Recherche '"sec'h"...' : 37 mots trouvés

• Sec'h
  Sec'h

  hydronyme Ar Sec’h : La Seiche.

  ●(1942) ARVR 80. Ar Wilen, ar Meu, an Il, an Doursec’h, kemend-all a stêrioù gorrek.

• sec'h .1
  sec'h .1

  adj.

  I. Attr./Épith.

  A.

  (1) Sec, à sec.

  ●(1499) Ca 50a. Cras ha sech tout vng vide ibi. ●183a. Sech. g. sec. ●(1633) Nom 70b. Ficus passæ, caricæ : figues seiches, figues de caresme : fies sæch, fies euit an hoareis. ●233a. Solum exuccum, siriens, siticulosum & peraridum, siccaneum : terre seiche : douar sæch.

  ●(1659) SCger 108b. sec, tr. «sec'h.» ●171a. sec'h, tr. «sec.» ●(1732) GReg 852b. Sec, seche, tr. «Seac'h. seec'h sec'h. Van[netois] seh.»

  ●(1846) BAZ 277. ma oue contragn da guzet pell-amzer en eur puns seac'h. ●(1867) LZBt Genver 237. eur braden sec'h ha sablonek. ●(1867) FHB 142/300b. dourra ar prajeier re sec'h, dizourra ar prajeier re c'hleb. ●(1921) FHAB Du 308. Pa vez sec'h ar park, pa ne chom ket a zour ennan da varc'ha er goanv.

  (2) (en plt d'une plante) =

  ●(1913) AVIE 251. nen dom meit gué séh. ●(1920) FHAB C'hwevrer 242. e beg eur wezenn ivin sec'h.

  (3) (Coup) sec.

  ●(1557) B I 370. Heman so taul sech a brech mat, tr. «Voilà un coup sec, d'un bon bras.»

  (4) Sec, maigre.

  ●(1849) LLB 1173. O loned divalaw ! ker seh ind el iskern. ●1321-1322. hou loned / E zei ol de vout peur ha seh el tameu koed.

  (5) Sec'h-kras : très sec.

  ●(1732) GReg 852b. Sec, seche, très sec, tr. «seac'h-cras.»

  (5) Sec'h-korn : très sec.

  ●(1732) GReg 852b. Sec, seche, très sec, tr. «sec'h-corn.»

  ●(1942) VALLsup 109a-b. Dicton tiré de l'apparence de la lune, Al loar war he c'horn, Amzer sec'h-korn. Al loar war he c'hein, Amzer c'hleb-brein.

  B.

  (1) =

  ●(1909) FHAB C'hwevrer 44. an traou seac'ha ha dizaoura a gaver e leoriou an dud desket.

  (2) =

  ●(1732) GReg 812b. C'est un drole bien resolu, tr. «ur pautr seac'h eo.»

  C. (marine)

  (1) Klorenn sec'h : coque nue.

  ●(1944) GWAL 163/157. (Ar Gelveneg) Ar glorenn sec'h a zo ar c'houc'h hep paramantoù na fardaj.

  (2) Gwern sec'h =

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) ar wern sec'h, tr. «ar wern hep lien na kordenn.»

  (3) Delez sec'h : vergue séparée du mât.

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) an delez sec'h, tr. «an delez distaget diouzh ar wern.»

  (3) (pêche) Taol sec'h =

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) un taol sec'h, tr. «un taol gwenn.»

  II. Épith.

  (1) (en plt d'argent) Argent non placé.

  ●(1732) GReg 50a. Argent oisif, tr. «arc'hand seac'h.»

  ●(18--) PENdast 90/157. Roet e moa dide tra da dad / En arc'hant sec'h ag e dillat. ●(18--) PEN 93/57. roet e mes dide tra ta dat / en arc'hant searc'h ag e dillat.

  ●(1931) VALL 35. argent non placé, tr. «arc'hant sec'h.»

  (2) (Fruit, légume) sec.

  ●(1884) BUZmorvan 287. eunn nebeut frouez seac'h.

  ●(1933) ALBR 74. Pevar seurt legumaj a zo re gaolek, re wriennek, re ognonek, ha re sec'h.

  (3) Penn-ti sec'h : maison sans terrain.

  ●(1955) STBJ 201. devezourien hep boemm-douar ebet, o chom e solierou pe e pennou-tier zec'h hag a veze grêt kamprourien outo. ●(1976) LLMM 177/263. Darn a yeas da benn-ti sec'h pe d'ar vourc'h da chom pa ne guitaent ket ar vro.

  (4) (Nourriture) maigre.

  ●(1732) GReg 598a. Ne manger ni viande, ni poisson, tr. «Dibri boëd sec'h.» ●767a. Viandes quadragesimales, tr. «Boëd seac'h.»

  (5) Sans rien d'autre.

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) «debri avaloù-douar sec'h» a zo ober ur pred gant avaloù-douar ha tra ken.

  (6) Kleñved-sec'h : phtisie.

  ●(1744) L'Arm 283b. Phtisie, tr. «Cleinhuétt séh.»

  ●(1868) FHB 187/247b. ar c'hlenvet a beultrin, pe ar c'hlenvetseac'h (sic).

