Devri

Recherche 'spi...' : 73 mots trouvés

Page 1 : de spi (1) à spirin (50) :
  • spi
    spi

    m. –où

    I.

    (1) Espoir.

    (1499) Ca 188b. Spi. g. esperance. ●(1575) M 2064. nedeux spy bizhuicquen, tr. «il n'y a d'espoir jamais.» ●(1580) G 884. Ma spy ha ma aquet so bepret ham credenn / Enoch yve, tr. «Mon espoir et ma pensée sont toujours, et ma foi, En vous aussi.» ●(1621) Mc 97. Gand laquat da spy en ty Doue. ●(1625) Bel 169. Bezaff ezeus niuer bras deueus à vertuzyou, hoguen an re principalaff, ha pe da re en em redig an holl re arall, à so seiz : Da gouzout teir Theologal, Feiz, Spi (autramant Esperancc) ha Charitez, (autramant Charantez) ha peder Cardinal, an Prudancc, an Iusticc : an Nerz, hac an Temperancc.

    (1659) SCger 172b. spi, tr. «esperance.»

    (2) Bon sens.

    (1943) FHAB Gwengolo/Here 350. (Kleder) Spi. Skiant, sonj vat : spi en deus bet da zont aman hirio. E Gwitevede e vez distaget spri.

    (3) Regard.

    (1906) DIHU 10/170. e spi a goéh ar un dén. 171. Hennen e oé staget é spi ar Alan. ●(1932) GUTO 13. ou spi saùet getè.

    (4) Attention.

    (1530) J p. 104a-b. Heruez e manyer hac e roll / He man so sot pe diot oll / Pe morfoll heruez ma holl spy, tr. «A en juger par ses manières et sa conduite, celui-ci est un insensé ou un idiot, ou un charlatan qui trompe toutes mes espérances.»

    (1907) VBFV.bf 71b. spi, m. pl. eu, tr. «attention.» ●(1932) BRTG 78. Saùet un tammig hou spi diar hou tidañnérieu.

    (5) Attention, soin.

    (1922) EOVD 54. cheleuet get ol spi hou spered. ●(1939) KOLM 73. Dalbéh é ma é spi seùel krog er ré goasket énep d'ou goaskerion.

    (6) Embuscade, affût.

    (1732) GReg 18a. Affût, en terme de Chasse, tr. «Spy evit gortos al loëzned goëz. p. spyou.» ●332a. Embuscade, ou embuches, tr. «Spy. p. spyou.» ●Dresser des embuches à Pierre, tr. «Disposi spyou evit attrap Pezr.»

    (1876) TDE.BF 584b. Spi, s. m., tr. «Attente, embûche, embuscade, guet, affût.»

    (1907) VBFV.bf 71b. spi, m. pl. eu, tr. «embuscade, affût.»

    II. [en locution]

    (1) Bezañ e spi : être en embuscade, à l'affût.

    (1732) GReg 18a. Être à l'affût, tr. «Beza ê spy evit laza loëzned goëz.» ●332a. Être en embuscade, tr. «beza ê spy, evit supren.»

    (2) Kaout spi war =

    (1857) HTB 155. an diaoul (...) en deuz spi a warnoc'h.

    (3) Bezañ e spi da : avoir l'espoir de.

    (17--) ST 198. Ne d-oun ket marmiton, nag e spi da veza, tr. «Je ne suis pas un marmiton, moi, ni n'espère le devenir.»

    (4) Lakaat e spi da : faire son possible, s'appliquer à.

    (c.1680) NG 399. De lecat hou ol spy.

    (1910) ISBR 79. Adal nezé Helleg e lakas é spi ol de zigol par ma hellas en droug en doé groeit. ●(1937) TBBN 58. É ol spi e lakas Alan, épad en en uigent vlé man dé bet roué ar hur bro, de huellat stad er Vreihiz. ●75. é lakas é spi de zistroein d'en hent mat.

    ►sans compl.

    (1922) EOVD 76. bet ken ne lakei hou spered guel é spi.

    (5) Lakaat e spi gant udb. =

    (1906) HIVL 135. mes a nebedigeu ean e laka muioh-mui é spi get é livr.

    (6) Teurel e spi da : s'appliquer à.

    (1928) DIHU 203/79. Turel e hras de getan ol é spi de lakat rah er Vretoned d'um gleuet étrézé.

    (7) Tennañ spi ub. : attirer l'attention de qqn.

