Recherche 'sach...' : 14 mots trouvés
Page 1 : de sach (1) à sacherezh (14) :- sach sach
m. & adv.
I. M.
A.
(1) Action de tirer, traction.
●(1872) ROU 72b. Eno ez eus sach.
●(1902) PIGO I 155. eur jech krenn. ●214. eur jech a reaz hepken war e vleo. ●(1911) SKRS II 199. Kerkent ha ma zeuz great eur jach var ar gorden.
(2) Ober un tamm sach d'e galon : faire, fournir un effort.
●(1911) RIBR 48. ar re feaz a rea eun tam chach d'o c'halon.
(3) =
●(1866) LZBt Du 205. Gwall-diez e anzavan e oann, ha gant ar c'houezenn a bizenne bep sach war-n-on holl, ha gant ar gliz a oa leun ma dillad anehan.
(4) Kig sach : chair molle.
●(1896) GMB 591. pet[it] tréc[orois] kik jech chair molle, qui peut s'allonger.
(5) Taol-sach : traction.
●(1902) PIGO I 156. Eun tôl jech, hag an eog er-meaz.
(6) Bount ha sach : bousculade.
●(1903) MBJJ 109. tripan 'ra ar c'hezek, ha gante bout ha jech.
(7) Sach gouren : combat de lutte.
●(1932) BRTG 2. ha guélamb, doh ur chach gouren get più ahanomb hun deu é teli koéh pouiz en tiegeh.
B. fam.
(1) Action de boire une gorgée.
●(1872) DJL 36. gret eur janch ferm var he vanne.
●(1903) MBJJ 101. na dle ket bean dru ar boed na hir ar jech evite. ●(1925) FHAB Genver 11. Alan a grogas er podad jistr, a reas eur jach warnan. ●(1975) YABA 08.11. ur sell ar er vouteillad jistr : ur chéch dehi.
(2) = (?) Concours (?).
●(1907) BOBL 16 mars 129/1a. Ar c'honkour zo hirio eur chach etre an dud, evid gouzout piou a c'hounezo ar bod-lore diwarbenn peb seurt traou diskouezet.
(3) Tirage, dispute.
●(1904) BOBL 24 septembre 1/1b. ar politik eo ar pez a lak etre an dud ar muia a zizurz hag a chach. ●(1937) TBBN 65. e vezé gozik bamdé chach ha pilereh.
(4) Sach ez eus warno : on se les arrache.
●(1905) BOBL 02 décembre 63/1a. Evid an Almanagou bihan-ze e ve mad gwerza anezo dre breferanz d'ar re a gustum prena Ar Bobl beb sizun, rag chach a vezo warno.
(5) Bezañ en e sach diwezhañ : être aux abois.
●(1732) GReg 4a. Il est reduit aux abbois, tr. G. Rostrenenn «ema èn e sachdivezañ.»
II. Loc. adv.
(1) Sach-da-sach : à couteaux tirés.
●(c.1718) CHal.ms iv. Ils sont aus Couteaus tirés, tr. «emant gueti, chach' de chach' emant gueti lah de lah.»
(2) Sach-disach : qui n'arrête pas de tirer.
●(1977) PBDZ 783. (Douarnenez) sach-disach, tr. «qui n'arrête pas de tirer.»
(3) Diouzh ur sach : sans discontinuer.
●(1932) BRTG 65. En distéran dra hé zrechilè hag hé zaulè én tu aral d'hé arhulé aveit deu pé tri dé, doh ur chach.
- sach-blev sach-blev
m.
(1) Action de tirer sur les cheveux.
●(1921) PGAZ 45. an aotrou Berriet ne ezperne nag ar vialenn, nag ar chach-blenv.
(2) fam. Dispute, crêpage de chignon.
●(1870) FHB 283/169a. ha neuze e teu ar chas bleo, an taoliou dorn. ●(1890) MOA 80. Nag a zach bleo a zo etre--zho, tr. «(à la lettre : quel tire-cheveux il y a entr'eux – pour dire que des gens ivres se battent.).»
●(1908) FHAB Meurzh 95. trouz, sinkan, bac'hadou, chach-bleo. ●(1926) FHAB Eost 309. kannou ha chach-bleo. ●(1942) DADO 9. Disul diweza e-pad an oferenn-bred ez eus bet adarre eun tamm sach-bleo etre Luch ar Gonideg hag e vamm-gaer Fant Merrien. ●(1954) VAZA 49. bez' eus adarre sach-blev etre E-Mari ha Soaz Sapeur !
