Recherche '"pouezañ"...' : 5 mots trouvés

• pouezañ / poueziñ
  pouezañ / poueziñ

  [mbr poesaff, mcorn pose, brpm poesa, pouisein, gall pwysaf < pouez + -añ / -iñ]

  v.

  I. V. intr.

  A.

  (1) Peser, faire tel poids.

  ●(1499) Ca 161a. Poesaff. g. peser. ●(1612) Cnf.epist 30. pe-heny na poes nemet cant pé dou cant liuffr.

  ●(1659) SCger 165a. poesa, tr. «peser.»

  ●(1903) MBJJ 5. pouezan 'ra dek milher. ●(1909) FHAB Meurzh 74. poueza a ra vardro daou c'hant lur.

  (2) absol. Être lourd.

  ●(1855) BDE 818. ha ne bouizeoh quet treu erhoalh.

  ●(1908) FHAB Mae 130. An dour ne c'hell ket chom eb redet var an ardraon (...) nag ar mein eb poueza. ●(1964) ABRO 45. rak pouezañ mat a rae.

  B. par ext.

  (1) Peser, reposer (sur ses jambes).

  ●(1867) FHB 121/130a. an demezel-ze ne alle ket poueza var he divesker. ●(1869) HTC 270. da veza pare piz dioc'h ar pez a vire outhan da boueza var he zivesker. ●(1877) BSA 230. ne c'helle mui poeza var he zreid. ●(1884) BUZmorvan 5. Sant Odilon (…) a ioa tri bloaz dija, ha ne valee ket c'hoaz : ne c'helle ket poueza var he zivesker.

  ●(1932) BSTR 6. N'elle poeza var gar ebet.

  (2) Pouezañ war droad : marcher, aller tout seul.

  ●(1836) FLF 10. Va chass munut ne boezont qet var droat.

  (3) Peser (sur l'estomac).

  ●(1849) LLB 959-960. mar dé tiw ou chistr (…) / Mar pouiz ar er galon.

  (4) (architecture) Pouezañ war : porter sur.

  ●(1903) MBJJ 119. ledan eo, penegwir e pouez war ugent pilhier. ●269. eiz goarek o pouezan war bosto.

  (5) S'appuyer.

  ●(1903) MBJJ 87. adkustumi a ra buhan ma zreid pouezan war an douar.

  C. sens fig.

  (1) Pouezañ war : considérer, méditer, examiner.

  ●(1905) KANngalon Genver 309. Piou ne skrij ket o sonjal er virionez-ze ? Mes ped 'zo hag a jomm da boueza pell varn'hi ? ●(1911) BUAZperrot 210. Simeon a dremenas eiz dervez en eul leac'h distro o poueza var ar c'homzou-ze, hag a yeas goudeze da c'houlenn digor en eur gouent.

  (2) Insister.

  ●(1854) MMM 75. ya, pouësomp var ar poënt-ma.

  ●(1907) PERS 13. ne ranket ket poueza evit ober d'ezhan mont d'an ofern. ●102. Kaër e deuz poueza, ne deu ket a benn da ober d'ezhan plega. ●(1913) FHAB Genver 2. Poueza a ra evit ma vezo savet an Emgleo. ●(1933) ALBR 16. Hag e roent da anaout ive tri boent ret poueza warnê.

  (3) Pouezañ a-du gant ub. : appuyer, aider qqn.

  ●(1920) FHAB Mae 347. Eur pennad so, ar Zôzon o (lire : a) oa deut da boueza a-du ganto.

  (4) Pouezañ war ub. =

  ●(1910) MBJL 20. daoust d'ar brezel a boueze warne.

  (5) Pouezañ war e imor =

  ●(1790) MG 383. Er honzeu-ze en doai me fiquét, ha tantét oèn bet de fachein : mæs guet secour Doué, me bouisas ar me imur.

  II. V. tr. d.

  A. Peser (qqc., qqn).

  ●(1659) SCger 91b. peser, tr. «poesa.» ●(1790) MG 88. N'en dès quet a valanceu eid pouisein en ihue-garanté-ze.

  ●(1909) KTLR 196. poezomp ar zier.

  ►absol.

  ●(1790) MG 205. de bouisein fal, ha de laireah.

  ●(1903) LZBg Gwengolo 209. é oen bet é pouizein hag é vezulein èl un apotikér.

  B. par ext. Analyser (un liquide).

  ●(1958) ADBr lxv 4/517. (An Ospital-Kammfroud) Poueza : v. – «analyser» : dour bet pouezet. Poueza sid (chistr) : en mesurer le degré alcoolique.

  C. sens fig.

  (1) Examiner, méditer, considérer.