    (1937) TBBN 75. é oé bet tennet é spi get en trouz e saùé anezhi. ●(1967) LIMO 08 octobre. Er lon-sé en des tennet spi er ré goh én arben bout liant ha braù de uélet.

    (8) Espion.

    (1732) GReg 359b. Épie, espion, tr. «Spy. p. spyou

  • spiadenn
    spiadenn

    f. –où Espionnage.

    (1964) ABRO 105. War-lerc'h e spiadenn, e klevis gantañ na oa ket an dud-se eus e re.

  • spial
    spial

    voir spiañ

  • spiañ / spial / spiiñ
    spiañ / spial / spiiñ

    v.

    I. V. tr.

    A. V. tr. d.

    (1) Espérer.

    (14--) Jer A.242. Hac ez spyen caffout remet, tr. «Et j'espérais trouver remède.» ●(1499) Ca 188b. Spiaff. g. espoirer.

    (1659) SCger 172b. spia, tr. «épier.»

    (2) Désirer.

    (14--) Jer.ms 249. Hoz ranczonaff ne menaff quet / Na ho lazaff muy ne meux spiet, tr. «Je ne veux pas vous rançonner, / Et je n'ai pas plus désiré vous tuer.» ●(1580) G 574. Pemdez hoary eu a spyaf, tr. «Chaque jour c'est jouer que je cherche.»

    (3) Penser.

    (1580) G 235. Me spye em avys ancyen ho quen seven na voae en bet, tr. «Je me fiais à mon opinion ancienne, qu'ils n'avaient pas au monde d'égaux en force.»

    (4) Observer, étudier.

    (1732) GReg 359b. Épier, observer, tr. «Spya. pr. spyet. Van[netois] spyal. spyeiñ. ppr. spyet.» ●667a. Observer, prendre garde, épier, tr. «Spya. pr. spyet.» ●(1744) L'Arm 22a. Augurer, tr. «Spial enn amzér de zonétt.» ●(17--) TE 165. Jonathas e spiai erhad gesteu é dad.

    (1849) LLB 1784. Lod e houarn toul en nor, hum zavé hag hum saw / Eid spial er hogus.

    (1907) VBFV.bf 71b. spial, spiein, v. n. et a, tr. «être à l'affut, épier, guetter, observer ; surveiller, faire attention.»

    (5) (chasse) Être à l'affût de, affuter.

    (c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms i. Il est a l'affut du lieure, tr. «ema en aguet doh er gad, ema e spial er gad.» ●(1732) GReg 18a. Etre à l'affût, tr. «spya loezned goëz.» ●332a. Être en embuscade, tr. «Spya. pr. spyet

    ►absol.

    (1744) L'Arm 14a. Aposter, tr. «Laquat de spiale

    (6) Espionner.

    (1876) TDE.BF 585a. Spia, spial, v. a., tr. «Guetter, épier, espionner.»

    (1931) VALL 272a. Espionner, tr. «spïa

    (7) Spiañ ar c'homzoù : être aux écoutes.

    (1744) L'Arm 123a. Etre aux écoutes, tr. «Spiale er honzeu

    B. V. tr. i.

    (1) Spiañ e : espérer en.

    (1625) Bel 88. Nep à spi hac à esper en Doué.

    (2) Spiañ ouzh : surveiller, espionner.

    (1790) MG 55. a balamor teoh é néein hag é spiein doh me chetal. ●197. ean e spi dohemb abad en dé.

    (1957) AMAH 244. Klev’ta, emezañ, a-benn ur sizhun e vo aet kuit ar ganfarded-se, rak n’int ket kustum da welout ur vaouez o verat en-dro dezho pa vefe o spiañ outo.

    (3) Spiañ àr : surveiller, espionner.

    (1856) GRD 296. A p'hou ç'avertis ur bugul ag hou fauteu, ean e hra é zevér ; rac deliet-é dehou spial ar hou puhé, hag ean e zeli rescond a han-oh de Zoué.

    (1922) EOVD 209. Nen des meit en ineañneu didalvé hag hum abuz de spial ar buhé en nésan.

    II. V. intr. Être aux aguets.

    (c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms i. aposter, tr. «lacat en eüeh, en aguet, e spial.» ●Il y a des gens apostés, tr. «bout ara tud en aguet en eüeh, e spial.» ●(1744) L'Arm 19a. Atitrer, aposter, tr. «Laquatt de spial

    (1861) BSJ 146. bout dalhmad ar ou goard, ha spial perpet eit bout attàu prest de vonnèt dirac Doué (…) péhani e zou attàu é spial guet eun ne zehé el lair.