- sach-kreoñsach-kreoñ
m. fam. Bagarre.
●(1954) VAZA 103. Bout a zo bet adarre sach-krev etre ar c'hwiltouzed saoz ha ni.
- sachadsachad
m. & adv. –où
I. M.
A.
(1) Traction.
●(1878) EKG II 293. hag a reaz neuze eur chachad var ar ziblenn.
(2) Laps de temps.
●(1913) DIHU 92/215. Hag ur chachad goudé hi e laré : (...). ●(1913) AVIE 70. Hui memb, ur chechadig, hui hou es vennet kemér leùiné.
(3) En ur sachad : d'une seule traite.
B. sens fig. Coup de collier.
●(1904) DBFV 35a. chachad, m. pl. eu, tr. «coup de collier.»
II. Adv. A-sachadoù : par à-coups.
●(1904) DBFV 35a. ean e labour a chachadeu, tr. «il travaille à coups de collier, par secousses, par caprice.»
- sachadegsachadeg
f. –où
I.
(1) Action collective de tirer.
●(1732) GReg 924a. L'action de tirer, tr. «saichadecg.»
(2) Bousculade.
●(1943) VKST Meurzh/Ebrel 251. Buntadeg ha sachadeg a vez da heul, gwir eo.
(3) Action collective de tirer chacun sur sa pipe.
●(1925) BILZ 138. Chachadeg war an duellennou, hag ar moged butun a zilas entre muzellou ar fumerien.
II. (sport)
(1) Sachadeg fun : tir à la corde.
●(1942) FHAB Du/Kerzu 225b. krogad ar chachadeg fun.
(2) Sachadeg perchenn : tir à la perche.
●(1904) BOBL 24 septembre 1/3a. Chechadek perchen. ●(1906) BOBL 17 février 74/3b. redadennou, chasadek perchen hag all.
- sachadeg-vlevsachadeg-vlev
f. Dispute.
●(1910) MAKE 87. sachadeg-vleo etre an aotrou Furzod hag an itron Furzodez, e wreg.
- sachadennsachadenn
f. –où
I.
(1) Traction.
●(1774) AC 69. ar chachadennou bian.
●(1869) FHB 239/239a. Ar baleant he unan a reaz eur sachaden var chaden an ours. ●(1872) ROU 82a. Effort (...) Pour tirer, tr. «sachadenn, opposé à, heurt.» ●(1876) TDE.BF 433a. ober eur zachadenn grenn war benn ann azen. ●(1877) EKG I 148. evel pa ne viche great chachaden ebet var he skouarn. ●(1878) EKG II 94. Edo va biz var bluen va fuzil, eur zachadenn hag oa great gant-han.
●(1914) KANNgwital 137/403. An taol fouet a zivorfil al loen feaz ; ober a rai eur sachaden.
(2) Combat.
●(1932) BRTG 2. obér er chachaden é dirak testeu.
II. fam.
(1) Lampée.
●(1964) KTMR 36. e-pad ma oam oh ober eur zachadenn war ar voutaillad sistr. ●(1970) BHAF 85. eur sachadenn a oe greet adarre war an hini ruz. ●(1977) DAHG 75. Bep an amzer e rae ur sachadenn war e voutailhad hini kreñv
(2) Bouffée.
●(1962) BRUD 14-15/80. Fiñv ebed nemed ar zachadennou munud a rê war e gorn-butun.
(3) Mont betek ar sachadenn diwezhañ : être aux abois.
●(1872) ROU 72. Il est aux abois, tr. «Betec ar zachadenn diveza.» ●(1890) MOA 100. Il est aux abois, tr. «eat eo beteg ar zachadenn diveza (Triv.)»
- sachañ / sachek / sechelsachañ / sachek / sechel
v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Tirer à soi.
●(1530) Pm 280. Outraig em sachet ahet fun, tr. «Outrageusement on me traînait par une corde.»
●(1659) SCger 170a. sacha voar vrebenac, tr. «tirer & traisner quelqu'vn par force.» ●(1732) GReg 924a. Tirer l'oreille à quelqu'un, tr. «Saicha e scoüarn da ur re.»
●(c.1836) COM II moj. 7. chéchel ann dra brestet d'ezhô. ●(1872) ROU 105b. Tirailler, tr. «sacha.»
►absol.
●(1996) CRYK 334. E voutek pe e sachek, tr. «Pour pousser ou tirer.»
(2) Attirer.