  ●(1902) LZBg Meurzh 67. Er sourzien e gred é ma koéhet é klinùed séh. ●(1903) EGBV 32. klinùed séh, m., tr. «phtisie.» ●(1910) EGBT 52. kleñved-sec'h, tr. «m. phtisie.» ●(1925) SFKH 29. cherret er hlenùed-séh (poitrinaires). ●(1944) DIHU 392/56. Kement-sé e zo bet abeg, merhat, d'er hlenùed séh sourein arnehon.

  (7) Moger sec'h : mur de pierres sèches.

  ●(1633) Nom 240b. Maceria, maceries : muraille seche, sans mortier : muraill pe moguer sæch, na vequet á pry.

  ●(1967) BAHE 52/17. Kleuzioù a-leizh a gaver dre amañ, graet an tu diavaez e mein, un doare moger sec'h a anaver (lire : anver) moger-gleuz.

  (8) Interamant sec'h : enterrement où le mort n'est pas pleuré.

  ●(1962) TDBP II 458. Honnez, vat, a oa bet eun interamant seh, tr. «mais cet enterrement-là fut sec (sans pleurs).»

  (9) Merluz, levneg sec'h : merluche.

  ●(1732) GReg 618b. Merluche, merlus, & lieux, désechez, tr. «merlus seac'h, ha levenecq seac'h.»

  (10) Foenneg sec'h : prairie que l'on ne peut irriguer.

  ●(1929) FHAB C'hwevrer 50. Bez' ez eus daou rumm foenneier. 1) Foenneier sec'h graet e parkeier ha ne c'heller ket kas dour warno. 2) Foenneier gleb da lavaret eo foenneier hag a zo douret kalz pe nebeut.

  (11) Krampouezh sec'h : crêpes préparées pour tremper la soupe.

  ●(1955) STBJ 66. Aoza a ree ive krampouez sec'h d'ober boued trempet kalz gwelloc'h e veze eur skudellad voued krampouez eget unan voued barad gwiniz.

  (12) Sistr sec'h : cidre sec.

  ●(1910) MAKE 79. Jistr sec'h eo hennez.

  III. Attr.

  (1) (pêche) Bredouille.

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) «pesked a zo ?» – N'eus ket 'maon sec'h !

  (2) = brevet gant al labour.

  ●(1978) BZNZ 108. (Lilia-Plougernev) Setu aze 'chachemp bejin ! Met seac'h oa an dud ie 'vat ! Labour e doa forzh pegement. Ya, seac'h oa an dud...

  IV. Adv.

  (1) = (?).

  ●(1969) LIMO 29 mars. Hag en deu mevel é kerhed sèh.

  (2) A-sec'h : à pied sec.

  ●(1978) BZNZ 22. (Lilia-Plougernev) ez eas a-seac'h da drouc'hañ ar bezhin, tr. (THAB 1/16) «tu vas à sec couper le goémon.»

  (3) Goullo-sec'h : complètement vide.

  ●(1872) FHB 394/230b. lavaret dezhan ema goullou seac'h ialc'h hon aluzennou.

  ●(1919) FHAB Gwengolo 88. Da c'hodellou zo goullou-sac'h.

  V.

  (1) Sec'h ha glas : complètement, tout.

  ●(1866) K. FHB 68/126a. Hag hervez ma velan e oun revinet sec'h ha glaz. ●(1867) Alan FHB 116/93b. m'a roje Job d'he vap he oll vadou glass ha seac'h. ●(1868) (T) GBI II 80. Pe me gollo m'holl vad, sec'h ha glas, tr. F.-V. an Uhel «ou je perdrai tout mon bien, sec et vert.» ●(1883) IMP 72. Evel m'en deus friket e zanvez sec'h a glas.

  ●(1905) (L) Y.-V. Perrot ALLO 70. Mizou ar prosez diouz ho tu; / Hag e tifennan seac'h ha glaz / Ouzoc'h dont ken da glask trabas / Outan. ●(1931) VALL 138. Complètement, tr. F. Vallée «sec'h ha glas.» ●660. (Il prend, abat, coupe) tout, sans respecter, tr. «sec'h ha glas fam.» ●(1942) VALLsup 167. Acheter tout, tr. F. Vallée «prena glas ha sec'h (Perrot).» ●(1947) (K) Y. Drezen YNHL 84. Va sistr ha va anduilhenn !... Ar glas hag ar sec'h, na petra 'ta ! ●(1955) (T) *Jarl Priel VBRU 144. Tuet da skrapat a-gleiz hag a-zehou, da rozellat kriz ha poazh, sec'h koulz ha glas, e oa manet ouzh e bav ul lodenn vat eus arc'hant ar gouarnamant. ●(1974) (Ki) Y. Drezen SKVT III 47. Mes arabat klask kaout ar glas hag ar sec'h.

  (2) Sec’h ha glas : (qui ne respecte) rien.

  ●(1917) KZVr 240 - 07/10/17. Sec'h ha glas, tr. «vert et sec, qui ne respecte rien, Loeiz ar Floc'h.»

  (3) Na sec'h na glas : rien.