    III. V pron. En em spiañ.

    (1) V. pron. réci. S'espionner.

    (1910) ISBR 317. Chouanned ha Nasion doh hum spiein.

    (2) V. pron. réfl. Se regarder, s'observer.

    (1580) G 474. ha huy hoz em spyet, tr. «vous aussi, regardez-vous.»

  • spid
    spid

    m. (habillement) Fer à souliers.

    (1931) VALL 299b. Fer pour les souliers (en forme de petites pyramides), tr. «spid T[régor] m.»

  • spiek
    spiek

    adj. Habituellement attentif.

    (1931) VALL 44b. habituellement attentif, tr. «spiek

  • spier / spiour .1
    spier / spiour .1

    adj. Espion.

    (1854) PSA I 86. chongeamb é hès ul lagad spiour digueor ar-n-amb.

  • spier / spiour .2
    spier / spiour .2

    m. –ion

    (1) Guetteur.

    (1744) L'Arm 180a. Guetteur, tr. «Spiourr.. erion. m.»

    (2) Espion.

    (1732) GReg 480a. Guetteur, qui épie les passans, tr. «spyour. p. yen.» ●641b. Mouchard, espece d'espion, tr. «Spyer. Spyour. pp. spyéryen

    (1876) TDE.BF 585a. Spier, s. m., tr. «Espion, qui est à l'affût ; pl. ien

    (1909) NOAR 6. Me laka eo eur spier, ha netra ken. ●(1907) VBFV.fb 38b. espion, tr. «spiour, m. (pl. –erion).» ●(1926) FHAB Ebrel 125. o mevelien, o spierien, a-wel d'an holl. ●(1927) FHAB Genver 17a. spierien Herodez (…) o luska mont ivez er gambr. ●(1931) VALL 272a. Espion, tr. «spïer.» ●(1957) AMAH 110. anez-se ne blegfec’h ket da stardañ hon dorn ha sellout a rafec’h ouzhimp evel ouzh spierien o werzhañ o mamm-vro.

  • spierez
    spierez

    f. –ed Diseuse de bonne aventure.

    (1932) BRTG 167. andelleu er spierézed, pé ténerézed karteu. (…) De drihuéh vlé éh oè amoèdet er plah de bredegeu er gegineréz e zivout er spierézed, ha kredein e hrè sonn èl d'en Aviel de gement tra dal e larent.

  • spierezh
    spierezh

    m. Surveillance, espionnage.

    (1825) COSp 253. er spiereah-zé e zeliamp gober hemp cess arnomp ni-memb.

    (1931) VALL 272a. Espionnage, tr. «spïerez m.»

  • spign
    spign

    adv. & prép. cf. pign

    I. Adv. E spign : suspendu.

    (1849) LLB 203. En in e chom é speign… ●(1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 163. É gorv e zou hoah inou é spign.

    II. Loc. prép.

    (1) E spign dre : suspendu par.

    (1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 159. é spign dré é zeu ved.

    (2) Àr spign dre : suspendu par.

    (1907) BSPD I 197. hi lakat ar spign dré hé blèu épad huéh ér.

    (3) E spign da : suspendu à.

    (1895) FOV 271. Er brid é spign d'é vréh, tr. «la bride sur le bras.»

    (4) E spign ouzh : suspendu à.

    (1849) LLB 1433. é speign doh er gerhier. ●(1854) PSA I 168. sàuet é spign doh er hoèd ag er groéz.

  • spigniñ
    spigniñ

    v. tr. d. Monter cf. pignat

    (1907) DIHU 22/363. sekouret genein er spignein d'erlué !

  • spiiñ
    spiiñ

    voir spiañ

  • spikanardenn
    spikanardenn

    f. (botanique) Nard indien.

    (1633) Nom 89b. Nardus, nardus Assyria, officinis, spica nardi nard : an spicanarden.

    (1732) GReg 649b. Nard des Indes, ou Spica-nard, tr. «Spicanardenn

  • spikanardi
    spikanardi

    s. (botanique) = (?).

    (1633) Nom 73a. Nardi spica : aspic d'outre-mer : spicanardy.

    (1732) GReg 649b. Nard des Indes, ou Spica-nard, tr. «Spicanardy

  • spil
    spil

    m. (météorologie)

    (1) Verglas, givre.

    (c.1718) CHal.ms iv. verglas, tr. «spill 'frim'.» ●(1732) GReg 954a. Verglas, tr. «Van[netois] spyl.» ●(1744) L'Arm 447b. Givre, tr. «Spill. m.»