  ●(18--) SAQ I 155. Va Breur, va C'hoar baour, poezit mad ar gomz-se.

  ●(1909) BOBL 03 avril 223/1a. Red eo lenn ha poueza stard ar pez a lenner. ●(1913) KANNgwital 127/289. kompren mad ha poueza piz he aliou.

  (2) Loc. verb. Pouezañ ha dibouezañ : soupeser.

  ●(1924) ZAMA 22. p'am bo bet amzer da boueza ha da ziboueza hoc'h aliou.

  III. V. tr. i.

  (1) Pouezañ ouzh : faire contre-poids à.

  ●(1872) ROU 95b. Contre-poids, tr. «Da boeza ouz.»

  ●(1908) BOBL 29 août 192/1a. Loeiz ar Floc'h a lavar eo kkresket paë an dud a labour : ar c'houmananchou ne greskont ket evit poueza oc'h an dispignou a gresk a bep tu.

  (2) Pouezañ war : insister.

  ●(1844) LZBg 2^l blezad-2^l lodenn 38. é telien pouisein ar nehou eid el laquat de guêrhet ar er groéz. ●(1893) IAI 233. Var ar c'honsil eo red poeza eun nebeut.

  ●(1912) BUEV 4. Ne oé ket dobér a bouizein arnehou eit er lakat de vonet d'en overen. ●(1914) FHAB Gouere 198. d'e bedi da boueza var e vreur. ●(1950) KROB 26-27/6. Karet a rafemp (...) poueza eur pellig war al labour graet gant an emgleo-ze.

  (3) Pouezañ war : méditer sur, réfléchir à.

  ●(1911) BUAZperrot 210. Simeon a dremenas eiz dervez en eul leac'h distro o poueza var ar c'homzou-ze.

  IV. V. pron. En em bouezañ.

  A. V. pron. réfl.

  (1) Se peser.

  ●(1905) IVLD 236. En em boeza a reaz e Lourd, gounit a reaz eul lur ha kart enn eun devez. ●(1929) FHAB Ebrel 1311. e teuas d'en em boueza da di e verour. Tri c'hant nemet ugent lur a rae. ●(1983) PABE 52. (Berrien) en em boueza, tr. «se peser.»

  (2) S'évaluer.

  ●(18--) SAQ I 20. Ah ! aliez e c'hen em blijomp o c'hen em boueza ervez hon danvez, hor spered, hon deskadurez.

  B. V. pron. réci. fam. Se mesurer au combat.

  ●(1868) FHB 180/191b. houma, eme Fanch, a zo greet evit ar botred vad. Frankis hag henchou ho devez ama d'en em boeza.

  V.

  (1) Pouezañ evel ur maen-milin : voir maen.

  (2) Pouezañ butun : voir butun.

• pouezañs
  pouezañs

  [pouez + -añs]

  f. Poids que pèse qqc.

  ●(1844) GBI I 460. Wit he bouesanz a arc'hant-gwenn, tr. «pour son poids d'argent blanc.» ●550. Pa rofec'h pouezans ar ger-ma, tr. «Et quand vous donneriez le poids de cette ville.» ●(1857) HTB 54. he boezans douget ive gant an dour. ●(1867) BUE 194. rein ive he boezanz aour.

  ●(1913) ARVG Eost 188. dek milier pouezans. ●(1935) BREI 394/4a. Tri-c'hant lur a bouezans, da nebeutan. ●(1936) BREI 444/3a. daou vil nao c'hant hanter a bouezans 'zo ennan [er c'hloc'h].

• pouezant
  pouezant

  [mbr poesant, pouesant < pouez + -ant]

  adj. Pesant.

  ●(1499) Ca 161a. Poesant. g. pesant. ●161b. Ponnher vide in poesant cest tout vng. ●(1575) M 1215. Pechet he groa poesant [an eneff], mar assanter gantaff, tr. «Le péché la rend pesante [l'âme], si on y consent.»

  ●(1921) FHAB Ebrel 89. eo red kaout evit ar c'hanoliou kezeg pouesantoc'h eget na roe an darn-vuia euz ar marc'hou «Norfolk». ●90. marc'hou antier pouesant.

  ►sens fig.

  ●(1612) Cnf 16b. en ré arall so pouesant ha greffus.

• pouezantaat
  pouezantaat

  [brpm pouissantat < pouez + -ant + -aat, cf. pouezant]

  v. intr. Prendre du poids.

  ●(1792) HS 67. à pe oai deit dehou pouissantat.

• pouezantur
  pouezantur

  [pouez + ant + -ur, cf. pouezant]

  f. Pesanteur.

  ●(1937) DIHU 310/245. en eutru ne oui ket hoah pouizantur ur mojad.