  ●(1931) VALL 535. Je ne puis en tirer aucun parti, tr. F. Vallée «N'hellan ober na sec'h na glas gantañ fam.»

  (4) Bezañ sec'h a gein : voir kein.

  (5) Sec'h evel stoub : voir stoub.

  (6) Sec'h evel tont : voir tont.

  (7) Sec'h evel roc'h : voir roc'h.

  (8) Sec'h evel ur planken : voir planken.

• sec'h .2
  sec'h .2

  m.

  I.

  (1) Action de sécher.

  ●(1872) DJL 16. goude beza gret eur zec'h d'he fri.

  ●(1924) SBED 64. ha mem bleu hra / Ur séh hemb gout nitra / Doh en hiaul p'hum ziskoa. ●(1943) SAV 27/90. Eur sec'h a reas Frañseza d'he zal. ●(1957) BRUD 2/41. ober eur zeh d'he zal gant kil he dorn.

  (2) Endroit sec'h, le sec.

  ●(1877) EKG I 24. al lestr a ioa er zeac'h.

  ●(1925) FHAB Mae 171. bec'h awalc'h o devoe o klask tapout ar zec'h.

  (3) War ar sec'h : au sec.

  ●(1732) GReg 852b. A sec, tr. «Var ar seac'h. oar ar sec'h.» ●Mettre un vaisseau à sec, tr. «Lacqât ul lestr var ar seac'h.»

  ●(1900) KZVr 101 - 25/03/00. (Lannuon) Dialan tenna eur bern bezin, dihalan, tenna anean war ar zec'h, divôra anean. ●(1908) FHAB Eost 238. eur pesk var ar seac'h.

  (4) (Ober udb.) war ar sec'h : (faire qqc.) sans rien boire.

  ●(1965) LLMM 109/88. er vro-mañ, ne vez graet nep afer war ar sec'h.

  II. sens fig.

  (1) Sec'h ha gleb : totalement.

  ●(1575) M 1627-1629. Chede an re daffnet, quent sellet Roe'n bet man, / en faç hep e graç quet, ez choassent net cret glan : / Bout subiect sech ha gluep, da gouzaff rep pep poan, tr. «Vois-tu, les damnés, plutôt que de regarder le roi de ce monde / En face sans sa grâce, ils aimeraient beaucoup mieux, crois-le bien, / Être sujets, secs et mouillés, à souffrir durement toute peine.»

  (2) Sec'h na gleb : aucunement.

  ●(1575) M 1909-1910. Negun (…) / Ne douig plen é enep, sech na gluep anep perz, tr. «(il n'y a) personne (…) / Qui ne craigne, certes, sa face ; sec ni humide, d'aucune part.»

  (3) Sec'h ha glas : totalement, absolument.

  ●(1919) MVRO 1/1d. difen a ran ouzit seac'h ha glaz ober an disterra poan d'az tud. ●(1920) MVRO 18/1a. Difen a ran ouzit seac'h ha glaz lavarout dirak-oun komzou ken heuzus.

  III. Bezañ lakaet war ar sec'h : devenir pauvre. Cf. être mis sur la paille.

  ●(1869) (L) Gabriel Morvan HTC 148. Carget en deuz a vadou ar re a ioa o tua gant an naoun, hag ar re o devoa danvez eleiz en deuz lakeat var ar zeac'h.

• sec'h .3
  sec'h .3

  s. (anatomie) Foie.

  ●(1934) BRUS 215. Le foie, tr. «en avu ; er séh.»

• sec'hadeg
  sec'hadeg

  f. Endroit de séchage du linge.

• sec'hadenn
  sec'hadenn

  f. (pathologie) Eczéma sec.

  ●(1983) PABE 45. (Berrien) sec'hadenn, tr. «sécheresse (peau), eczéma sec.»

• sec'hadur
  sec'hadur

  m. local. Emplacement de séchage du goémon.

  ●(1942) VALLsup 87b. Endroit où l'on sèche le goémon, tr. «sec'hadur.» ●(1978) BZNZ 16. (Lilia-Plougernev) Pep hini 'n doa e blas da sec'hañ ar bezhin. Ur sac'hadur vez great dac'h an dra-se. ●68. Ur sec'hadur bejin. ●(1987) GOEM 231. car il faut ajouter au terrain de séchage, sec'hadur, une parcelle pour la pâture.

• sec'hañ / sec'hiñ
  sec'hañ / sec'hiñ

  v.

  I. V. tr. d.

  (1) Sécher, faire sécher, rendre sec, essuyer, torcher.

  ●(1499) Ca 183a. Sechaff. g. secher. l. sicco / as ac. ●Sechaff. g. essuyer aultrement secher. l. exico / cas. ac.

  ●(1659) SCger 53a. essuier, tr. «sec'ha.» ●83b. nettoier, tr. «sec'ha.» ●108b. secher, tr. «sec'ha.» ●119a. torcher, tr. «sec'ha.» ●171a. sec'ha, tr. «torcher.»