    (2) Kleze-spil : chandelle de glace.

    (1744) L'Arm 52a. Chandelle de glace (eau glacée pendante aux toits), tr. «Cléan spill. f.»

    (1907) VBFV.fb 18a. chandelle de glace, tr. «kleañiér spil, pl. m.»

  • spilfid
    spilfid

    voir pibid

  • spilhaoua
    spilhaoua

    v. intr.

    (1) Ramasser des épingles.

    (1732) GReg 360b. Ramasser des épingles, tr. «Spilhaoüa. pr. spilhaouët

    (1876) TDE.BF 585a. Spilhaoua, v. n., tr. «Ramasser des épingles.»

    (2) plais. Komañset da spilhaoua : courbé de vieillesse.

    (1732) GReg 959b. Cassé de vieillesse, courbé de vieillesse, tr. «coumancet da spilhaoüa

  • spilhaouek
    spilhaouek

    adj. En forme d'épingle.

    (1923) SKET I 34. deil spilhaouek ar binenn.

  • spilhaouer
    spilhaouer

    m. –ion Épinglier, fabricant, vendeur d'épingles.

    (1732) GReg 360b. Épinglier, qui fait ou vend des épingles, tr. «Spilhaër. p. spilhaëryen. spilher. p. yen. spilhaoüer. p. spilhaoüéryen.» ●(1744) L'Arm 138a. Epinglier, tr. «Spillaour.. lerion : A ra spilleu. m.»

    (1876) TDE.BF 585a. Spilhaouer, s. m., tr. «Marchand d'épingles ; pl. ien

  • spilhenn .1
    spilhenn .1

    f. –où, spilhoù

    I.

    A.

    (1) Épingle.

    (1499) Ca 188b. Spillenn. g. espingle. ●(1633) Nom 170b. Acicula, spina : espingle : spillen.

    (1659) SCger 52a. epingle, tr. «spillen, p. spillou.» ●172b. spillen p. spillou, tr. «épingle.» ●(1732) GReg 360b. Épingle, tr. «Spilhen. p. spilhou.» ●(1744) L’Arm 139a. Epingle, tr. «Spilleenn.. leu

    (1840) EBB 5. spilieuve, tr. « épingles ». ●(1876) TDE.BF 585a. Spillenn, s. f., tr. «Epingle ; spillou, masc.» ●(1887) SBI i 312. Tri pe bewar miller spillo, tr. «Trois ou quatre milliers d’épingles.» ●(1879) GDI 331. lairein er spillen. ●(1896) GMB 642. à Sarzeau chpelienn. ●(18--) RGE 20. Uza ur c’houlaouen a vennec / Evit ur spilhen dic’hroset.

    (1958) LLMM 67/91. en ur sellout pizh ouzh ar mor, heñvel ouzh ur voulouzenn deñval ma treluc'he warni a-vil-vern spilhennoù aour, skeud-diskeud ar stered diniver.

    (2) Spilhenn-glochet : épingle à nourrice.

    (1979) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 24/31. Dindan e houg vid derhen ar vaillurenn hag an drehenn veze laket eur spillenn glochet.

    B. (marine) Aiguillot.

    (1987) GOEM 79. Le gouvernail est assemblé au tableau par deux jeux de ferrures : le gond, ar c’houn, et l’aiguillot, ar spilhenn. Ce dernier est cloué sur l’étambot.

    C. (boucherie) Filet (porc, bœuf).

    (1919) DBFVsup 64b. spillenn f. pl. –neu, tr. «filet de cochon, de bœuf (B[as] v[annetais], Arv[or].).» ●(1931) VALL 304b. Filet de porc, de bœuf, tr. «spilhenn f. pl. eu V[annetais].» ●(1934) BRUS 228. Un filet (viande), tr. «ur spillen

    D. (phycologie).

    (1) Ahnfeltia plicata.

    (1968) NOGO 223. Annfeltia (lire : Ahnfeltia) plicata. spiʎu, «épingles» : Île de Batz.

    (2) Spilhoù-koukoug : Polyides rotundus.

    (1968) NOGO 222. Polyides rotundus. spiʎu ku’kug, «épingles de coucou» : Kellerdud en Plouguerneau.

    E. (jeu) C’hoari gant spilhoù : jouer aux épingles.

    (1857) CBF 125. C’hoari gant spillou, tr. « Jouer aux épingles. »

    II.