●(1875) FHB 521/411b. Mar teu ar mean-crok da zacha an houarn.
(3) Tirer, attirer.
●(1872) DJL 6. beza chanchet d'an traon.
●(1905) BOBL 22 juillet 44/3a. checha ar plac'hik er-meaz.
B. sens fig.
(1) S'attirer (du travail).
●(1899) BSEc xxxvii 157 / KRL 22. Jachek (pe kemer) labour var e gorf, tr. «Entreprendre une chose longue, pénible, difficile.»
(2) triv. Sachañ e revr : s'en aller.
●(1974) LLMM 164/183. Gwelloc'h eo dit-te, gwaier, sachañ da reor ganit.
II. V. tr. i.
A. Sachañ war.
(1) Tirer sur.
●(1732) GReg 924a. Tirer fort sur quelque chose, tr. «Saicha crê var un dra.»
●(1872) DJL 23. hag e chancher ferm varnhi. ●(1878) EKG II 158-159. en eur zacha var bleo ar c'hraouadur.
●(1911) SKRS II 199. Chachit breman var gorden ar c'hloc'h braz.
►absol.
●(1903) MBJJ 95. aman (...) eo brav d'ê jechan. ●(1911) SKRS II 199. kaer hen deuz chacha a bouez he zivrec'h.
(2) Sachañ war : chanter fort.
●(1903) MBJJ 32. pa ganont a greiz-kalon eveldomp, ha pa jechont warni bep-hini gwellan ma hall. ●(1920) FHAB C'hwevrer 243. da glevet bimbalaon ar c'hleier ha mouez totoro ar zakrist o jachan war ar Magnificat. ●(1924) ARVG Here 219. an holl, pôtred ha merc'hed, a chachas war an diskân.
(3) Sachañ warni : chanter à pleine voix.
●(1910) MBJL 96. n'ê ket ar ganerien a jach ar muian warni a gan ar bravan. ●(1933) BLGA 19. gant mouez ar sakrist koz, pedet ivez d'an eured, hag a sache warni a-bouez frega e c'henou.
(4) Sachañ war (ar boued, ar gwin...) : boire, manger de, du.
●(1872) DJL 36. mæz chanch var da vanne eur c'hrogad.
●(1970) BHAF 216. sachet e oe war ar brif.
B. Sachañ gant an-unan : tirer à soi.
●(1889) ISV 457. c'hui a zach ganeoc'h a grabanadou.
●(1928) TAPO 10. Sellit, krogit er penn-ze, ha chachit ; chachit ganeoc’h avat ha n’eo ket ober an neuz da ober eo !
►absol.
●(1928) TAPO 10. Sellit, krogit er penn-ze, ha chachit ; chachit ganeoc’h avat ha n’eo ket ober an neuz da ober eo !
III. V. intr.
(1) Se dépêcher.
●(1924) ZAMA 29. Eman poent d'in chacha, rak ar palez a zo eur pennadig ac'halen. ●(1950) KROB 22/10. eur c'hard-eur n'eus ken, poent eo sacha ! ●(1986) PTGN 73. Poent eo sacha !
(2) Sachañ ac'hano : quitter un lieu le plus vite possible, se tirer.
●(1949) KROB 18-19/13. Dispourbella a reas al laer e zaoulagad en eur ober eur skrijadenn, tenna e skasou ha sacha ac'hano, mar gouie !
(3) Sachañ a-dreñv : reculer.
●(1882) BAR 167. Ar gristenien a bleg hag a zach adreen.
●(1948) KROB 1/14. Lavarout a ris da Liz, chacha buan a-dreñv.
(4) Téter.
●(1942) DHKN 17. pen dé guir é kleuen ataù me merhig é chech dohein.
(5) Se diriger.
●(1908) PIGO II 115. a gement korn a oa d'ar blasen e sachjont war dresek toull an nor.
IV. V. pron. réfl.
A. En em sachañ.
(1) S'attirer.
●(1710) IN I 247. Quement a apparchant ouz an amourousdet a so stag-ouz-stag oll hac a zeu d'en em heul ha d'en em sacha.
(2) Se tirer d'affaire, se débrouiller.
●(1908) PIGO II 139. 'N em jachent, emean, gant o chas. ●(1912) CHEG 18. M'em boa ranket en em jacha va-unan !... ●(1925) FHAB Ebrel 153. Skampet e oa adarre ha lezet ar re all d'en em jachan. ●(1926) FHAB Ebrel 122. al labouriou brasa a veze graet e boutin ha goudeze pep hini a en em jache evel ma kare.