  ►[compl. : chose mouillée]

  ●(1732) GReg 472b. Etendre la buée à secher sur la grève, tr. «sec'ha ar c'hoüez var ar c'hraë.» ●852b. Secher, tr. «Seac'ha. pr. seec'het. seec'ha. pr. seec'het. sec'ha. sec'hi. ppr. sec'het. Van[netois] seheiñ. pr. sehet.» ●853a. Mettre le linge à secher, tr. «Sec'ha ar c'hoüez. sec'ha an dilhad. sec'hi ar c'hrèsyou.»

  ●(1857) CBF 7. Sec'hit ann daol gant ann torchouer, tr. «Essuyez la table avec le torchon.» ●(1876) TDE.BF 215b. Sec'ha he fri, tr. «se moucher.» ●(1878) EKG II 31. kouls eo dign sec'ha va dillad araok mont kuit.

  ●(1949) KROB 12/12. o sec'hi e dal gant e gildorn.

  ►[compl. : liquide qui mouille]

  ●(1767) ISpour 214. Job (...) ean é guemérai unn darn-pod éit sihein el-lie hac er horromple é ziviré.

  ●(1878) EKG II 229. Sec'hit ive-ta ho taelou.

  ●(1909) KTLR 130. Gant kil he zorn hag e vaench, Lom a zec'has he zaelou. ●(1909) NOAR 45. Sec'ha a rea ar c'houezen eus e benn.

  (2) Sec'hañ e fri : se moucher.

  ●(1732) GReg 641b. moucher le nez à un enfant, tr. «Séc'ha e fry da ur c'hrouadur.» ●Se moucher, tr. «Sec'ha e fry.»

  (3) Faire sécher, faire perdre l'humidité naturelle.

  ●(1929) FHAB C'hwevrer 43. P'eo gwir e komzan eus ar foenn eo kouls d'in lavaret dioc'htu penaos en em gemerout evid o sec'ha.

  (4) [au passif] Bout sec'het gant an naon =

  ●(1921) GRSA iii. hep tam bouid de zébrein, aveit ma vehè séhet get en nan.

  (5) absol.

  ●(1633) Nom 276a-b. Med. glutinans, siccãs : emplastre pour conioindre & seicher : palastr euit sæchaff, disæchaff.

  II. V. intr.

  A.

  (1) Sécher.

  ●(1732) GReg 472b. Etendre la buée à secher sur la grève, tr. «Astenn ar c'hoüez var ar c'hroa da sec'ha.»

  ●(1829) HBM 5. laqet he goalc'haden da zec'hi er c'halatrez. ●(1849) LLB 427. a pe huélet er blouzen é sehein. ●(1877) BSA 148. bet o kerc'hat eur c'harrad canab evit ho lacaat da sec'ha. ●(1897) EST 11. Ind e voulj hag e heij er foen ha, taul ha taul, / En tro eit sehein.

  ●(1908) PIGO II 165. Tol a reas ple neuze e oa, a damdost, eur c'houë o sec'han. ●(1910) MBJL 61. Setu perak e weler houpez o sec'han. ●(1929) FHAB C'hwevrer 51. Dre ma sec'ho ar foenn grit berniou brasoc'h. ●(1932) ALMA 154. Hec'h ampegadenn-lun war an drein da zec'ha.

  (2) Assécher.

  ●(1857) HTB 183. ar rivier da sec'ha.

  (3) Sec'hañ àr e dreid : (?) être épouvanté (?).

  ●(c.1680) NG 161-164. Nep a vezo en deueh-se / Ar en douar o touin buhé, / Guet en tourmanteu a cleuaint, / Certin ar hou trait e sehaint. ●(1790) MG 81. Horriplæd ul langage ! Ne brononcet quet mui er honzeu-ze, pé hui em laquein de séhein ar me zreid.

  B. sens fig.

  (1) Dépérir.

  ●(1911) BUAZperrot 168. Nak a vugale a weler o sec'ha var o zreid.

  (2) Sec'hañ gant : sécher de.

  ●(1790) MG 182. ind (...) e laqua èm-ce ur heah inoçant de sehein guet misèr. ●(17--) TE 409. Séhein e rai er Pharisiénèt guet counar.

  ●(1925) SFKH 17. mar ne vennant ket séhein get er spont ha get er lorh.

  III. V. pron. réfl. En em sec'hañ.

  (1) Se sécher.

  ●(1647) Am 541. Disam prest da beach ac en em seach dal, tr. «Décharge-toi vite de ton fardeau et sèche-toi. Tiens !»

  ●(1732) GReg 853a. Se secher, tr. «En hem sec'ha. pr. èn hem sec'het. (Van[netois] him, ou, hum, ou, hem, sehein.»

  (2) En em sec'hañ a : se passer de.

  ●(1790) MG 327. hac opèn, ma n'em boai de gonz dehou meid ag er sort treu-ze, é heèllèn hum séhein ag e bresance.

  IV.

  (1) Sec'hañ gant ar spont :

  ●(1876) (G) J. le Tuaut TIM 192. Ma séhou en dud ar ou zreid guet en eun ha guet er scont.

  ●(1908) (G) Y.-B. Ollierou AVES 1. En dud e séhou get er skont é hortoz er péh e zeli arriù ér bed. ●(1925) (G) G. ar Born SFKH 17. Mar ne vennant ket séhein get er spont ha get er lorh.