    (1) Na dalvezout ur spilhenn : ne rien valoir. Cf. na dalvezout ur bilhenn, ul louf ki, ur c'horniad, ur banne sistr, na vezañ mat da deuler d'ar c'hi.

    (1741) RO 4675 (T). Quement a leueres ne dal quet eur spillen. ●(1766) MM 1439-1440 (Li) C.-M. le Laé. Ividoc'hu, Lanç ar gorden, / Ne dilit quet tout her spillen, tr. G. Esnault «pour vous, vomissure de potence, vous ne valez, en bloc, pas une épingle.»

    (2) Tennañ e (damm) spilhenn : savoir se défendre.

    (1890) MOA 142 (L). Il sait bien se défendre, tr. J. Moal «gouzout a ra brao tenna he spilhlen

    (1955) VBRU 173 (T) *Jarl Priel. Ken brav ha tra am boa 'ta tennet va spilhenn betek-hen. ●(1969) LLMM 137/441 (T) E. ar Barzhig. Ac'hanta, dont a ra a-benn ar paour kaezh paotr da dennañ e damm spilhenn.

    (3) Tennañ e spilhenn eus ar c'hoari : tirer son épingle du jeu.

    (1878) EKG II 223 (L) L. Inisan. Meur a veach oa bet, a-ziaraok, enn he zi, furch ha klask da veleien, ha bep tro e doa gellet tenna he spillen euz ar c'hoari. ●310. Martoloded Perroz ha martoloded Terenez a ioa bet e meur a vro, o doa guelet tud a bep liou, o doa ranket tenna ho spillen euz ar c'hoari e meur a leac'h, a oue zoken flemmet evel ar re-all.

    (4) Tennañ begig e spilhenn : avoir le temps d’amener son sujet, de traiter son affaire. Cf. HYZH 92-93/87.

    (18--) MILg 235. Ar roue e penn he stadou / E pep afer e klask pep den / Tenna beguik he spilhenn.

    (1970) BHAF 314 (T) E. ar Barzhig. Dioustu e pedas ahanom da vernia ha, daoust din da gaoud hast d'erruoud em zi bihan Mur, eh asantis,'veljust, evid kaoud amzer da denna begig ma spillenn.

    (5) Klask ur spilhenn e-barzh ur chanilh : chercher une aiguille dans un chenil (chercher une aiguille dans une botte de foin).

    (1896) MELu VIII 120 (T) Sant Vaeg. Klask eur spilhen barz en eur channilh, tr. E. Ernault «Chercher une aiguille dans un chenil (=dans une charretée de foin).»

    (6) Klask ur spilhenn en ur galzenn blouz : chercher qque chose d’impossible à trouver.

    (18--) SAQ II 137 (L) J. Quéré. Koll amzer eo klask eur spillen en eur golzen (lenn : eur galzen) blous.

    (7) Klask eur spilhenn e-touesk berniou foenn : chercher qque chose d’impossible à trouver (chercher une aiguille dans une botte de foin).

    (1962) BRUD 16/8 (T) E. ar Barzhig. War or hiz, pôtred, kerkoulz eo, ne dalvez ket ar boan klask eur spillenn e-touesk berniou foenn.

    (8) Na dleout ur spilhenn : ne rien devoir.

    (1923) AAKL 35 (L) Y.-V. Perrot. Asa ! Lavaret am eus d'eoc'h ne dlean ket eur spilhenn da zen !

  • spilhenn .2
    spilhenn .2

    f. (argot des tailleurs vannetais) Chemise, limace. cf. pilhenn

    (1912) KZVr 415 - 10/03/12. Spien, tr. «roched.»

  • spilhenn-alc'hwez
    spilhenn-alc'hwez

    f.

    (1) Épingle de sûreté, épingle anglaise.

    (1732) GReg 360b. Épingle double, à ressors dont se servent les femmes de la campagne lorsqu'elles travaillent en corps de chemise, tr. «Spilhen alc'huëz. p. spilhou alc'huëz.» ●(1744) L'Arm 139a. Epingle A ressort, tr. «Spilleenn alhué

    (2) Mue des poules.

    (1942) FHAB Meurzh/Ebrel 150. (note de F. Vallée) Kalagoan «mue des poules». klevet em eus ze. Spilhenn alc'houez e Treger.

  • spilhenn-alc'hwezet
    spilhenn-alc'hwezet

    f. Épingle de sûreté, épingle anglaise.

