenn. ●(1955) STBJ 77. ne bade ket pell pep poazadenn.

  (2) Poazhadenn besked : friture de poissons.

  ●(1974) TDBP III 206. Brema-zouden e vo graet ur boazadenn besked, tr. « tout à l’heure on fera une cuisson de poisson (une friture) »

  (3) Brûlure (plaie).

  ●(1857) HTB 121. ma oa laket louzou war ar boac'haden.

  ●(1907) BOBL 15 juin 142/3b. na zaleaz ket da vervel var lerc'h he foazadennou.

• poazhadur
  poazhadur

  m.

  (1) Cuisson.

  ●(1732) GReg 240a. Cuisson, action de cuire, tr. «Poazadur.» ●(1744) L'Arm 87b. Cuisson, tr. «Poahadur.»

  (2) Grosse chaleur.

  ●(1978) BAHE 97-98/59. Poazhadur : tommder bras ; skouer : amañ ez eus poazhadur.

  (3) Brûlure.

  ●(1659) SCger 17b. bruslure, tr. «poazadur.» ●(c.1718) CHal.ms i. brulure, tr. «poehadur, losquadur, scautadur.» ●(1732) GReg 123b. Brulure, tr. «Poazadur.»

  ●(1929) DIHU 215/270. de gleuet ur boahadur garù én hé diabarh.

• poazhañ / poazhiñ / poazhat
  poazhañ / poazhiñ / poazhat

  v.

  I. V. tr. d.

  A.

  (1) Cuire.

  ●(1499) Ca 153a. Parediff. g. cuyre. in poazat vide. ●160b. Poazat. g. cuyre.

  ●(1659) SCger 35b. cuire, tr. «poazat.» ●165a. poaza, tr. «cuire.» ●(1732) GReg 239b. Cuire, tr. «Poazat. pr. poazet. (Van[netois] poëheiñ. pr. et.»

  ●(1857) CBF 5. poazat avalou, tr. «cuire des pommes.» ●(1877) EKG I 169. n'oa ket bet a amzer c'hoaz da boazad bara. ●(1878) EKG II 281. hor boa poazet kroc'hen, bleo hag all eun ejenn enn he bez-pikol. ●(1897) EST 85. ou laka de boèhein.

  ●(1902) PIGO I 184. O poac'hat mern e ver. ●(1910) YPAG 4. poac'hat mern, dibuni gloan. ●(1925) SFKH 50. achiù poéhein he filigad ioud.

  (2) absol. Cuire du pain au four.

  ●(1848) GBI II 262. Rag warc'hoaz e rinkan poac'had, tr. «Car demain de dois cuire.»

  ●(1908) FHAB Even 183. Mont d'an ti-fourn ha da boazat. ●(1934) DIHU 273/47. ne déh ket d'er pobér poahein.

  (3) Poazhañ ur c'hornad butun : griller une pipe.

  ●(1909) DIHU 52/342. Get un tregontad gounidion é ma bet saùet épad ma oent é poahein ur hornad butum. ●(1911) DIHU 77/348. é sigur poéhein ur hornad butum.

  (4) Cuire (de la poterie).

  ●(1901) FHAB Genver 206. en eur ober briq (...) e poazat pri. ●(1920) AMJV 77. poazat brik.

  (5) =

  ●(1923) FHAB Genver 14. Eur gwenneg bennak da baea Perig ha va marc'had poaza.

  (6) Digérer.

  ●(c.1718) CHal.ms i. digerer, tr. «digerein, pöehein er boet.» ●mon estomac ne digere rien, tr. «me c'halon ne böeh netra.»

  ●(1907) BOBL 08 juin 141/2a. ar zaout pere a oa chouket o poaza o boued. ●(1907) VBFV.fb 31a. digérer, tr. «poahein.»

  (7) Brûler.

  ●(1659) SCger 17b. brusler, tr. «poazat.»

  (8) Se brûler (les doigts, etc).

  ●(1969) BAHE 62/28. penaos ne boazhet ket e vuzelloù hag e vizied.

  B. par ext.

  (1) =

  ●(1907) BSPD I 408. poéhet oé get en derhien.

  (2) Brûler (des maisons, etc.).

  ●(1612) Cnf 43a. An heny à laqua an Tan da poazat logeiczou.

  ●(1910) ISBR 318. poahein e hrent treid en dud.

  C. sens fig.

  (1) =

  ●(1925) CHIM 11. Kerz diwar ma c'hein eta, porpant milliget ar broiou krec'h ! Pell a-walc'h ez peus poazet ac'hanon !

  (2) =

  ●(17--) VO 53. Hé min, hé gesteu, hé herhæt e ziscoai é hoai poahét hé halon guet un tan ne gredan quet hanhuein.