  (2) Sec'hañ an eil dorn gant egile : voir dorn.

  (3) Sec'hañ e fri da ub. : voir fri.

  (4) Na sec'hañ ar fri gant delioù kaol : voir fri.

  (5) Kas da dreiñ mein da sec'hañ : voir mein.

• sec'hard
  sec'hard

  m. –ed Homme sec et maigre.

  ●(1958) BLBR 110/3. A-hend-all eur sehard, hag eur glazard. (d'après Kannadig Landi Meurz-Here 1957)

• sec'hded
  sec'hded

  f.

  (1) Sécheresse.

  ●(1732) GReg 853a. Secheresse, qualité de ce qui est sec, tr. «sec'hded. Van[netois] sehded.»

  (2) Aridité.

  ●(1732) GReg 51a. Aridité, tr. «seac'hded. Van[netois] sehded.»

• sec'hder
  sec'hder

  m. Sécheresse.

  ●(1499) Ca 183a. Sechder. g. secheresse. l. ariditas / tis.

  ●(1732) GReg 853a. Secheresse, qualité de ce qui est sec, tr. «seac'hder.»

• sec'hed
  sec'hed

  m.

  I.

  (1) Soif.

  ●(1499) Ca 183a. Sechet. g. soeff. ●(1612) Cnf 63b. Reiff da euaff dan ré ho deueus sechet.

  ●(1659) SCger 111a. soif, tr. «sec'het.» ●171a. sec'het, tr. «la soif.» ●(c.1680) NG 7. Nannë ha sehet ou tourmantou. ●913. Eno e harageint guet nan bras ha sehet. ●(1732) GReg 871a. Soif, tr. «Séc'hed. Van[netois] sehed. sihed.» ●(1792) CAg 112. En-nanne ha séhed em devore. ●(1792) BD 3523. laset eo gant eur sechet poaset eo egalon, tr. «il est tué par une soif, son estomac est cuit.»

  ●(1866) SEV 111. Darn all anezho a choume e-pad meur a zervez dindan gor ha groez ann heol, dizec'h gant eur zec'hed ar vrasa. ●128. ar vlaz e deuz eunn naoun hag eur zec'hed disegar. ●133. Petra eo eunn diveradenn zour da derri eur zec'hed ken itik ? ●(1872) ROU 80b. Une soif démesurée, tr. «Ur zec'hed, un domder diraved.» ●(1878) EKG II 24. rak sec'hed braz em boa. ●pa vez sec'hed, peb dour a zo mad.

  ●(1903) MBJJ 143. Amgraüz eo al leanez hag he louzo mad ouz ar zec'hed. ●(1909) FHAB Eost 227. eur zec'hed deuz ar re c'harva. ●(1928) KANNkerzevod 16/5. naon ha sec'hied.

  (2) Degas sec'hed : donner soif.

  ●(1905) DIHU 1/17. En débr, e larér, e zigas séhed. ●(1939) KLDZgwal 126/37. Hounnez, va zud, a zo micher a-walc'h ha n'eus ket par d'ezi da zegas sec'hed.

  (3) Distanañ ar sec'hed : passer la soif.

  ●(1861) BELeu 74. ér péh e hel tor en hoant distannein é séhèd.

  ●(1921) BUFA 124. ur vammen deur aveit distañnein hun séhed.

  (4) Terriñ e sec'hed : étancher sa soif.

  ●(1732) GReg 871a. Étancher sa soif, tr. «Terri e séched.» ●(1792) BD 734. chetu ase eurbannach da derin ho sechet.

  ●(c.1825-1830) AJC 4264. dal tor da sehed. ●(1849) LLB 1035. mem broiz, toret ol hou sehed. ●(1866) SEV viii-ix. Pa welit eur c'houer sklear ha leun a zour euz ar gwella o tont d'ar red, enn eur gana, da zoura ho prajou ha da derri ho sec'hed, ha goulenn a rit-hu pe hano eo hag e pe vro e tarz ann eienenn a zo he mammenn.

  ●(1910) EGBT 59. D'an hanv al labourerien a dor o sec'hed gant gwipad. ●(1926) ARVG (niv 7 gouere) 146. hag ar zec’hed ive a ve torret, pa gaver eun dra bennak da lonkan. ●(1941) FHAB Gouere/Eost 60a-b. da derri e sec'hed, eur banne laez gwedenn.

  (5) Dispelc'hiñ e sec'hed : étancher sa soif.

  ●(1767) ISpour 107. dispelhein é sehet. ●(1787) BI 154. En Eutru ë zispelhass é sehet. ●204. dispelhein séhet é Væstre.

  ●(1941) DIHU 357/233. dispelhein me séhed.

  (6) Evañ en tu all d'e sec'hed : boire jusqu'à plus soif.

  ●(1905) KANngalon Genver 305. eva kalz en tu all d'ho zec'hed.

  (7) Bezañ dare gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1894) BUZmornik 293. eunn tremeniad dare gant ar zec'hed.

  ●(1906) KPSA 83. tud dare gant ar zec'hed.