    (1744) L'Arm 139a. Epingle A ressort, tr. «Spilleenn alhuéétt

  • spilhenn-graf
    spilhenn-graf

    f. spilhoù-kraf Agrafe.

    (1914) DFBP 10b. agrafe, tr. «spillen-graf

  • spilhenn-grog
    spilhenn-grog

    f. spilhoù-krog Épingle de nourrice.

    (1972) SKVT I 181. lienaj gwenn gant spilhou krok.

  • spilhennañ
    spilhennañ

    v. tr. d. Attacher, fixer (qqc.) avec une épingle.

    (1914) DFBP 124b. epingler, tr. «Spillenna.» ●(1931) VALL 267b. Épingler, tr. «spilhenna.» ●(1957) BRUD 2/51. spilhenna o hroazed war o brennid.

  • spilhennek
    spilhennek

    adj. Qui a la forme d'une épingle.

    (1909) FHAB C'hwevrer 48. eur bouchad yeot spilhennok var stal ar mec'hi.

  • spilhenner
    spilhenner

    m. –ion Épinglier, fabricant, vendeur d'épingles.

    (c.1500) Cb 41a. Clouyer / alias spillenner. g. espinglier.

    (c.1718) CHal.ms i. espinglier, tr. «spillour, spillenour

  • spilhenniñ
    spilhenniñ

    v. intr. (agriculture) Devenir maigre (plt d’avoine).

    (1962) TDBP II 487. Spillenni a ra ar herh pa vezont hadet re stank, tr. «l'avoine est maigre (mince comme une épingle) quand on la sème trop serrée.»

  • spilher .1
    spilher .1

    m. –ion Épinglier, fabricant, vendeur d'épingles.

    (1732) GReg 360b. Épinglier, qui fait ou vend des épingles, tr. «Spilhaër. p. spilhaëryen. spilher. p. yen. spilhaoüer. p. spilhaoüéryen.» ●(c.1718) CHal.ms i. espinglier, tr. «spillour, spillenour.»

  • spilher .2
    spilher .2

    m. –où Épinglier, étui à épingles.

    (1659) SCger 52b. epinglier, tr. «spiller.» ●(1732) GReg 360b. Etui à mettre des épingles, tr. «Van[netois] ur spilher. p. spilherëu

    (1907) VBFV.fb 39b. étui, tr. «spillér, m. (pl. eu).»

  • spilhouer
    spilhouer

    m. –où Épinglier, étui à épingles.

    (1732) GReg 360b. Etui à mettre des épingles, tr. «Spilhouër. p. spilhouërou

    (1876) TDE.BF 585a. Spillouer, s. m., tr. «Etui à épingles ; pl. ou

  • spiliñ
    spiliñ

    v. impers. Faire du verglas.

    (c.1718) CHal.ms iv. Il fait du verglas, tr. «spillein ara, frimein ara.»

  • spinac'h
    spinac'h

    m. & coll.

    I. M.

    (1) (météorologie) Sécheresse.

    (1804) RPF 115. Er-ré-hont e hum zalhai sonn idan er spineah hac idan en tuemdér groès ag en Heaul. ●(1896) HIS 54. er riolen deur e ziséhas get er spineh. ●(1896) HISger 4. Spineh, tr. «sécheresse.»

    (1902) LZBg Meurzh 85. d'en han é hes ré a hlaù, d'er gouian ré a spineh. ●(1904) DBFV 213b. spineh, spinah, m., tr. «temps sec, sécheresse.»

    (2) Hâle de la peau.

    (c.1718) CHal.ms ii. Les Dames se masquent de peur du hale, tr. «him vasqu' ara en Damet, rac er sehour, rac er spinech

    (3) (pathologie) Gerçure.

    (1732) GReg 457a. Gerçure, crevasse sur la peau par le froid, ou autre cause, tr. «spinac'h. p. ou. Van[netois] spinah

    (1904) DBFV 213b. spineh, spinah, m., tr. «gerçure par l'effet du froid.» ●(1927) FHAB Gouere golo. Ar pommad Noelline a zo ar gwella louzou ouz spinac'h ar bronnou.

    II. Coll. Gerçures.

    (1732) GReg 233b. Crevasse qui vient aux mains par l'engelure, tr. «Spinac'henn. p. spinac'h.» ●457a. Gerçure, crevasse sur la peau par le froid, ou autre cause, tr. «Spinac'henn. p. spinac'hennou, spinac'h

    (1876) TDE.BF 585a. Spinac'h, s. m., tr. «engelure, gerçure aux mains, aux lèvres.» ● Spinac'h, s. m., tr. «Hâle par l'effet du froid, du soleil.»