  II. V. intr.

  (1) Cuire.

  ●(1935) DIHU 284/217. ioud é poahat. ●(1935) BREI 391/2b. Ar bara graet gant kalz a zour n'eo ket bara mat, rak ne boac'h ket ervat, met ar voulonjerien a ra o ran gantan.

  (2) (météorologie) Faire très chaud.

  ●(1843) LZBg 1^añ blezad-2^l lodenn 56. é creis en tuemdér ag en hiaul péhani e boahé. ●(1844) LZBg 2^l blezad-2^l lodenn 44. Tuêm bras oé en hiaul, poahein e ré. ●(1874) TLK I FHB 481/87a. tomm an heol ken a boaze.

  ●(1903) MBJJ 250. O vean m'eo krog breman an heol da boac'hat. ●(1919) BUBR 4/106. An heol a boaz. ●(1919) BUBR 8/205. Poazat a ra an heol.

  (3) Cuire, causer de la douleur.

  ●(1732) GReg 239b. Cuire, causer de la douleur, tr. «Poazat. Van[netois] poëheiñ.»

  ●(1855) MAV 44-45. hel lakaat gant penn ho piz war ho dant a boaz, tr. «Sur la dent qui vous fait mal.» ●(1857) CBF 74. Va gouli a boaz, tr. «Ma blessure me fait mal.»

  (4) (en plt de nourriture ingérée) = (?) Se digérer (?).

  ●(1906) BOBL 22 septembre 105/2e. Eun dra vad evit iec'hed ar marc'h eo kas anezan d'ar prad varlerc'h eun devez labour stard, ar boued a boaz gwelloc'h en e gof. ●(1907) BOBL 19 janvier 121/2e. Beza eo eur boued hag a boaz mad er c'hof hag a ra loned pouner gant kig ferm ha tener. ●(1908) BOBL 21 novembre 204/2b. ar boued a ziskenn gwelloc'h hag a boaz easoc'h en o estomok.

  III. V. pron. réfl. En em boazhañ.

  (1) Se brûler.

  ●(1906) BOBL 17 février 74/3a. e vam a oa koueet barz an tan ha n'em boac'het maleuruz.

  (2) Se cuire (en buvant de l'alcool).

  ●(1988) TOKO 52. waz evitañ ma'h eo 'n em boahet oh evañ treou yén.

  IV.

  (1) Dont da boazhat da forn ub. : voir forn.

  (2) Poazhañ e veudoù : voir meud.

  (3) Poazhañ e viz : voir biz.

• poazhant .1
  poazhant .1

  adj. Brûlant, cuisant.

  ●(17--) TE 471⁽²⁾. un tuemzér pouahant.

  ●(1838) OVD 171. en desir poahant-cé.

• poazhant .2
  poazhant .2

  m.

  (1) Ardeur (du feu).

  ●(1790) Ismar 532. a gaus d'er pouahand ag en tan.

  (2) sens fig. =

  ●(17--) TE 124. losquét er rest ag en dud guet er pouahand ag er péhet.

• poazhat
  poazhat

  voir poazhañ

• poazhedigezh
  poazhedigezh

  f.

  (1) Brûlure d'une douleur.

  ●(1841) IDH 53. er vureah ag en ivage e dourmante é gove guet er pouahedigueah.

  ●(1921) GRSA 370. abafat ha klouarat me foahedigeh.

  (2) Action de brûler.

  ●(1732) GReg 123b. L'action de brûler, tr. «Poazidiguez.»

  (3) Temps très chaud.

  ●(1880) SAB 53. Pa vez re a domder, sec'hor iskiz, poazedigez, scarnil, an douarou dizaoured.

  ●(1903) MBJJ 40. Hag eun domder ! Eur boac'hidigez, 'vit laret ar wirione. ●(1914) KZVr 63 - 17/05/14. Red eo d'ean klask eul lec'h-all da bara diwarnan ar boac'hidigez a ra.

• poazher
  poazher

  m. –ion

  (1) Fournier.

  ●(1924) BILZbubr 41/945. forn ar poazer. ●(1925) BUAZmadeg 431. lavaret a reaz, eun dervez, da boazerien eur fourn raz beo : «Taolit er fourn, varc'hoaz, kenta hini a deuio d'ho kaout euz va ferz.» ●(1967) LIMO 04 août. Digaset hou torheu mar dé hou sonj !» e huché er poahour.

  (2) (histoire) Chauffeur.

  ●(1910) ISBR 317. En Dispeah é seùél «Poaherion». ●319. é vezé kavet er «Boaherion» é hobér ou labour didruhé. ●320. sel taul ma lakou ur chouan é zorn ar ur «poahour» ne zérennou ket d'er fuzillein dohtu.