  (8) Balbiñ, bout balbet gant (ar) sec'hed : avoir grand soif.

  ●(1723) CHal 11. Balbéd on guet sehét, tr. «je meurs de soif.» ●(1732) GReg 30b. Je suis si alteré que je me meurs de soif, tr. «Balbed oun guet sehed.» ●(1790) MG 155. quer balbét-oèn guet er séhæd, m'em boai ivét hemb chongeal petra oai.

  ●(1903) EGBV 198. Succombant de soif, tr. «balbet get er séhed.» ●(1904) DBFV 16b. balbein, v. a., causer de la soif à, altérer, balbet get séhed, ou get er séhed. ●(1921) GRSA 409. é ma balbet er roué get er séhed.

  (9) Bezañ dinavet gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 149. (Plouarzhel) Dinavet gant ar sec'hed = kaout sec'hed bras.

  (10) Bezañ itiket gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1880) SAB 91. pa vez [ur c'haro] itiked, dare gant ar zec'hed.

  ●(1936) PRBD 88. Eteid an hent da vont d'ar gear, oa eur ster zoun Itiket gant ar zec'het, ar marc'h a ziskennas enni.

  (11) Bezañ pifidet gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1867) FHB 115/84a. Ar beachourrien a ioa skuiz gand an hent ha dare gand an naon ; ouspen pifidet e voant gand ar sec'hed.

  (12) Bezañ helc'het gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(17--) TE 132. ma hoai healhét guet er séhæd.

  ●(1829) CNG 125. Rac hellet-on d'er séhet. ●(1838) OVD 59. eit arrousein hur haloneu healhet guet er séhet.

  (13) Dirañvañ gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1927) FHAB Meurzh 58. prest oun da ziranva gant ar zec'hed.

  (14) Chelpel gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1926) FHAB Kerzu 462. Ar chaseourien oa dare d'eo chelpel gant an naon hag ar zec'hed.

  (15) Krugañ gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1877) FHB (3^e série) 23/187b. gant an naoun e varvent, gant ar zec'hed e crugent.

  (16) Pintañ gant ar sec'hed : mourir de soif.

  ●(1949) KROB 20/17. Me a zo prest da binta gant ar zec'hed.

  (17) Tagañ gant ar sec'hed : éprouver une soif intense.

  ●(1907) DIHU 25/415. Tagein e hran get er séhed ! ●(1971) LIMO 27 novembre. taget on get er sehed.

  (18) Tarzhañ gant ar sec'hed : éprouver une très grande soif.

  ●(1957) BRUD 2/42. deut d'an ti da eva eur banne traou, rag o tarza gand ar zehed e oan.

  (19) Tarodiñ gant ar sec'hed : avoir très soif.

  ●(1936) IVGA 311. O tarodi gant ar sec'hed emaoun.

  (20) Sevel sec'hed gant ub. : attraper soif.

  ●(1936) PRBD 147. En hent, e savas sec'het ganti.

  II. sens fig.

  (1) Grande envie, désir.

  ●(1880) SAB 223. Lacait ennon sec'hed ac erder d'ho caret.

  ●(1909) FHAB Mae 129. He zec'hed eürusted a vezo torret. ●(1922) FHAB Here 300. An dispac'herien ruz o devoa sec'hed d'ezan.

  (2) Bezañ er sec'hed : (?) sècheresse (?).

  ●(1874) POG 188. E man ma ene er zec'het.

  (3) Envie sexuelle.

  ●(1915) LILH 31 a Gerzu. Liés é ta chonj d'ein ahanoh, ag en noziehadeu bourus hon es treménet ér Gog-kér é divreil en eil égilé… Ama é ma ret ataù chomel hous unan hag asé ankoéhat rah en treu huek e zegasè séhed d'emb arauk.

  III.

  (1) Kaout sec'hed da : vouloir s’approprier un bien, vouloir devenir propriétaire.

  ●(1908) (T) E. ar Moal PIGO II 79. Bean 'zo eur prad 'kichen ma zi hag am eus sec'hed d'ean 'boue pell zo. D'ar vikont Kerarun eo...

  (2) Dimeziñ an naon d'ar sec'hed : voir naon.

• sec'hedañ / sec'hediñ
  sec'hedañ / sec'hediñ

  v.

  (1) V. tr. d. Altérer.

  ●(1752) PEll 802. Sec'heda, tr. «rendre altéré.»

  (2) V. intr. Avoir soif.

  ●(1752) PEll 802. Sec'heda, tr. «devenir altéré.»

  ●(1981) ANTR 177. ne jomont ked da zehedi.

• sec'hedek
  sec'hedek

  adj. Habituellement altéré.

  ●(1931) VALL 21a. Altéré habituellement, tr. «sec'hedek.»

• sec'hedet
  sec'hedet

  adj. Qui a soif.

  ●(1877) BSA 84. evel ar c'haro sec'hedet a huanad varlerc'h ar zourcen a zour beo.

• sec'hedigezh
  sec'hedigezh

  f. Soif.

  ●(1854) PSA I 260. Ind e ya de ivèt guet ur séhedigueah poahus d'en deur ag ur hoah ampouisonnet.

• sec'hedik
  sec'hedik

  adj.