  • spinac'hañ / spinac'hiñ
    spinac'hañ / spinac'hiñ

    v.

    I. V. intr.

    (1) Gercer.

    (c.1718) CHal.ms ii. le froid gerce les leures, tr. «en anoüet a laca en diués de feutein, spinehein, scarrein, spelhein.» ●(1732) GReg 233b. Crevasser, parlant de la peau, tr. «Spinac'ha. pr. spinac'het. (Van[netois] spinaheiñ. pr. spinahet.» ●457a. Gercer, causer des crevasses aux mains, &c. se fendre de froid, tr. «Spinac'ha. pr. spinac'het. Van[etois] spinaheiñ

    (1876) TDE.BF 585a. Spinac'ha, v. n., tr. «Se gercer au froid, au soleil, parlant des mains, des lèvres.»

    (1904) DBFV 213b. spinèhein, tr. «gercer, se fendre de froid.»

    (2) Se fendre, sous l'action du chaud, du froid.

    (1732) GReg 277a. Dessecher, se fendre par la chaleur, par le froid, tr. «Spinac'ha. pr. spinac'het

    (1876) TDE.BF 585a. Spinac'ha, v. n., tr. «Se gercer au froid, au soleil, parlant des mains, des lèvres ; se dessécher dans les circonstances ci-dessus.»

    II. V. tr. d. Dessécher.

    (1904) DBFV 213b. spinèhein, tr. «dessécher, hâler, griller, en parlant du vent.» ●(1935) LZBl Du/Kerzu 311. n'or ket evit miret ouz an avel yen put-se da spinac'ha kroc'hen an dremm.

  • spinac'henn
    spinac'henn

    f. –où

    (1) (météorologie) Vent qui dessèche.

    (1904) DBFV 213b. spinèhen, f. pl. nneu, tr. «hâle, vent brûlant, ou froid et sec.»

    (2) (pathologie) Gerçure.

    (1732) GReg 233b. Crevasse qui vient aux mains par l'engelure, tr. «Spinac'henn. p. spinac'h.» ●457a. Gerçure, crevasse sur la peau par le froid, ou autre cause, tr. «Spinac'henn. p. spinac'hennou, spinac'h.» ●(1744) L'Arm 172b. Gerçure, tr. «Spinaheenn.. naheenneu. f.»

    (1904) DBFV 213b. spinèhen, f. pl. nneu, tr. «gerçure.» ●(1934) BRUS 223. Une gerçure, tr. «ur spinèhen –neu (superfic[ielle]).»

  • spinac'het
    spinac'het

    adj.

    (1) Gercé.

    (1866) LZBt Du 208. o vean ma oa spinac'het ma muzello.

    (1907) BOBL 30 novembre 166/2e. an diou ieuz spinac'het pe skarret.

    (2) Hâlé.

    (c.1718) CHal.ms ii. halé, tr. «spinehet.» ●haler, sehein, moursoüillein põ des arbres pour les personnes, on dit scarein, quand les leures ou les mains sont fendues du hale, et quand elles ne le sont pas, c'est, spinahet.

    (3) =

    (1787) BI 154. ur roh ihuel ha spineahet.

  • spinadurezh
    spinadurezh

    f. Action de sucer.

    (1732) GReg 891a. L'action de sucer, tr. «spynadurez

  • spinañ .1
    spinañ .1

    v. intr.

    (1) Spinañ gant an naon =

    (1909) KTLR 31. Ama e tremen an arc'hant dleet d'ar vugaligou a zo o spina gant an naoun, er gear.

    (2) Spinañ gant an dienez =

    (1909) KTLR 236. e ma va bugale o ouela gant an naoun ha va groeg o spina gant an dienez.

  • spinañ .2
    spinañ .2

    v. tr. d.

    (1) Sucer (une plaie).

    (1659) SC 105. Petra liuirit-u eus are a laqua, pe a ya da vuiniguen oc'h drouc ar mamou, ar vizcoul, ar barr auèl, ar chancr, al laerès, an aviés, ar roncet, nag eus are a ya da spina, da stanca ar goat, pe da vellaat clênvegeou dre oræsounou ha cæremoniou, ne int quet approuuet gant an Ilis ? ●(1732) GReg 891a. Sucer une plaïe, guérir une plaïe par un pacte, en la suçant (ce qui est fort commun), tr. «Spyna. pr. spynet.» ●(1752) PEll 828. Spina est dans le Cathéchisme du P. Maunoir, parmi les diverses sorte de magie. Ce verbe est si rare dans l'usage d'aujourd'hui, que je n'ai trouvé qu'une seule personne qui ait pu m'en donner l'explication, qui est ouvrir une aposthume, en faisant une espèce d'incision avec quelques formalités, qui ont fait croire à ce bon Pere trop crédule en fait de Magie, que c'en étoit une espèce.