• poazher-bara
  poazher-bara

  m. poazherion-vara Boulanger.

  ●(1907) BSPD I 10. ma oé bet ret tehon, eit gounid é vouid, hum lakat ar hobr get ur poéhour bara.

• poazher-glaou
  poazher-glaou

  m. Charbonnier.

  ●(1942) VALLsup 30b-31a. Charbonnier, tr. «poazer-glaou («Kroaz ar Vretoned», kentan a Here, 1905).»

• poazher-sistr
  poazher-sistr

  m. poazherien-sistr Distillateur.

  ●(1935) BREI 404/3c. 15.000 poac'her jistr, d'ober gwinardant.

• poazherez
  poazherez

  f. Crêpière de droite, sur laquelle se finit la cuisson.

  ●(1928) DIHU 203/73. Poéheréz, tr. «cuiseuse ; galettoire de droite. En arall e zo el léderéz.» ●(1933) KANNkerzevod 79/12. Rrr… eun taol rozel var al lederez… / Flip… eun taol spanel var ar boazerez. ●(1972) LIMO 23 septembre. Poaherez, tr. «la deuxième poêle sur laquelle s'achève la cuisson de la crêpe une fois retournée.»

• poazherezh
  poazherezh

  m. Action de cuire du pain au four.

  ●(1967) LIMO 04 août. Er uéh peb suhun e vezè poéherèh.

• poazhet
  poazhet

  adj.

  I.

  (1) Cuit.

  ●(1633) Nom 139a. Later coctus, laterculus coctilis, testa, later igni excoctus : bricque cuite : bricquen poazet. ●64b. Sapa : vin cuit : guin paret, guin poazet.

  ●(1870) FHB 297/285b. no deus gouet morze nemet dibri bara poaët.

  (2) Laezh-poazhet : lait préparé par la cuisson.

  ●(1931) VALL 415b. Lait préparé par la cuisson, tr. «laez poazet.»

  II. sens fig.

  (1) Cuit (par la boisson).

  ●(1947) BIKA 31. eun aotrou lip-e-werenn, poazet gant al lambig ?

  (2) Brûlant d'envie.

  ●(1861) BSJ 298. poahet m'en dé guet er chonge d'hobér droug.

• poazhezon
  poazhezon

  f. = (?) Chaleur, brûlure (?).

  ●(1825) COSp 221. Tuemmoh hilleih eveit er boahæson a hou coal-daicheu, en tan-zé e ambrasou hou volanté.

• poazhidigezh
  poazhidigezh

  f.

  (1) Très forte chaleur, fournaise.

  ●(c.1718) CHal.ms i. Ie sents une grande ardeur un grand feu, tr. «ur boedigueh uras a so guenin, a so enon, a santan.»

  ●(1880) SAB 53. Pa ve re a domder, sec'hor iskiz, poazedigez, scarnil.

  ●(1903) MBJJ 40. Hag eun domder ! Eur boac'hidigez, 'vit laret ar wirione.

  (2) Action de brûler.

  ●(1732) GReg 123b. L'action de brûler, tr. «Poazidiguez.»

  (3) Cuisson.

  ●(1931) VALL 175b. Cuisson, tr. «poazidigez f.»

• poazhidik
  poazhidik

  adj. Brûlant.

  ●(1824) BAM 59. un avel poazidic pehini a deu da zizec'ha ar funteun.

• poazhiñ
  poazhiñ

  voir poazhañ

• poazhoni
  poazhoni

  f.

  (1) Cuisson.

  ●(1878) BAY 14. poahoni, tr. «cuisson.»

  (2) Forte soif.

  ●(1913) DIHU 100/352. Goulen e hras get er sant ur banig deur de zistan é boahoni.

• poazhus
  poazhus

  adj. Brûlant.

  ●(1732) GReg 239b. Cuisant, ante, tr. «Poazus.» ●(17--) TE 207. ur séhour pouahus.

  ●(1824) BAM 57. poazussoc'h evit quement a eller da anduri. ●388. un tan quer poazus ha quel lesquidic. ●(1855) BDE 198. un tan poahus e losq men digroésel. ●204. un hiaul poahus. ●(1849) LLB 1278. é dan un heol poehus. ●(1854) PSA I 260. Ind e ya de ivèt guet ur séhedigueah poahus d'en deur ag ur hoah ampouisonnet. ●(1857) GUG 41. nan ha séhèd poahus. ●141. un tan poéhus. ●(1866) FHB 79/212a. eun heol poazuz.

  ●(1907) VBFV.bf 62a. poèhus, adj., tr. «ardent, cuisant, brûlant.» ●(1922) BUPU 13. ranjenneu poahus er purgatoér. ●(1932) GUTO 17. lan a dan poèhus.