  (1) Qui a soif.

  ●(1499) Ca 185a. Sichidic. g. seluy qui a soif. ●(1576) H 18. reifu da euafu a pret da nep so sichidic, tr. « to give to drink in good time to him who is thirsty. »

  ●(1659) SCger 111a. sitibond, tr. «sec'hidic.» ●171a. sec'hidic, tr. «qui a soif.» ●(c.1680) NG 1764-1765. Jesus er Groes pen doué / Sehedic ou goulen. ●(1732) GReg 30b. Habituellement altéré, tr. «Sec'hedic. sec'hidic. Van[netois] sehedic.» ●871a. Sujet à la soif, tr. «Sec'hidicq.»

  ●(1872) ROU 73b. Sujet à l'être [altéré], tr. «Sec'hedig.»

  (2) Qui donne soif.

  ●(1949) LLMM 12-13/18. n'oa ket deut da vout ul lonker, daoust d'ar vicher sec'hedik a oa e hini.

  (3) Bout sec'hedik da : être assoiffé de.

  ●(1941) ARVR 13/2a. N'onn ket séhedik, de zeur dresthol. Hoanteit e oè genein neoah, é tremen étal er fetan, lonkein ul lommig, éraok krapein d'er vorh. Ha n'em es ket gellet ivet ur vad, n'a n'em es groeit !

• sec'hedikaat
  sec'hedikaat

  v. tr. d. Altérer, donner soif à.

  ●(1931) VALL 21a. Altérer donner soif à, tr. «sec'hedikaat.»

• sec'hediñ / sec'hedañ
  sec'hediñ / sec'hedañ

  v. tr. d. Altérer, donner soif à.

  ●(1931) VALL 21a. Altérer donner soif à, tr. «sec'heda.»

• sec'hedus
  sec'hedus

  adj. Qui donne soif, altérant.

  ●(1732) GReg 30a. Alterant, qui peut causer la soif, tr. «Boëd sec'hedus.» ●871a. Qui donne de la soif qui altere, tr. «sec'hedus.» ●Les viandes salées donnent la soif, tr. «Ar bouëdou sall a so sec'hedus.»

  ●(1872) ROU 73b. Qui altère, altérant, tr. «Sec'heduz.» ●97a. Cela produit la soif, tr. «an dra-ze a zo sec'heduz.»

  ●(1903) MBJJ 79. an amzer n'eo goall-zec'heduz.

• sec'hek
  sec'hek

  adv. (Boire) avec soif.

  ●(1942) DHKN 225. Dèbrein e hrant hoantek hag ivet e hrant séhek !

• sec'henn
  sec'henn

  f. –ed

  (1) Femme stérile.

  ●(1732) GReg 887a. Femme sterile à raison de son âge, tr. «Séc'henn. p. séchenned.»

  ●(1877) BSA 17. e chomo Emerentiana sec'hen goude he c'henta frouez. ●44. Doue en deuz cavet mad e vijec'h sec'hen epad ho iaouankis.

  (2) Vieille personne très maigre.

  ●(1732) GReg 136a. Carcasse, parlant d'une vieille personne fort maigre, tr. «sec'hen. p. sec'henned.» ●249b. Une femme decharnée, tr. «Ur sec'henn. p. sec'henned, sec'hennou.»

  ●(1931) VALL 186b. personne décharnée, tr. «sec'henn.»

  (3) Arbre sec.

  ●(1732) GReg 48a. Arbre sec, tr. «Sec'henn. p. sec'hénned.»

• sec'her .1
  sec'her .1

  m. –ion

  (1) Homme qui fait sécher qqc.

  (2) Sec'her barrikennoù : ivrogne.

  ●(1983) PABE 198. (Berrien) seher-barrikennou, tr. «ivrogne (qui vide les fûts).»

• sec'her .2
  sec'her .2

  m. –ioù Torchon.

  ●(1931) VALL 744a. Torchon, tr. «sec'her, sec'hour m. pl. iou.» ●(1934) BRUS 245. Un torchon, tr. «ur séhér –ieu.»

• sec'herezh .1
  sec'herezh .1

  f. –ioù Séchoir.

  ●(1732) GReg 853a. Le lieu où l'on sèche la buée, tr. «sec'herez. p. sec'herezou.»

  ●(1931) VALL 681a. Sécherie, tr. «sec'herez f. pl. ou.»

• sec'herezh .2
  sec'herezh .2

  m. Siccité.

  ●(c.1718) CHal.ms iv. siccite, tr. «sehour, sehereh, Crasereh, sehouni.»

• sec'het
  sec'het

  adj.

  (1) Seché.

  ●(1866) LZBt Gouere 163. kik sec'het. ●(1897) EST 13. E garg er foen séhet ér har a forhadeu.

  ●(1970) GSBG 360. (Groe) bouzil saout sec'het, tr. «des bouses de vache séchées.»

  (2) Ruiné.

  ●(1924) ZAMA 176. Sac'h an dïenn ! emezan, eamoun sec'het ! ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) «Emaon sec'het, sec'het on» a dalv kement ha «riset on».

  (3) fam. (en plt à un poisson) Pris.