    (1876) TDE.BF 585a. Spina, v. a., tr. «sucer une plaie pour la guérir.»

    (2) Effleurer.

    (1732) GReg 323b. Effleurer, enlever un peu de la peau, tr. «Spina. pr. spinet. spina ar c'hroc'henn.» ●(1752) PEll 828. Le Nouv. Diction. porte Spina ar croc'hen, effleurer la peau.

    (1876) TDE.BF 585a. Spina ar c'hroc'henn, v. a., tr. «effleurer la peau.» ●(1890) MOA 231a. Effleurer, v. a., tr. «Spina

  • spineg
    spineg

    s. –ed (ichtyonymie) Aiguillat.

    (1907) VBFV.bf 71b. spineg, m. pl. ed, tr. «chien de mer, roussette.» ●(1934) BRUS 255. Un chien de mer, tr. «ur spineg –ed.» ●(1977) PBDZ 635. (Douarnenez) spineg, spineged, tr. «aiguillat.» ●(1979) VSDZ 94. (Douarnenez) E-giz ar spineged ganeomp e Douarnenez 'vient ket gwerzhet, tr. (p. 258) «Comme les aiguillats : à Douarnenez nous ne les vendions pas.»

  • spinek
    spinek

    adj. Qui à l'air malade.

    (1896) GMB 643. bek spinek, mine de malade, pet[it] Trég[uier].

    (1931) VALL 117b. mine chétive, tr. «min spinek T[régor].» ●(1942) VALLsup 16b. Avorton ; homme chétif, tr. «en T[régor] (dén) spinek

  • spinerezh
    spinerezh

    m. Action de sucer.

    (1732) GReg 891a. L'action de sucer, tr. «spynérez

  • spinet
    spinet

    adj. =

    (1913) NECH 19. e c'hrozmolas eun dra bennak ha n'eo ket paterou 'oa, diouz gwelet pegen spinet e oa e zremm.

  • spingolenn
    spingolenn

    f. (armement) Espingole.

    (1931) VALL 272a. Espingole, tr. «spingolenn f.»

  • spion
    spion

    m. –ed Espion.

    (1732) GReg 367a. Espion, tr. «Spyon. p. spyoned

  • spionañ / spioniñ
    spionañ / spioniñ

    v. tr. d. Espionner.

    (1970) BHAF 10. skolidi o spioni an eil egile. ●251. Ar re-mañ da spiona Yann a-beb eil.

  • spioner
    spioner

    m. –ion

    (1) Espion.

    (1732) GReg 367a. Espion, tr. «spyonner. p. spyonnéryen

    (2) Surveillant, pion.

    (1970) BHAF 15. spioner e skol superior Landreger. ●247. Yann a oa eet da spioner en e skolaj. ●309. an oll gelennerien pe spionerien neve euz eur skolaj braz.

  • spiriñ
    spiriñ

    v. intr.

    (1) Suffire.

    (1790) MG 20. ol er pénigenneu e fehèmb gober (...) ne spirehènt quet mui eid ul liard e gueniguêhemb eit payein un delé a gant mil-scouét.

    (2) Importer.

    (1790) MG 210. Un néden pé dihue bihannoh ér stanhuèn, ne spir quet paud.

    (3) Spiriñ e-tal : importer, être important, compter par rapport à.

    (1905) IMJK 269. Trebilleu er vuhé men ne spérant ket etal er gloér e zou grateit d'emb er baraouiz.

    (4) =

    (1896) HIS 98. n'en dès nitra genemb nameit pemp baraen ha deu besk : petra e spirou en dra-sen aveit kement a dud.

    (5) Spiriñ gant ub. : suffire à qqn.

    (1904) LZBg Du 252. Ne spiré ket get en eutru Lavijeri er péh en devoé groeit.

    (6) Spiriñ gwel : être meilleur.

    (c.1897) GUN.dihu 146/316. Hag er holon gouiùet, deit de vout liantoh, / Ne hachou ket kement édan taul er freilleu / Hag, aveit gobér teil, e spirou guèl ér hreu.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...