(3) S'en tirer, s'en sortir.
●(1925) FHAB Ebrel 153. 'N em jachet en doa c'hoaz eur wech.
(4) Se cacher.
●(1911) ADBr xxvii 96. me ielè ôn diñn en em chechein ba'r jô, tr. «pour que pût un homme se blottir (se tirer) dans le cheval.» ●(1930) KANNgwital 335/465. an toullou kuz e leac'h m'ac'h en em jachet pa zave freuz en amzer gwechall.
B. En em sachañ (+ prép., adv.).
(1) En em sachañ eus, a : se tirer de (un endroit, d'une situation).
●(1882) BAR 28. en em zacha euz an danjer, ha mont dibistig en douar.
●(1924) ZAMA 25-26. d'ar mare-ze e fell d'it en em zacha ac'halen ? ●(1935) LZBl Gwengolo/Here 174. hor c'harr-tan a zankas en treaz (...) Penaoz en em sacha eus an abadenn-se ?
(2) En em sachañ diouzh ub. : se défaire de qqn. qui s'accroche.
●(1866) FHB 81/227a. Tri anezho en em lakeas, en eur c'hoari, da hija ar vaguig vian, kement ma troas var he guinou. Eno neuze e savas breta. Mescam a glaske en em zacha dioc'h Tanguy pehini a zalc'he crog mad enhan, hag e ruiljont ho daou er mor.
(3) En em sachañ da =
●(1924) SBED 24. Mal é d'oh hum chachek de gavet hous hani.
(4) En em sachañ d'ar gêr : rentrer à la maison.
●(1921) PGAZ 55. Ar gerent peurvuia ne c'hedont ket an noz evit en em jacha d'ar gear.
(5) En em sachañ a-raok ub. : fuir devant.
●(1925) FHAB Ebrel 152. Di e c'hellont en em jacha arôk an dispac'herien.
(6) Se traîner.
●(1877) FHB (3e série) 2/15b. A dreuz-coff var eur vaz e teuaz a benn, goude mil ha mil ehan, d'en em sacha betec eun toull ti.
V.
(1) Sachañ e skasoù gantañ : voir skasoù.
(2) Sachañ e gilhoroù gantañ : voir kilhoroù.
(3) Sachañ e freilhoù : voir freilhoù.
(4) Sachañ e lêr gantañ : voir ler.
(5) Sachañ e groc'hen : voir kroc'hen.
(6) Sachañ e loaioù : voir loaioù.
(7) Sachañ e graf gantañ : voir kraf.
(8) Sachañ war e ivinoù : voir ivinoù.
(9) Sachañ war ar gordenn : voir kordenn.
(10) Sachañ an dour d'ar vilin : voir dour.
(11) Sachañ an dour d'e vilin : voir dour.
(12) Sachañ war e sparl bihan : voir sparl.
(13) Sachañ dour d'e foenneg : voir dour.
(14) Sachañ Yann d'ar c'hrignol : voir grignol.
(15) Sachañ ar c'hazh d'ar gambr : voir kazh.
(16) Sachañ e revr er-maez ar c'huilher : voir revr.
(17) Sachañ war e c'houriz : voir gouriz.
(18) Sachañ Loull d'e doull : voir Loull.
(19) Sachek ar moc'h war e dreid : voir moc'h.
(20) Sachañ war an ibil berr // Sachañ war an ibil berraat : voir ibil.
- sachek sachek
voir sachañ
- sachennañ
- sacher .1sacher .1
adj.
(1) Qui tire, qui remorque.
(2) (marine) Lestr-sacher : remorqueur.
●(1907) BOBL 15 juin 142/2e. N'en deuz gallet en em denn nemed gant skoazel eul lestr chacher !
- sacher .2sacher .2
m. –ion
(1) Homme qui tire (vers lui).
●(1732) GReg 924a. Celui qui tire, tr. «saichér. p. yen.»
(2) (chez les scieurs de long) =
●(1939) RIBA 88. muioh mui é kleu er chachour éh obér goap anehon.
(3) (sport) Sacher perchenn : leveur de perche.
●(1913) PRPR 17. gourennerien, chacherien-perchen.
(4) Sacher d'e du : accapareur.
●(1872) ROU 72a. Accapareur, tr. «sacheur d'e du.» ●(1890) MOA 102b. Accapareur, tr. «chacher (sacher) d'he du.»
- sacherez
- sacherezh