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) Ur pesketaer, o komz ouzh ur pesk en deus tapet, a lavaro : «deus amañ, sec'het out !»

  (4) Vaincu.

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) «sec'het on gantañ», faezhet on gantañ.

  (5) Tué.

  ●(1944) GWAL 165/320. (Ar Gelveneg) «emaon sec'het gantañ», va lazhet en deus.

• sec'hig
  sec'hig

  m. (botanique) Mousse.

  ●(1732) GReg 333b. Émousser, ôter la mousse des arbres, tr. «Distaga an séc'hiq diouc'h an guëz.» ●644a. Mousse terrestre, mousse rampante, tr. «Ar sec'hicq.»

  ●(1834) SIM 266. an amprevanic en em goach dindan ar sec'hic.

• sec'honi
  sec'honi

  f. Sécheresse.

  ●(c.1718) CHal.ms iv. siccite, tr. «sehour, sehereh, Crasereh, sehouni.»

• sec'hor
  sec'hor

  f. & adj. –ioù

  I. F.

  A. Sécheresse, le sec.

  ●(1659) SCger 171a. sec'her (lire : sec'hor), tr. «secheresse.» ●(1732) GReg 504b-505a. L'humide & le sec sont contraires, tr. «Ar glebor hac ar sec'hor a so countroll an eil da eguile.» ●853a. Secheresse, qualité de ce qui est sec, tr. «Sec'hor.»

  B. (météorologie)

  (1) Sécheresse.

  ●(1659) SCger 109a. secheresse, tr. «sec'hor.» ●(1710) IN I 400. deveziou sec'hor. ●(1727) HB 302. pe gant re a sec'hor, pe gant re a c'hlebor. ●(1732) GReg 853a. Secheresse, temperature de l'air, tr. «Sec'hor.» ●Il fait une grande secheresse depuis deux mois, tr. «Daou viz so hon eus ur sec'hor vras.»

  ●(1849) LLB 11. er glaw hag er séhour. ●(1860) BAL 17. ar bokedou (…) eb beza doured, e teuont da voevi gant ar zec'hor.

  ●(1907) FHAB Even 114. beradou dour a vezer laouen outo pa gouezont goude sec'hor vras. ●(1939) MGGD 61. Eur sec'hor vras. ●(1964) ABRO 53. ar pezh a viras outo da vont gant ar sec'hor.

  (2) Période de sécheresse.

  ●(1792) HS 140. ur séhour à dri blæ.

  ●(1870) FHB 281/158b. Er sizuniou tremenet ez eus bet eur zec'hor hag eun domder. ●(1877) FHB (3^e série) 7/53b. ar zec'horiou didruessa. ●(1883) MIL 174. Pa vije eur zec'hor vraz. ●(1894) BUZmornik 269. eur zec'hor vraz a badaz tri bloaz dioc'htu.

  ●(1907) FHAB Here 241. e mare ar sec'horiou bras. ●(1938) FHAB Gwengolo 197. sec'horiou direiz an nevez amzer.

  C. sens fig. Sécheresse (spirituelle).

  ●(1838) OVD 72. Er séhour spirituel durant en oræson.

  ●(1911) BUAZperrot 605. sêc'horiou he ene.

  II. Adj. Qui amène la sécheresse.

  ●(1978) BZNZ 38. (Lilia-Plougernev) An avel uhel a zo sec'horoc'h muioc'h.

• sec'horeg
  sec'horeg

  f. –où Séchoir à linge, etc.

  ●(1732) GReg 125a. Le lieu où l'on sèche la buée, le hâle, tr. «Sec'horecq. ar sec'horeq. p. sec'horegou.» ●368b. Essorer du linge, tr. «caçz an dilhad da'r sec'horecq.» ●369a. Essui, lieu où l'on met sécher le linge, le cuir tanné, &c., tr. «Sec'horecg. p. sec'horegou.» ●853a. Le lieu où l'on seche la buée, tr. «Ar sec'horecg. p. sec'horegou.»

• sec'horek
  sec'horek

  adj. Amzer sec'horek : sécheresse.

  ●(1732) GReg 853a. Secheresse, parlant de la temperature de l'air, tr. «amser sec'horecq.»

• sec'horenn
  sec'horenn

  f. Temps sec.

  ●(c.1836) COM vi moj. 4. glaô ha sec'hôren.

• sec'horiñ
  sec'horiñ

  v. intr. (météorologie) Devenir sec.

  ●(1961) BLBR 130/25. An amzer a zehoras, a deuas da veza tomm bero.

• sec'hornezh
  sec'hornezh

  f. Sécheresse.

  ●(1959) BRUD 10/19. ne oa ket bet a sehornez ! ●(1961) BLBR 130/25. Gand ar zehornez er bloavez-se, ar siterniou diwardro a oa oll dizouret.

• sec'horus
  sec'horus

  adj. (Temps) qui dessèche.

  ●(1921) PGAZ 91. Evel m'oa bet kaer ha sec'horuz an hanv.

• sec'horvezh
  sec'horvezh

  f. –ioù Période de sécheresse.

  ●(1841) IDH 312. Dré ur séhoureah vras.